حسابداري صنعتي فصل پنجم
کنترل هزینه های سربار
هدفهای رفتاری درپایان فصل ( کنترل هزینه های سربار) . از فراگیران انتظار می رود : 1ـ هزینه های سربار و اینکه به چه دلیل هزینه های سربارباید کنترل شوند را توضیح دهند . 2ـ سربارپیش بینی شده ولزوم برآورد آنرا شرح دهند . 3ـ هزینه های واقعی سربار را باذکر سه مثال توضیح دهند . 4ـ طبقه بندی هزینه های سربار را نام ببرند . 5ـ نحوهء تسهیم هزینه های سربارراتوضیح دهد ومبانی تسهیم را برای هرهزینه نام ببرند . 6ـ قادربه انجام تسهیم اولیه هزینههای سرباربااستفاده از جدول تعمیم اولیه باشد . 7ـ تسهیم ثانویه را تعریف کنند وروشهای انجام آنرا نام ببرند . 8ـ تسهیم ثانویه را به روش یکطرفه با استفاده از جدول تسهیم ثانویه انجام دهند . 9ـ دلایل و هدفهای پیش بینی هزینه های سربارراشرح دهند . 01ـ نرخ جذب سربار را محاسبه نمایند . 11ـ سربارجذب شده را محاسبه کنند . 21ـ سربار جذب شده را در دفاترثبت نمایند . 31ـ هزینه های واقعی سربار را دردفاتر ثبت نمایند . 41ـ کسریا اضافه سربار جذب شده را محاسبه نمایند . 51ـ بستن حساب کسر یا اضافه جذب سربارراباحساب یا حسابهای مربوطه انجام دهند .
حسابداري صنعتي
5ـ کنترل هزینه های سربار 1-5- مفهوم هزینه سربار: درفصلهــای قبــل توضیح داده شــد که هزینه ها را می توان به دودســته شــامل، هزینه های مســتقیم و هزینه های غیرمســتقیم طبقه بندی نمود. البته باید توجه داشــت که این نحوه طبقهبندی، مانع از طبقه بندی هزینه هابه ثابت، متغیر ونیمه متغیرنخواهد شد. هزینه های غیرمســتقیم عبارت از، هزینه هائی اســت که بطورمســتقیم درســاخت محصول به مصرف نمیرسند و نمیتوان آنها را به یک محصول ، یک مرحله از تولید و یا یک ســفارش خاصي ارتباط داد ونیز بعضی از هزینه های مستقیم که سرشکن کردن آنها به محصولی معین ، مرحله ای از تولید و یا سفارشی خاص مقرون به صرفه نباشد. البته باید توجه داشــت، که اگر هزینه ای به صورت مســتقیم به محصول سرشــکن گردد،تمام آن هزینه ســهم آن محصول خواهد بود. به عبارت دیگر، هیچ سهمی از آن هزینه به محصولات یا مراحل دیگر تعلق نمی گیرد. ولی اگر هزینه ای به طور غیرمستقیم (ازطریق تسهیم هزینه های سربار) سرشکن گردد، به صورت یکنواخت به تمام محصولات سرشکن خواهد شد. به عنوان مثال، بعضی ازهزینه هائی که با محصولات ارتباط مستقیم ندارند، عبارتنداز: هزینه بیمه های اجتماعی ســهم کارفرما، هزینه بیمه ســاختمان وتاسیســات کارخانه ، هزینه بیمــه بیکاری ، هزینه اســتهلاک ماشــین آلات کارخانه ، هزینه اســتهلاک یا اجاره ســاختمان کارخانه وهزینه برق مصرفی وبرق صنعتی کارخانه نیزدرگروه هزینه های سربارطبقه بندی می شوند. بعضی از هزینه های مستقیم هم، به علت ناچیز بودن مبلغ و مقرون به صرفه نبودن تســهیم، در گروه هزینههای سربار طبقه بندی میشوند، که به عنوان مثال از چسب ، میخ ، نخ و پیچ ومهره می توان نام برد. بهای تمام شده محصول از سه عامل تشکیل میشود، که سربار ساخت یکی ازآن عوامل است، به همین جهت باید مانند مواد اولیه و دستمزد مستقیم، شناسائی و کنترل شود. ســرباراز هزینه های غیرمســتقیم مختلف تشــکیل می گردد، بنابراین ابتدا باید هزینههای سربارشناسائی شوند. این عمل به دوصورت انجام می پذیرد: الف ـ شناســائی قبل از انجام هزینه :دراکثرموسســات تولیدی قبل از شــروع هردوره مالی، هزینه هارا پیش بینی یا برآورد می نمایند. این پیش بینی موجب می شــود که قبل از اقدام به تولید، بهای تمام شــده محصولاتی که درآینده ساخته می شوند، تاحدودی مشخص گردد. ب ـ شناسائی بعدازانجام هزینه: این عمل درطول دوره و یا درپایان دوره مالی پس از اینکه هزینه به مصرف رسید انجام می شود، که به آن شناسائی هزینه های واقعی میگویند.
حسابداري صنعتي 2-5ـ پیش بینی هزینه های سربار : در ابتدای دوره مالی ، هزینه های سربارپیش بینی یا برآوردمیشوند. ً در واحدهای تولیدی بزرگ و متوسط معمولا این عمل با اســتفاده ازتجربیات ســال قبل وبادرنظرگرفتن تغییرات احتمالی درنرخ عوامل هزینه وتغییر دربرنامه تولید (افزایش یاکاهش میزان تولید)صورت میگیرد. پیش بینی هزینههادارای اهداف مختلف اســت، ازجمله محاســبه نرخ جذب ســربار، که بابکارگیری یکی از روشــهای متداول انجام می شــود. این نرخ تا پایان دوره مالی جهت محاســبه سربارتمام محصولات ساخته شده طی دوره مورد استفاده قرارمیگیرد. اکنون به توضیح بعضی از دلایل و اهدف مهم پیش بینی هزینه های سربارمی پردازیم.
نامعلوم بودن مبلغ بسیاری از هزینه های واقعی تاپایان دوره مالی : -5-2-1 مشخص نمی شود. بعضی از این ً دراکثر واحدهای تولیدی،مبلغ واقعی تعدادی از هزینه ها تا پایان دوره مالی دقیقا به حجم تولید بســتگی ًهزینه ها عبارتنداز: هزینه برق مصرفی و برق صنعتی وهزینه ســوخت، زیرا این هزینهها معمولا دارد. 2-2-5ـ تفاوت تعداد مقدار تولید واقعی با تعدادیامقدار تولید برنامه ریزی شده درابتدای دوره : به علل مختلف ً در واحدهای تولیدی، پیش بینی مقدار یاتعداد تولید درابتدای دوره مالی الزامی است. ولی معمولا واحد تولیدی موفق به اجرای کامل برنامه تولید از پیش تعیین شــده نخواهد شــد. البته ممکن است درخیلی از اوقات هم تعداد تولید واقعی از تعداد پیش بینی شــده فراتررود. درهردو حالت بین تعداد تولید واقعی و تعداد پیش بنی شــده اختلاف وجود خواهد داشت. باتوجه به این تفاوت . ازآنجا که تعداد تولید واقعی از ابتدای دوره مالی مشخص نیست. نمی توان سهم هزینه سربار یک واحد محصول را به طوردقیق محاسبه نمود. به طورمثال : یک واحد تولیدی باتوجه به تجربیات ســال قبل وبــا درنظرگرفتن وضع بازار تعداد تولید کارخانه را ,36 واحــد پیــش بینی نموده و تمام عوامل تولید را نیز باتوجه به این تعداد فراهم نموده اســت. هزینه اســتهلاک 000 ,3 ریال می باشــد. در پایان دوره مالی ممکن 150,ســاختمان وتاسیســات کارخانه طی دوره مالی موردبحث مبلغ 000 است یکی از سه حالت زیر رخ دهد: الف ـ تعداد تولید واقعی طی دوره با تعداد تولید پیش بینی شــده درابتدای دوره مالی برابرباشــد. پس تعداد تولید واقعی 000,36 واحد می باشــد. دراین حالت ســهم هزینه اســتهلاک ساختمان وتاسیســات کارخانه برای یک واحد محصول به صورت زیرمحاسبه می شود. 3,150,000 ÷ 63,ریال 05= 000
ب ـ تعداد تولید واقعی 000,06 واحد باشد که راین صورت 000,3 واحد (000,06 ـ 000,36 ) کمتر از تعداد تولید پیش بینی شــده اســت. پس سهم هزینه استهلاک ســاختمان برای یک واحدمحصول به صورت زیر خواهد بود. 3,150,000 ÷ 60, ریال 5/25= 000 ج ـ تعداد تولید واقعی 000,07 واحد است که دراین حالت 000,7 واحد ( 000,36 ـ 000,07)بیشتر از تعداد تولید پیش بینی شده می باشد. دراین حالت سهم هزینه استهلاک ساختمان برای یک واحد محصول به صورت زیر خواهد بود. 3,150,000 ÷ 70, ریال 54= 000 بامطالعه مثال فوق، مشــخص است که هزینه استهلاک ساختمان وتاسیســات کارخانه برای دوره مالی مورد بحث ثابت خواهد بود. ولی سهم یک واحد محصول از هزینه استهلاک ساختمان درحالتهای مختلف با توجه به تغییر حجم تولید، متفاوت خواهد بود. این موضوع برای تمام هزینه های ثابت دوره مالی صدق میکند. ازطرف دیگر، چون تعداد تولید واقعی از ابتدای دوره مالی مشــخص نیست، نمی توان بهای تمام شده محصولات تولید شده رابراساس سربار واقعی درابتدای دوره مالی محاسبه نمود. 3-2-5ـ بوجود آوردن انگیزه مقایسه درمدیران : پیــش بینــی هزینه های ســربار که درابتــدای دوره مالی صــورت می گیرد، تاحدود زیادی خط مشــی مناســبی دراختیارمدیران قرارمیدهد. به این صورت که درپایان دوره مالی ویادرهرزمان که لازم بدانند، می توانند بین آنچه که باید انجام می شد، یا آنچه که به صورت واقعی انجام شده مقایسه به عمل آورند ویابررسی نتایج بدست آمده از مقایسه و تجزیه وتحلیل آنها، ازنقاط ضعف واحد تولیدی آگاه شده وبرای دوره مالی آینده آنها را برطرف نمایند. 3-5ـ طبقه بندی هزینه های سـربار : طبقه بندی هزینه های ســربارموجب می شــود تــا مدیران واحدهای تولیدی ســریعتر ودقیق تر به اهداف مورد نظردســت یابند. هزینه های سربار به طرق مختلف طبقه بندی می شوند که متداولترین آنها به قرارزیراست: ـ طبقه بندی این هزینه ها به مستقیم و غیرمستقیم ـ طبقه بندی براساس ثابت ، متغیر ونیمه متغیر. ـ طبقه بندی براساس محل انجام هزینه . 1-3-5ـ سربار مستقیم وسربار غیرمستقیم: به یک دایره از تولید و یا به یک ماشین مشخص ًهزینه های سربار مستقیم، به هزینه هائی گفته می شود که مستقیما ارتباط داشــته باشــند. هزینه هایسربار مستقیم یک دایره معین از تولید شامل، مواد شــوینده ، هزینه سرپرستی دایره ، دســتمزد غیرمســتقیم کارگران غیر تولیدی دایره و فوق العاده اضافه کاری کارگران آن دایره می باشــد. هزینه های سربارمســتقیم یک ماشــین به خصوص نیزعبارتنداز: هزینه استهلاک ماشــین ، هزینه تعمیر ونگهداری ماشین وهزینه حقوق ودستمزدکارگران ماشین کار.
حسابداري صنعتي هزینههای سربارغیرمســتقیم، به هزینه هائی گفته می شــود که بطورمشترک توســط چند دایره تولیدی به مصرف به حساب یک دایره منظور نموده مانند، هزینههای ًمیرســند . به عبارت دیگر، سربار غیرمستقیم رانمی توان مســتقیما مربوط به کل ساختمان کارخانه شامل هزینه ( اجاره یا استهلاک ، حرارت مرکزی وروشنائی). یکی از اهداف مهم طبقه بندی هزینه های ســربار به مستقیم وغیرمستقیم ، تعیین سود آوری محصولات مختلف و نیز مشخص کردن سهم هردایره درسود واحد تولیدی می باشد. از سوی دیگر این نوع طبقه بندی موجب کنترل هرچه بهتر هزینه های سربارخواهد شد. 2-3-5ـ سـربار ثابت ، متغیر ونیمه متغیر: یکی ازمفیدترین شــیوه های طبقه بندی هزینه های سربار، گروه بندی این هزینه ها به ثابت ، متغیر و نیمیه متغیراست. زیراتصمیم گیری مدیران درارتباط با حجم تولید ، قیمت گذاری محصولات و کنترل هزینه ها به منظور اهداف ازپیش تعیین شده را ممکن می سازد. البته، باید توجه داشــت که این نحوهء طبقه بندی مانع از طبقه بندی قبلی براســاس (مستقیم و غیرمستقیم ) نخواهد شــد و دربســیاری از موارد این دوطریقه طبقه بندی با یکدیگر ترکیب میشــوند، اکنون با ارائه چند مثال به توضیح بیشترمیپردازیم: مثال 1ـ هزینه استهلاک یا اجاره ساختمان کارخانه : این هزینه رامی توان به دوطریق تجزیه وتحلیل کرد. الــف ـ ایــن هزینه باتغییر حجم تولید (افزایش یا کاهش ) تغییر نمی کند. بنابراین درگروه ســربار ثابت طبقه بندی می شود. ب ـ چون این هزینه مربوط به تمام ساختمان کارخانه است، پس سربارغیرمستقیم دوایرمحسوب میشود. مثــال 2ـ هزینه سرپرســتی یک دایره یا هزینه حقوق مدیریک دایره : ایــن هزینه رانیز می توان به دو صورت مورد بررسی و تجزیه وتحلیل قرارداد. الــف ـ ایــن هزینه با تغییر حجم تولید ( افزایش یا کاهش ) تغییر نمی کند، بنابراین برای آن دایره هزینه ای اســت ثابت . ب ـ چون این هزینه مربوط به سرپرستی یک دایره معین است، لذا سربار مستقیم آن دایره محسوب میشود. مثال 3 ـ هزینه سوخت وروشنائی : این هزینه راهم میتوان به دوصورت تجزیه و تحلیل نمود. الف ـ این هزینه با تغییر حجم تولید ( افزایش یا کاهش ) تغییر میکند، بنابراین هزینه ای است متغیر. ب ـ چـــون ایــن هزینه درتمـام دوایـرمختلف کارخانه مصـرف می شــود لذا هزینه سربارغیرمســتقیـم محســوب میگردد. مثــال 4ـ هزینه فوق العاده اضافه کاری یک دایره تولیــدی: این هزینه را نیز می توان به دو صورت تجزیه و تحلیل نمود. الف ـ این هزینه با تغییر حجم تولید ( افزایش یا کاهش ) تغییر می کند، لذا سربار متغیر خواهد بود. ب ـ ازآنجا که فوق العاده اضافه کاری مربوط به یک دایره معین اســت، پس ســربار مستقیم آن دایره خواهد بود.
نتایج حاصل از مثالهای فوق به صورت زیر خلاصه شده است. (جدول 1-5) 5 ردیف عنوان هزینه نوع هزینه سربار کارخانه دایره تولیدی مشخص ثابت متغیر مستقیم غیرمستقیم * * استهلاک ساختمان 1 * * سرپرستی یا حقوق 2 * * سوخت وروشنائی 3 * * فوقالعاده اضافهکاری 4
3-3-5ـ طبقه بندی براسـاس محل انجام هزینه : دراین طبقه بندی، هزینه های ســربار به سه گروه شامل: ســربار ساخت ، سرباراداری و تشــکیلاتی و سربارتوزیع وفروش تقسیم می شــوند. دراین طبقه بندی امکان کنترل و تجزیه و تحلیل هزینه های هریک از قسمتهای یاد شده به سهولت فراهم می آید. ســربار ساخت که شــامل، کلیه هزینه های تولید به جزمواد اولیه ودستمزد مســتقیم است، به حساب کنترل کالای درجریان ســاخت منظور می گردد. ولی ســرباراداری وتشکیلاتی وســربارتوزیع و فروش که تحت عنوان هزینه های عملیاتی دوره مالی محسوب می شوند،درپایان دوره به خلاصه حساب سودوزیان انتقال می یابند.
4-5- هزینه های واقعی سربار: به مصرف ًکلیه هزینه های غیرمســتقیمی کــه درطول دوره مالی درواحد تولیدی یا درقســمتهای دیگــرآن عملا پرداخت شده یا تعهدمی گردد، هزینه های واقعی سربارمی باشند. ًمیرسند و بهای آنها نقدا همچنین، هزینه های غیرمســتقیمی که درپایان دوره مالی باانجام اصلاحات شناســائی و ثبت میشوند نیز، از جمله اقلام هزینههای واقعی سربارمی باشند.مانند، هزینه استهلاک ساختمان و تاسیسات هزینه استهلاک ماشین آلات و… . درپایان دوره مالی شناسائی و مبلغ واقعی آنها ًالبته بایدتوجه داشت، که بسیاری از هزینه های واقعی سربار، معمولا مشخص میگردد. به بیان دیگر، این قبیل هزینهها زمانی شناسائی و مشخص می شوند که محصول تولید شده و هزینه ها اعم از هزینه های مســتقیم وهزینه های غیرمســتقیم، به مصرف رســیدهاند . همچنین، درطول دوره مالی هزینه های پیش بینی شــده سربار براساس نرخهای از پیش تعیین شده (نرخ جذب سربار) به حساب تولید ( حساب کنترل کالای درجریان ساخت ) منظور گردیده است. باتوجــه به این مطلب، مدیران اســتفاده از هزینه های واقعی ســربارراجهت تصمیم گیــری و برنامه ریزی خالی از اشــکال نمی دانند. دلیل عمده آن اســت که مبلغ واقعی بســیاری از این هزینه ها درپایان دوره مالی مشخص می شوند وسربارساخت محصولاتی که قبل از پایان دوره مالی ( درطول دوره مالی) ساخته شدهاند، مشخص نخواهد شد.
حسابداري صنعتي همچنین ممکن است درمقایسه با آنچه که می بایست انجام می شد، هزینههای واقعی دارای انحرافات مثبت یا منفی باشــد. حتی ممکن اســت، پیش بینی وقوع آنها درابتدای دوره مالی امکان پذیر نباشــد. لذا درپایان هردوره مالی، باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.ًاختلاف بین هزینه های واقعی سربار و هزینه های برآورده شده آن دقیقا 5-5- شناسائی و جمع آوری اقلام مربوط به هزینه های سربار: هرهزینه پس از اینکه به وقوع پیوســت، دارای اســنادومدارکی خواهد بود که این اســناد ومدارک دلیل انجام آن هزینه می باشــد. به عبارت دیگر، بدون جمع آوری اســناد مربوط به هزینه، نمیتوان از وقوع آن هزینه اطمینان حاصل نمود. درواقع می توان گفت که حسابداری متکی به اسناد ومدارک است. بعضــی از اســناد ومدارک مربوط به هزینه های ســربارعبارتنداز: اســناد مربوط به خرید، برگ درخواســت مواد وملزومــات از انبــار، کارتهای ثبت اوقات کار، اســناد و مدارک مربوط به پرداخت هزینه هــای مختلف و یا تعهد پرداخت آنها ازقبیل: هزینه آب ، برق ، گاز وتلفن و سایر اسناد ومدارک وضمایم مربوط به آنها. با اســتفاده از اسناد ومدارک یاد شده ، هزینه های سربار، شناسائی ، تجزیه وتحلیل وطبقه بندی خواهند شد. سپس جزئیات هزینه های مربوط به هرمرکز هزینه دردفتر معین هزینه منعکس می گردد. باید دانست که مهمترین هدف جمع آوری هزینه های سربار کارخانه ، به دست آوردن اطلاعات لازم جهت کنترل این هزینههای می باشد. کنترل هزینه های سربار باانجام اقدامات زیرامکان پذیرخواهد بود.. الف ـ مقایسه هزینه های واقعی سربار با هزینه های برآورد شده درابتدای دوره مالی، برایتعیین سطح فعالیت مورد نظر. ب ـ گزارش اطلاعات مربوط به هزینه های هردایره، به سرپرستان همان دایره . 6-5- ارتباط هزینه های سرباربامراکز هزینه : مرکز هزینه : بخشــی از یک واحد تولیدی که به ســاخت محصول و یا به ارایه خدمات اشــتغال داشــته باشــد، یک مرکز هزینه اســت. زیرا درآن بخش با صرف هزینه، تولید انجام شــده و یاخدمت ارایه میگردد. به عبارت دیگر هردایرهای که در به وجود آوردن هزینه سهیم باشد، یک مرکز هزینه محسوب میشود. هردایره رامی توان یک مرکز هزینه دانست. اگرچه ممکن است یک دایره خود از چند مرکز هزینه تشکیل ًمعمولا شــده باشــد. براین اساس یک مرحله از تولید، یک سفارش و حتی یک ماشــین را می توان به عنوان یک مرکز هزینه قلمداد نمود. هرچه تعداد مراکز هزینه بیشتر باشد، کنترل هزینههاآسانتر ودقیق تر خواهد بود. مراکز هزینه دریک واحد تولیدی شامل، مراکز یا دوایر تولیدی ومراکز یا دوایر خدماتی می باشد. به تولید محصول اشتغال دارند. به عنوان مثال، ً 1-6-5- مراکز یا دوایر تولیدی : دوایری هســتند، که مســتقیما ریسندگی ، بافندگی ، رنگرزی، یک مرکز هزینه دریک کارخانه پارچهبافی میباشند و یا دایره برش ، دایره جوشکاری
و دایره رنگرزی، یک مرکز هزنیه دریک واحد تولیدی سازنده لوازم خانگی است. به تولید محصول اشــتغال ندارنــد. ولی خدماتی براي ً 2-6-5- دوایرخدماتی : دوایری هســتند، که مســتقیما دوایرتولیــدی و دیگر دوایرخدماتی، انجــام میدهند. به عنوان مثال، میتوان از دوایری مانند، دایره کارگزینی ، دایره تعمیرات ، رستوران وحسابداری نام برد. تفکیــک مراکز هزینه به دوایرتولیدی ودوایرخدماتی، به منظور کنترل هرچه بیشــتر هزینههای ســربار و محاســبه هزینههای انجام شده، در هرمرکز هزینه میباشد. پس از شناســائی هزینه های سربار وشناسائی مراکز هزینه، لازم است ارتباط هرهزینه با مراکز هزینه تعیین شود. به عبارت دیگر، باید نقش هر مرکز هزینه دربوجود آمدن یک هزینه مشــخص گردد. درضمن، ســهم هر مرکز هزینه از هرهزینه انجام شــده محاسبه شــود،که این عمل با انجام تسهیم اولیه با درنظرگرفتن مبناهای مناسب امکان پذیرخواهد بود. 7-5- تسهیم هزینه های سربار هزینه های غیرمســتقیم کارخانه، ممکن اســت مربوط به یک دایره معین بوده ویابه تمام دوایر ارتباط داشــته باشد. از آنجاکه تولید محصول دردوایر تولیدی انجام می شــود، با منظور نمودن هزینه های ســرباربه حساب دوایر تولیدی محاسبه بهای تمام شده محصولات ساخته شده امکان پذیر خواهد شد. هزینه های سربارســاخت به دوصورت به دوایر سرشــکن می گردد، که عبارتنداز: تسهیم مستقیم وتسهیم براساس مبناهای مناسب . به ً الف ـ تسهیم مستقیم : منظور از تسهیم مستقیم هزینههای سربار، سرشکن کردن هزینه هائی است که منحصرا یک مرکز هزینه، اعم از دایره تولیدی یا دایره خدماتی مربوط می شود ودرآن دایره به مصرف میرسند. بعضی از این هزینهها عبارتند از: هزینه دســتمزد کارگران غیرتولیدی دایره بافندگی ، هزینه ســوخت و روشنائی رستوران ویادایره تعمیرات کارخانه که هردودایره خدماتی هستند. ب ـ تسـهیم براسـاس مبناهای مناسـب: تسهیم هزینه با اســتفادهاز مبنا، شــامل کلیه هزینههائی است که در دوایرمختلف کارخانه اعم ازدوایرتولیدی و دوایر خدماتی به صورت مشترک به مصرف میرسند.این قبیل هزینههارا ، هزینههای عمومی کارخانه میگویند. دراین صورت، هزینه های عمومی می باید براساس مبناهای مناسب بین ًاصلاحا دوایری که دربوجود آمدن آنها نقش داشــته تسهیم گردد. بعضی از این هزینه ها عبارتنداز: هزینه استهلاک ساختمان و تأسیسات کارخانه ، هزینه عوارض نوسازی کارخانه وهزینه برق مصرفی وحرارت مرکزی کارخانه . قبل از تســهیم هزینه های عمومی کارخانه به دوایرتولیدی ودوایرخدماتی، باید مبنای مناســب شناسائی و انتخاب گردد. انتخاب مبنائی مناســب، برای تســهیم هزینه های عمومی کارخانه به دوایراستفاده کننده از این هزینهها، کارآسانی نیست وتاحدودی به شرایط واحد تولیدی ونیزبه سیستم حسابداری بهای تمام شده بستگی دارد.
حسابداري صنعتي مبنائی که برای تسهیم یک هزینه، به دوایرانتخاب می شود، باید حتی الامکان به هزینه نزدیک بوده و رابطه منطقي با آن هزینه داشــته باشــد. به عبارت دیگر، برای هرهزینه مبنائی انتخاب شود که، مســتقیما با آن هزینه در ارتباط بوده اگر مبنای انتخابی ًونشــان دهنده دلیل بوجود آمدن آن هزینه باشد. به بیان دیگر، با تغییر مبنا هزینه نیز تغییر کند. بعضا افزایش یابد، سهم هزینه افزایش یافته واگرمبناکاهش یابد، سهم هزینه نیز کاهش یابد.
مثال 1ـ هزینه بیمه های اجتماعی کارگران، معادل 02% حقوق ودســتمزد ناخالص خواهد بود. لذا، هزینه بیمههای اجتماعی کارکنان (سهم کارفرما)، برمبنای دستمزدمستقیم کارکنان به دوایرمختلف سرشکن می گردد. دراین صورت هرچه دستمزد افزایش یابد، سهم دوایرازاین هزینه نیز افزایش خواهد یافت.
مثال 2 ـ هزینه اســتهلاک یا اجاره ســاختمان کارخانه، برمبنای مساحت زیربنا بین دوایرمختلف سرشکن می شود. زیرا این هزینهها، با مســاحت زیربنای دوایرمختلف، رابطه مستقیم دارند. به این صورت که هرچه مساحت زیربنابیشتر باشد، هزینه استهلاک یا هزینه اجاره هم، بیشتر خواهد بود. بعضی از هزینه های سرباردارای مباني مختلفی، جهت تسهیم به دوایرمی باشند. دراین صورت باید نزدیکترین مبنا به آن هزینه انتخاب گردد. به عنوان مثال، هزینه اســتهلاک ماشــین آلات دارای مبناهائی از قبیل ارزش ماشین آلات ، تعداد تولید یا ساعت کارماشین ميباشد. ازطرف دیگر، ممکن اســت چند هزینه دارای یک مبنای مشترک، جهت تسهیم باشند. مانند، هزینه های مربوط به ساختمان شامل هزینه ( استهلاک ، اجاره وتعمیر) که مبنای تسهیم آنها، مساحت زیر بنای ساختمان می باشد. در جدول (2-5) مبنای تسهیم بعضی از هزینه های سربار ارایه می گردد.
جدول شماره (2-5) ردیف عنوان هزینه مبنای تسهیم 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 هزینه استهلاک ماشین آلات هزینه استهلاک ساختمان هزینه اجاره ساختمان هزینه تعمیرساختمان هزینه بیمه ساختمان وتاسیسات هزینه بیمه ماشین آلات هزینه سوخت وروشنائی هزینه حرارت مرکزی هزینه بیمه های اجتماعی هزینه بیمه بیکاری هزینه بیمه حوادث ناشی از کار هزینه برق صنعتی هزینه آب مصرفی هزینه سرپرستی هزینه های رفاهی کارگران هزینه های اداری وتشکیلاتی هزینه تعمیر ماشین آلات هزینه حمل ونقل داخلی تعداد تولید ، ساعت کارماشین ، ارزش ماشینآلات ارزش ساختمان ومساحت زیربنا مساحت زیربنا برآوردهای فنی ـ مساحت زیربنا ارزش کارشناسی درتازیخ عقد قراردادبیمه ارزش کارشناسی درزمان عقد قرارداد بیمه برآوردهای فنی ـ مساحت زیربنا برآوردهای فنی ـ مساحت زیربنا حقوق ودستمزد کارکنان حقوق ودستمزد کارکنان تعداد کارکنان ساعت کارماشین کنتور ـ برآوردهای فنی تعداد کارگران تعداد کارگران ساعت کارمستقیم تعداد تولید ـ ساعت کارماشین ـ ارزش ماشینآلات تعداد قبض های انبار ـ مقدار مواد مصرفی
8-5- تسهیم اولیه : پس از شناســائی هزینه های عمومی ومشــخص شــدن دوایر یامراکز هزینه، باید هزینه های سربار، به مراکز هزینه سرشکن گردد. که این عمل با استفاده از مبناهای مناسب انجام می شود، این عمل راتسهیم اولیه گویند. به عبارت دیگر: تســهیم اولیه عبارت اســت از: سرشــکن کردن هزینه های غیرمســتقیم به مراکــز هزینه، اعــم از دوایر تولیدی و دوایرخدماتی، براساس مبناهای مناسب. از جدولی با سه ستون اصلی شامل: عنوان هزینه ، مبلغ هزینه و مبنای تسهیم استفاده ًبرای انجام تسهیم اولیه، معمولا می شود. دراین جدول، برای هردایره تولیدی وهردایره خدماتی، ســتونی درنظرگرفته می شــود. وپس از تسهیم تمام هزینه های غیرمســتقیم به دوایر تولیدی ودوایرخدماتی ، جمع هریک از ستونها بطورجداگانه بدست می آید، که نشاندهنده سهم هردایره تولیدی وخدماتی ازهزینه های غیرمستقیم خواهد بود.
حسابداري صنعتي جدول شماره (3-5) نمونه از جدول تسهیم اولیه است. جدول 3-5 جدول تسهیم اولیه عنوان هزینه مبلغ هزینه مبنای تسهیم دوایرتولیدی دوایرخدماتی الف ب ج )2( )1(
جمع
همانطورکه درقسمتهای قبل توضیح داده شد، هزینه های عمومی (سربار) رامی توان درابتدای دوره مالی با توجه به تجربیات ســال قبل ، تغییر درنرخ عوامل هزینه وتغییر دربرنامه تولید برآوردنمود. دراین صورت هزینه های پیش بینی شده سربار، به جدول تسهیم اولیه درقسمت عنوان هزینه ومبلغ هرهزینه به ستون مبلغ انتقال می یابد، وبراساس مبناهای مناسب، بین مراکز هزینه سرشکن می گردد. دراین صورت، نتایج حاصل از تسهیم اولیه که عبارت از، جمع هرستون درجدول اســت، هزینه های سربار هردایره تولیدی و هردایره خدماتی را، بطور جداگانه نشان میدهد، که این نتایج ، برآرودی و پیش بینی شده است.ًتماما ولی درپایان دوره مالی نیز، با اســتفاده از جدول تسهیم اولیه، هزینه های واقعی سربار به جدول انتقال یافته و مشابه آنچه که توضیح داده شــد،بین دوایر تولیدی و دوایرخدماتی سرشــکن می گردد. جمع هرســتون، نشــاندهنده سهم هزینههای واقعی هریک از دوایر تولیدی و هریک از دوایرخدماتی است. بامقایســه جداول تســهیم اولیه ( به صورت پیش بینی وبه صورت واقعی ) میتوان، اختلاف هزینه های پیش بینی شده وهزینه های واقعی سربار هردایره رابصورت جداگانه، محاسبه نمود و مورد تجزیه وتحلیل قرارداد. بنابراین سهم
اولیه درابتدای دوره مالی یا هزینه های پیش بینی شده ودرپایان دوره مالی با استفاده از هزینه های واقعی سربار، انجام میشود. ودرپایان دوره هزینه واقعی سربار هردایره را، ميتوان به حساب همان دایره منظور نمود. اینک با ارایه یک مثال به توضیح بیشتری می پردازیم. مثال : شــرکت ســهامی پارس ماشــین، به تولید دونوع محصول که عبارتنداز: یخچال و ماشین لباسشوئی اشتغال دارد. این شرکت دارای دودایره تولیدی ساخت یخچال و ساخت ماشین لباس شوئی و سه دایره خدماتی حسابداری، رســتوران وتعمیرونگهداری می باشــد. درابتدای دوره مالی هزینه های غیرمستقیم (ســربار) پیش بینی شده است. این هزینهها عبارتنداز: ,1 ریال600,000 1ـ هزینه بیمه های اجتماعی ,1 ریال500,000 2ـ هزینه استهلاک ماشین آلات ,002 ریال000 3ـ هزینه برق مصرفی ,084 ریال000 4ـ هزینه های رفاهی کارگران ,5 ریال400,000 5ـ هزینه های اداری وتشکیلات ,1 ریال200,000 6ـ هزینه برق صنعتی اطلاعات مربوط به دوایر تولیدی ودوایر خدماتی جهت تسهیم هزینه های سرباربه قرارزیراست. جدول اطلاعات دوایر تولیدی ودوایرخدماتی شرح دوایر تولیدی دوایرخدماتی تولیدیخچال تولیدلباسشوئی حسابداری رستوران تعمیرونگهداری ساعت کارمستقیم دستمزد مستقیم تعداد کارگران مساحت زیربنا تعداد تولید ساعت کارماشین 25,600 3,660,000 114 900 12,000 24,000 20,000 2,600,000 78 700 18,000 36,000 4,800 500,000 15 160 4,000 600,000 12 40 5,600 640,000 21 200
تذکر : نحوه محاســبه ســهم هزینه هریک از دوایرتولیــدی ودوایرخدماتی، ازیک هزینه غیرمســتقیم به صورت زیرخواهد بود. مبنای دایره × هزینه سهم هردایره ازیک هزینه = جمع مبنای دوایر به عنوان مثال سهم دایره تولید یخچال از هزینه های اداری وتشکیلاتی به صورت زیر محاسبه میشود: = سهم دایره تولیدی یخچال از هزینه های اداری و تشکیلاتي 60,000 5,400,000 × 25,600 =2,304,ریال 000
حسابداري صنعتي برای انجام محاسبه و به دست آوردن سهم هردایره، از یک هزینه، باید ابتدا جمع مبنای دوایر بدست آید. 25,600 + 20,000 + 4,800 + 4,000 + 5,600 = 60,جمع ساعت کارمستقیم دوایر 000 رقم بدست آمده، درمخرج کسررابطه فوق قرارمی گیرد. اکنون، با استفاده ازجدول تسهیم اولیه . ومحاسبات حل مثال مربوط به شرکت سهامی پارس ماشین ارایه میگردد. ابتدامحاسبات انجام میشود.
1ـ محاسبه هزینه بیمههای اجتماعی سهم هریک از دوایر، برمبنای دستمزد 3,660,000+2,600,000+500,000+600,000+640,000=8,000,000 جمع دستمزد ×3 =732,سهم دایره تولید یخچال 000 ,660,000 × = 520,سهم دایره تولید لباس شوئی 000 2,600,000 × =100,سهم دایره حسابداری 000 500,0001 ,600,000 × =120,سهم دایره رستوران 000 600,0008 ,000,000 × =128,سهم دایره تعمیر ونگاهداری 000 640,000
2- محاسبه هزینه استهلاک ماشین آلات سهم هریک از دوایر چون دوایرخدماتی، حســابداری، رســتوان وتعمیرونگاهداری دارای ماشــین آلات نیســتند، پس سهمی از هزینه استهلاک ماشین به آنها تعلق نمیگیرد . درمثال فوق، مبنای تسهیم این هزینه، تعداد تولیداست. 12,000 +18,000 = 30,000 جمع تعداد تولیدی دوایر , , , ×1500000 30000 12,000=600, سهم دایره تولید یخچال 000 , , , ×1500000 30000 18,000=900, سهم دایره تولید لباس شوئی 000 3-محاسبه هزینه برق مصرفی سهم هریک از دوایر، برمبنای مساحت زیربنا 900+700+160+40+200= 2,000مترمربع جمع مساحت زیربنای دوایر 900=90 سهم تولیدي یخچال ,000 سهم تولیدي لباسشویي , ×200000 2000 سهم دایره حسابداري 160 =16,000 40=4 سهم دایره رستوراني ,000 200=20 سهم دایره تعمیر ونگهداري ,000
, × 480000 240
× =30,سهم دایره حسابداری 000 15 × =24,سهم دایره رستوران 000 12 × =42,سهم دایره تعمیر ونگاهداری 000 12
5ـ محاسبه هزینههای اداری و تشکیلاتی سهم هردایره، برمبنای ساعت کارمستقیم. 25,600+20,000+4,800+4,000+5,600=60,جمع ساعت کارمستقیم 000 × =2,304,سهم دایره تولید یخچال 000 25,600 × = 1,800,سهم دایره تولید لباسشوئی 000 20/000, , , ×5400000 60000 × =432,سهم دایره حسابداری 000 4,800 × =360,سهم دایره رستوران 000 4,000 × =504,سهم دایره تعمیر ونگاهداری 000 5,600 6ـ محاسبه هزینه برق صنعتی سهم هریک از دوایر، برمبنای ساعت کارماشین چون دوایر خدماتی دراین شرکت ازماشین آلات استفاده نمیکنند، هزینه برق صنعتی به آنها تعلق نمیگیرد. 24,000+36,000=60,000 جمع ساعت کارماشین سهم دایره تولید یخچال , , , , , × =1200000 24000 48000060000 سهم دایره تولید لباس شوئی , , , , , × =1200000 36000 72000060000 اکنون، نتیجه حاصل از محاسبات فوق، درجدول تسهیم اولیه درج می شود. جدول تسهیم اولیه (4-5) عنوان هزینه مبلغ هزینه مبنای تسهیم دوایر تولیدی دوایر خدماتی تولید یخچال تولید لباسشوئئ حسابداری رستوران تسهیم بیمه های اجتماعی استهلاک ماشین آلات برق مصرفی رفاهی کارگران اداری وتشکیلاتی برق صنعتی جمع 1,600,000 1,500,000 200,000 480,000 5,400,000 1,200,000 10,380,000 دستمزد مستقیم تعداد تولید مساحت زیربنا تعداد کارگران ساعت کارمستقیم ساعت کارماشین 732,000 600,000 90,000 228,000 2,304,000 480,000 4,434,000 520,000 900,000 70,000 156,000 1,800,000 720,000 4,166,000 100,000 16,000 30,000 432,000 578,000 120,000 4,000 24,000 360,000 508,000 128,000 20,000 42,000 504,000 694/000
حسابداري صنعتي درجدول فوق، جمع ستون هریک از دوایر اعم از تولیدی و خدماتی نشان می دهد، برای هریک از دوایر چه مبلغ هزینه، در اول دوره مالی پیش بینی شده است. چنانچه جدول تســهیم اولیه درپایان دوره مالی تهیه شــود، جمع ستون هریک از دوایر نشان می دهد، درطول دوره مالی برای هریک از دوایر، چه مبلغ هزینه به مصرف رسیده است. بامقایسه جدولهای تسهیم اولیه که درابتدا و پایان دوره تهیه شده، اختلاف هزینه پیش بینی شده و هزینه های واقعی هریک از دوایر، اعم از تولیدی یاخدماتی مشخص می گردد وامکان تجزیه و تحلیل اختلافات بوجود خواهد آمد.
9-5ـ تسهیم ثانویه : ســهیم ثانویه عبارت از، سرشــکن کــردن هزینه های دوایــر خدماتی به دوایــر تولیدی با انتخاب مبنائی مناســب می باشد. درقســمتهای قبل توضیح داده شــد، دوایر مختلف موسسات تولیدی، به دودسته تقســیم می شوند، که عبارتنداز: دوایــر تولیدی و دوایر خدماتی . دوایر تولیدی، ازطریق تولید وفروش محصول می توانند هزینه های انجام شــده طی دوره راحتی با درنظرگرفتن سودی مناسب بازیافت نمایند. ولی دوایر خدماتی، چون محصولی تولید نمی کنند وعلت کمک به واحدها و دوایر تولیدی است ، امکان بازیافت هزینه های خودرانخواهند داشت. ازطرف ًوجودی آنها صرفا دیگــر چنانچــه واحدهای تولیدی به طورموقت، تولیــد محصول را متوقف نمایند، ارایــه خدمات واحدهای خدماتی به واحدهای تولیدی وابســته اند. پس ًنیز تاحدودزیادی متوقف خواهد شــد. نتیجه اینکه واحدهای خدماتی مســتقیما هزینه های مصرف شده دردوایرخدماتی فقط به واحدها ودوایر تولیدی مربوط می شود. باتوجه به دلایل ارایه شــده، انجام تســهیم ثانویه الزامی به نظرمیرسد. براساس تعریف تسهیم ثانویه، باید هزینه های مصرف شــده دردوایرخدماتی به نحوی به واحدهای تولیدی سرشــکن گردد،که هزینه های این دوایر به صفربرســد. تاازطریق دوایر تولیدی، با اضافه شدن به بهای تمام شده یا فروش محصولات ساخته شده، بازیافت گردد. درموسسات به یکدیگر نیز ســرویس می دهند. بنابراین ًتولیــدی، دوایرخدماتی علاوه برارایه خدمت به واحدهای تولیدی، معمولا هنگام انجام تسهیم ثانویه . ابتدا باید ارتباط هریک ازدوایر خدماتی با دوایر تولیدی وسایردوایر خدماتی مشخص شود وحتی المقدور مبنائی انتخاب شود، که نشاندهنده این ارتباط باشد. به طورمثال، اگر یک واحد تولیدی دارای چند دایره تولیدی ودودایره خدماتی رستوران وحسابداری باشد، ارتباط بین دایره خدماتی رستوران ودایره خدماتی حسابداری به این صورت خواهد بود. دایره رستوران با تامین وتهیه غذا برای کارکنان دایره حسابداری، به این دایره سرویس می دهد. دایره حسابداری ، باجمع آوری تمام اسناد مربوط به خریدهای رستوران، بهای تمام شده خدمات ارایه شده بوسیله رســتوران را محاســبه می نماید. دراین صورت می توان گفــت، این دودایره خدماتی به یکدیگــر به صورت متقابل سرویس می دهند. ازجدولی استفاده می شــود که، دارای یک ستون شرح بوده ونیز برای هریک از ًبرای انجام تســهیم ثانویه معمولا
دوایر تولیدی ودوایرخدماتی ســتونهای جداگانه داشــته باشــد. نحوه عمل به این صورت است که، ابتدا نتایج بدست آمده ازجدول تســهیم اولیه ( جمع هزینه هریک از دوایر تولیدی ودوایرخدماتی ) دراولین ســطرجدول تسهیم ثانویه درج می گردد، سپس با استفاده از مبنائی مناسب هزینه هردایره خدماتی به دوایر تولیدی ودیگردوایرخدماتی سرشکن میشود. این عمل با بکارگیری یکی از روشهای متداول تسهیم ثانویه انجام می شود. جدول تسهیم ثانویه (5-5) شرح دوایرتولیدی دوایرخدماتی الف ب ج )2( )1( هزینه هاازتسهیم اولیه تسهیم ثانویه: تسهیم هزینه دایره خدماتی الف تسهیم هزینه دایره خدماتی ب تسهیم هزینه دایره خدماتی ج جمع *** * * * ***** *** * * * **** ** )**( ** * *** )***( ** * * *** )***(
پس از اینکه تســهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی انجام شده، درجدول تسهیم ثانویه، جمع ستون دوایر تولیدی نشــان دهنده هزینه های ســربارهریک ازدوایرتولیدی خواهــد بود، که درهرصورت جمع هزینــه های دوایر تولیدی درجدول تسهیم ثانویه، باجمع کل هزینه ها از تسهیم اولیه برابرمی باشد. 01-5- روشهای تسهیم ثانویه : تســهیم ثانویه به روشهای مختلف صورت می گیرد.علت اســتفاده از روشهای مختلف تسهیم، مبادله سرویس بین واحدهای خدماتی بایکدیگرمی باشد. این روشها عبارتنداز: روش مستقیم روش یکطرفه وروش دوطرفه.
1-01-5ـ تسهیم ثانویه به روش مستقیم : دراین روش، فرض براین است که، دوایر خدماتی به یکدیگرسرویس نمیدهند ویا اگر مبادله سرویس هم صورت گیرد، آنقدرناچیز اســت که می توان از آن صرف نظرنموده، دراین صورت هزینه هریک از دوایرخدماتی درتســهیم و با اســتفاده از مبنائی مناسب فقط به دوایر تولیدی سرشــکن می گردد. دراین روش چون اثرخدمات ًثانویه مســتقمیا متقابل دوایرخدماتی درنظرگرفته نمی شود، نتایج حاصل از روش تسهیم مستقیم چندان دقیق و معقول نیست.
2-01-5- تسهیم ثانویه به روش یکطرفه : درایــن روش، از خدمات بعضــی ازدوایرخدماتی به دیگــر دوایر خدماتی به علت کم اهمیــت بودن آن، صرف نظرمیشود و هزینه آن دایره خدماتی، به صورت یکطرفه به دوایر تولیدی وسایر دوایرخدماتی سرشکن میگردد.
حسابداري صنعتي 3-01-5- تسهیم ثانویه به روش دوطرفه (متقابل): دراین روش، خدماتی را که دوایرخدماتی برای یکدیگر انجام می دهند به طور دقیق درنظرگرفته شده ودرمحاسبات منظورمی گردد. نحوهء عمل به این صورت اســت که، هزینه هردایره خدماتی به دوایرتولیدی وســایردوایرخدماتی سرشــکن می گردد. به همین دلیل، اســتفاده از تســهیم ثانویه به روش دوطرفه اگرچه نتایجدقیق وقابل قبولی به دست می دهد، ولی مستلزم محاسبات پیچیده و طولانی خواهدبود. چنانچه روشــهای مختلف تســهیم ثانویه با یکدیگرمقایسه شود، معلوم می شــود که روش یکطرفه دارای نتایجی دقیق تراز روش مســتقیم بود وازنظرانجام محاســبات، بسیارساده ترازروش دوطرفه می باشد. به همین علت، بسیاری از حســابداران روش یکطرفه را بیشتر از روش مستقیم وروش دوطرفه مورد استفاده قرارمیدهند. البته، باید توجه داشت رقمی بین نتایج بدســت آمده از روشهای مستقیم ودوطرفه ًکه نتایج حاصل از تســهیم ثانویه به روش یکطرفه، معمولا خواهد بود. دراین کتاب نیز فقط به توضیح روش یکطرفه می پردازیم. تسهیم ثانویه به روش یکطرفه : بکارگیری روش یکطرفه به این شرط است که، بعضی از دوایرخدماتی به طور یکطرفه به دیگر دوایر خدماتی سرویس بدهند ولی از آن دوایر سرویس نگیرند و یاچنانچه سرویس هم دریافت می نمایند، به لحاظ مبلغ آنقدرناچیز باشد که بتوان آنرا نادیده گرفت. زیرادریک موسسه تولیدی به ندرت می توان دایره خدماتی را شناســائی کردکه از ســرویس متقابل دوایر خدماتی دیگر بی نیاز باشــد. دایره خدماتی را که، از سرویس متقابل دیگر دوایر بینیازاست، دایره خدماتی مستقل میگوئیم. باتوجه به اینکه، دایره خدماتی مســتقل، فقط دایره سرویس دهنده است وازسایر دوایرخدماتی سرویس نمیگیرد. درتسهیم ثانویه به روش یکطرفه، ابتدا باید هزینه دایره خدماتی مستقل براساس مبنائی مناسب به دوایرسرویس گیرنده که شامل دوایر تولیدی وسایر دوایرخدماتی است سرشکن گردد تا هزینه قابل تسهیم دوایر دیگر مشخص گردد. به بیان دیگر، درروش فوق، حق تقدم تســهیم بادایره خدماتی مستقل است، به همین صورت با سایر دوایرخدماتی برخورد می شود. یعنی دراین روش، هردایره خدماتی، نسبت به دایره خدماتی بعدی مستقل فرض می شود. ولی ازدایره ً خدماتی قبلی سرویس می گیرد. بنابراین هزینه هریک از دوایرخدماتی مطابق آنچه گفته شد، سرشکن ميشود، تانهایتا هزینه تمام دوایرخدماتی به دوایر تولیدی تســهیم شود. این مطلب درصورتی است که قبل از انجام تسهیم ثانویه بتوان دایره خدماتی مستقل راشناسائی نمود. چنانچه دایره خدماتی مســتقل مشــخص نباشد، دایرهای که از هزینههای تســهیم اولیه سهم بیشتری دارد، به عنوان دایره خدماتی مســتقل فرض می شود. زیراهرچه یک دایره سرویس بیشــتری ارایه دهد هزینه هایش نیز بیشتر خواهد شد. مثال : باتوجه به اطلاعات مربوط به شــرکت ســهامی پارس ماشــین ونیزنتایج بدســت آمده درجدول تسهیم اولیه مربوط به این شرکت، تسهیم ثانویه هزینه های دوایرخدماتی حسابداری ، رستوران وتعمیرونگهداری به دوایر تولیدی، به روش یکطرفه وبادرنظرگرفتن اطلاعات اضافی درجدول تسهیم ثانویه جدول شماره ( 6-5) ارایه میگردد.
اطلاعات اضافی : 1ـ دایره حسابداری به دوایر رستوران وتعمیرونگهداری سرویس میدهدولی ازآنها سرویس نمی گیرد. 2ـ دایره رستوران به دایره تعمیرونگهداری سرویس میدهد ولی ازآن دایره سرویس نمی گیرد. 3ـ مبنای تسهیم برای دایره خدماتی حسابداری دستمزد مستقیم می باشد. 4.مبناي سیستم دایره رستوران تعداد کارگران است. 5ـ مبنای تسهیم دایره تعمیرونگهداری ساعت کارماشین انتخاب شده است. مطلوبسـت : تســهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه با استفاده از جدول تسهیم ثانویه : حل مثال : برای انجام تســهیم ثانویه نیز ازهمان رابطه ای که درتســهیم اولیه ارایه گردیداســتفاده می شــود. با این تفاوت که درتسهیم ثانویه به جای هزینه های پیش بینی شده یا هزینه های واقعی، از نتایج بدست آمده درتسهیم اولیه اســتفاده می شود. به عنوان مثال، درتســهیم ثانویه، هزینه دایره حسابداری مبلغ 000,875 ریال است که درتسهیم اولیه سهم این دایره شده است، محاسبات مربوط به قرارزیراست. الف ـ تسهیم هزینه دایره حسابداری برمبنای دستمزد مستقیم بین واحدهای استفاده کننده 3,660,000+2,600,000+600,000+640,000 = 7,500,ریال جمع دستمزد 000 × =282,سهم تولید یخچال 460 3,660,000 × = 200,سهم تولید لباس شوئی 373 2,600,000, , , 578000 7500000 =46,سهم رستوران 042 × 600,000 × =49,سهم تعمیرونگهداری 323 640,000 ب ـ تسهیم هزینه دایره خدماتی رستوران برمبنای تعداد کارگران واحدهای استفاده کننده. ابتدا هزینه دایره رســتوران از حاصل جمع هزینه های ازتســهیم اولیه ومبلغ دریافتی از دایره حســابداری درتسهیم ثانویه بدست می آید. 508,000+46,240=554,ریال جمع هزینه رستوران 042 + + =114 78 21 213نفر تعداد کارگران × =296,سهم دایره تولید یخچال 536 3,660,000, 554240 213 = 202,سهم دایره تولید لباس شوئی 269 ×2,600,000 × =54,سهم دایره تعمیرونگهداری 346 600,000 ج ـ تسهیم هزینه دایره خدماتی تعمیرونگهداری برمبنای ساعت کارماشین به دوایر استفاده کنند. 24/000+36/000=60/000 جمع ساعت کارماشین ابتداباید هزینه دایره تعمیرونگهداری از حاصل جمع هزینه این دایره درتســهیم اولیه ومبالغ دریافتی از حســابداری ورستوران درتسهیم ثانویه محاسبه شود. 694,000+49,323+54,643=797, ریال 669 × =319,سهم دایره تولید یخچال 681 24/000, , 797966 60000 = 478,سهم دایره تولید لباس شوئی 087 ×36/000
حسابداري صنعتي اکنون محاسبات انجام شده به جدول تسهیم ثانویه جدول (6-5) منتقل می گردد. جدول تسهیم ثانویه به روش یکطرفه جدول شماره (6-5) شرح دوایرتولیدی دوایر خدماتي تولید یخچال تولید لباسشوئی حسابداری رستوران تعمیرو نگهداری هزینه ها ازجدول تسهیم اولیه تسهیم ثانویه هزینه ها: الف ـ تسهیم هزینه دایره خدماتی حسابداری 4,434,0004 ,166,000578 ,000508 ,000694 ,000
دوایر دستمزدمستقیم مبلغ 3 تولید یخچال ,660,000282 ,064282 ,064 2 لباسشوئی ,600,000200 ,373200 ,373 600 رستوران ,00046 ,24046 ,240 640 تعمیرونگهداری ,00049 ,32349 ,323 7,500,000578 ,000)578 ,000(
554 ب ـ تسهیم هزینه دایره خدماتی رستوران ,240 دوایر تعداد کارگران مبلغ 296 114 تولید یخچال ,635296 ,635 202 78 لباسشوئی ,962202 ,962 54 21 تعمیرونگهداری ,64354 ,643 213554 ,240554 ,240
797 ج ـ تسهیم هزینه دایره خدماتی تعمیر ونگهداری ,966 دوایر ساعت کار ماشین مبلغ 24 تولید یخچال ,000319 ,186319 ,186 36 لباسشوئی ,000478 ,780478/780 60/000797/000)797 ,966( 5 جمع هزینه سربار دوایر تولیدي ,331,8855 ,048,115
11-5- چرا هزینه های سرباردرابتدای دوره مالی برآوردمی شوند: درموسسات تولیدی که درابتدای دوره مالی وحتی قبل از شروع دوره، هزینه های سرباررابرآورد می نمایند، تسهیم اولیه وتسهیم ثانویه باتوجه به هزینه های پیش بینی شده درابتدای دوره مالی، به منظور رسیدن به چهار هدف، به شرح زیر انجام می شود: الف ـ محاسبه نرخ جذب سربارهریک از دوایرتولیدی ب ـ محاسبه سربارجذب شده هردایره تولیدی ویاسربارجذب شده بوسیله هرمحصول ج ـ مقایسه سربار جذب شده وسربار واقعی درپایان دوره مالی: د ـ محاسبه اضافه یا کسرسرباردرپایان دوره مالی : همانطور که درقســمتهای قبلی توضیح داده شده، هزینه های واقعی سرباردرطول دوره مالی هم زمان بامصرف آنها دردفاتر ثبت می گردد. درپایان دوره مالی پس از شناســائی وثبت تمام هزینه های واقعی ســربار، تسهیم اولیه و تسهیم ثانویه با اســتفاده از هزینه های واقعی انجام می شــود. نتایج به دست آمده از تسهیم اولیه و به خصوص از تسهیم ثانویه نشاندهنده سهم سربار واقعی هریک از دوایرتولیدی خواهد بود. این نتایج، ضمن ثبت دردفترروزنامه، با سربارساخت جذب شده بوسیله هریک از دوایر تولیدی، مقایسه می گردد. البته درموسســات تولیدی که درابتدای دوره مالی هزینه های ســرباررا پیش بینی نمی کنند نیز، باید تسهیم اولیه و تســهیم ثانویه درپایان دوره مالی، به منظور سرشــکن کردن هزینه های واقعی سربار به محصولات ساخته شده، انجام شود. 1-11-5 ـ نرخ جذب سربار: یکی از اهداف برآوردهزینه های سرباردرابتدای دوره مالی، محاسبه نرخ جذب سربار می باشد. زیرابرای محاسبه بهای تمام شده محصولات ساخته شده، ابتدا باید بهای تمام شده عوامل موثر درآن که عبارت از مواد اولیه ، دستمزد مستقیم وسربارساخت است محاسبه گردد. دوعامل اول، یعنی مواد اولیه ودستمزد مستقیم رامی توان با استفاده از مبلغ واقعی آنها به حساب بهای تمام شده کالای ساخته شده منظور نمود. مبلغ واقعی مواد اولیه مصرف شــده، بااســتفاده از حواله های انبار وسایراسناد ومدارک محاسبه وبه حساب کنترل کالای درجریان ساخت منظورمی گردد. مبلغ واقعي دستمزد مستقیم نیز با استفاده از لیست دستمزد و کارت اوقات کار، محاسبه مي گردد و به حساب کنترل کالاي در جریان ساخت منظور مي گردد. ولی مبلغ واقعی بســیاری از هزینه های ســربار، تاپایان دوره مالی مشــخص نمی شــود. لذا به منظور اضافه نمودن هزینه های ســربار به بهای اولیه محصولات ساخته شــده، ناچارباید هزینه های سرباردرابتدای هردوره مالی برای همان دوره پیش بینی شود و با استفاده ازیک روش متداول نرخ جذب سربار برای یک دوره مالی محاسبه گردد. این نرخ را نرخ از پیش تعیین شــده سربارنیز می گویند. نرخ جذب سربار به منظور محاسبه سربارمحصولاتی است، که طی دوره مالی ســاخته می شــوند وبه حساب کنترل کالای درجریان ســاخت، منظور می گردد. برای محاسبه نرخ جذب سربار،
حسابداري صنعتي میتوان از مبناهای مختلف استفاده نمود، ازجمله: درصدی از مواد اولیه مصرفی ، درصدی ازدســتمزد مســتقیم ، درصدی از بهای اولیه ، ساعت کارمستقیم ، ساعت کارماشــین وتعداد تولید . البته، هریک از این مبناها ، دارای معایب ومزایاییاست ودرشرایط مشخص از تولید کاربرد دارند، ولی یکی از ساده ترین ومناسب ترین آنها، ساعت کارمستقیم است. بنابراین، جذب سربارعبارت از، تخصیص سرباربرآورده شده بااستفاده از نرخ از پیش تعیین شده سربار به محصولات یا سفارشاتی است که طی دوره مالی ساخته می شوند. درابتــدای هردوره مالی، باید مقدار یا تعداد تولید برای آن دوره پیش بینی شــود. ســپس، بــا درنظرگرفتن تعداد تولید پیش بینی شــده وســایر عوامل هزینه های، سربارنیز برآورد گردد. ســپس، با انجام تسهیم اولیه وتسهیم ثانویه، با بکارگیری نتایج بدست آمده ازتسهیم ثانویه واستفاده از یک مبنای مناسب ، نرخ جذب سربارهریک از دوایر تولیدی بطورجداگانه محاسبه گردد. نرخ جذب سربار، با برآورد و پیش بینی هزینه های سربار ارتباط مستقیم دارد. لذا، دقت در برآورد هزینه ها موجب هم اشاره شد، نرخ جذب سربار ًمی شــود که نرخ جذب ســربار دقیق تر و مطمئن تر محاسبه شــود. همانطور که قبلا رابراســاس مبناهای مختلف محاسبه می نمایند. یکی از مناسب ترین ومعقول ترین این مبناها ساعت کارمستقیم است. هزینه های سربار هردایره، هرسفارش هر مرکز ًاستفاده از ساعت کارمستقیم به عنوان مبنا به این دلیل است که، معمولا هزینه ویاهرمحصول با ساعت کارمستقیم انجام شده ارتباط مستقیم خواهد داشت. بنابراین هرچه ساعت کار انجام شده بیشتر باشد، انتظارمی رود هزینه های سربار نیز بیشتر شود.
2-11-5- محاسبه نرخ جذب سرباربرمبنای ساعت کارمستقیم : بیشتر واحدهای تولیدی، ساعت کارمستقیم را مبنای محاسبه نرخ جذب سربارقرارمیدهند، زیرا استفاده از این مبنا تاحدود زیادی خالی از اشکال بوده ودراکثر موارد برای محاسبه نرخ جذب سربار عملی وقابل اعتماد به نظرمیرسد. برای محاســبه نرخ جذب سربار، ابتداباید ساعت کارمستقیم هریک از دوایر تولیدی با درنظرگرفتن برنامه از پیش تعیین شده تولید ( یعنی تعداد یا مقدارتولید موردانتظار) و استانداردهای تولید برآوردشود. سپس نتایج بدست آمده از تسهیم ثانویه (جمع هزینه های برآوردشده هردایره تولیدي) برساعت کارمستقیم پیش بینی شده آن دایره تقسیم گردد. براین اســاس، برای هریک از دوایرتولیدی، نرخ جذب سربارجداگانه محاسبه خواهد شد. نرخ بدست آمده ازابتدای دوره مالی تا پایان دوره ، ملاک محاسبه سربارساخت محصولاتی است، که طی دوره درآن دایره ساخته شده اند. این نرخ از رابطه زیربه دست می آید:
نرخ جذب سربار
سربارساعت برآوردشده ساعت کار مستقیم برآوردشده=
تنها اشــکالی که به روش فوق وارد می شــود، این است که اگر دریک واحد تولیدی تمام یا قسمتی از محصول با اســتفاده از ماشین ساخته شــود، این نرخ برای کارانجام شده بوسیله ماشین کاربرد ندارد. دراین صورت باید یک نرخ جذب سربار جداگانه براساس ساعت کارماشین محاسبه گردد. مثال : باتوجه به اطلاعات ارایه شــده درشرکت سهامی پارس ماشــین ونتایج بدست آمده از تسهیم ثانویه به روش یکطرفه ( جدول شماره 6-5) نرخ جذب سربار، برای دوایرتولیدیخچال وتولید ماشین لباسشوئی به صورت زیرمحاسبه می شود. ,, , =5331885 25600 208/نرخ جذب سربار دایره تولید یخچال ریال 7672 ,, , =5048115 2524057 20000 252/نرخ جذب سرباردایره تولید ماشین لباسشوئی ریال 7504
3-11-5 محاسبه سربارساخت جذب شده : هم اشــاره شــد، محصولاتی که درطول دوره مالی دردوایر تولیدی ســاخته می شوند، دارای سه ًهمانطور که قبلا عامل تولید جهت محاســبه بهای تمام شده می باشــند، که عبارتنداز: مواد اولیه ( مواد مستقیم) کاریادستمزد مستقیم و سربارســاخت. مواد ودســتمزد را می توان با بدست آوردن اطلاعات موردنیاز به صورت واقعی محاسبه ودربهای تمام شــده محصول منظور نمود، ولی سربار ساخت راباید درابتدای دوره برآورد و بامحاسبه نرخ جذب سربار، مبلغ سربار ساخت هرمحصول را که به آن سربارساخت جذب شده می گویند، محاسبه وبه بهای تمام شده محصول اضافه کرد. سربار ساخت جذب شده، از حاصل ضرب مبنای واقعی هر محصول درنرخ جذب (نرخ از پیش تعیین شده) سربار بدســت می آید. به عنوان مثال، اگر مبنای محاســبه نرخ جذب سربار، ساعت کارمستقیم انتخاب شده باشدساعت کار مســتقیم واقعی انجام شــده برای ساخت هرمحصول، درنرخ جذب ســربار، ضرب می شود. حاصل آن، سربار ساخت جذب شده محصول خواهدبود. نرخ جذب سربار × مبنای واقعی هر محصول = سربارساخت جذب شده وچنانچه مبنای محاسبه نرخ جذب سربارساعت کارمستقیم باشد خواهیم داشت: نرخ جذب سربار × ساعت کارمستقیم واقعی ساخت هرمحصول = سربار ساخت جذب شده
درمثال شــرکت پارس ماشین ، اگربرای ساختن یک دستگاه یخچال 52 ساعت وبرای ساختن یک دستگاه ماشین لباسشوئی 03 ساعت کارمستقیم به صورت واقعی انجام شده باشد. سربارساخت جذب شده هرکدام به صورت زیرمحاسبه می شود. 25 ×208/2767=5, سربار ساخت جذب شده یک دستگاه یخچال ریال 702 30 ×252/4057=7, سربارساخت جذب شده یک دستگاه لباسشوئی ریال 275
حسابداري صنعتي 21-5 ـ ثبت هزینه های سربار: ثبت های مربوط به هزینه های سربارشــامل، ثبت سربارســاخت جذب شــده ، ثبت هزینه های واقعی سربار، ثبت کسریااضافه سربارجذب شده وثبت مربوط به بستن حساب کسریا اضافه جذب سربارمی باشد. 1-21-5- ثبت سربار ساخت جذب شده : درسیستم هزینهیابی مرحلهای، سربارساخت جذب شده برای یک واحد محصول محاسبه نمی شود، زیرا محصولات برای یک دایره از تولید ویابرای ًتولید شــده مشــابه می باشند. بنابراین دراین سیستم سربارساخت جذب شــده معمولا گروهی از محصولات محاسبه می شود. ولی درسیســتم هزینه یابی سفارشــات، سربارساخت جذب شــده را برای یک ســفارش ویابرای سفارشات مشابه محاسبه می نمایند. ثبت سربارساخت جذب شده به این صورت است که، معادل مبلغ سربار ساخت جذب شده، حساب کنترل کالای درجریان ساخت، بدهکار ودرمقابل، حساب کنترل سربار ساخت به همان مبلغ، بستانکارمی گردد. ××× کنترل کالای درجریان ساخت ××× کنترل سربار ساخت ثبت سربارساخت جذب شده مثال : اگر درشــرکت پارس ماشــین ، ســاعت کارواقعی انجام شــده دردایره تولید یخچال برای ساختن تعدادی محصول 005,1 ســاعت ودردایره تولید ماشــین لباس شوئی 057,1 ساعت باشــد، سربارساخت جذب شده هریک از دوایر به صورت زیر محاسبه ودردفتر روزنامه ثبت می گردد. 1/500 ×208/2767=312,415 سربار جذب شده دایره تولید یخچال ریال 1/750 ×252/4057=441,سربار ساخت جذب شده دایره لباسشویي ریال 017
312, کالای درجریان ساخت ( یخچال ) 514 312, کنترل سربارساخت ( یخچال ) 514 ثبت سربار ساخت جذب شده دایره تولید یخجال
441, کالای درجریان ساخت ( لباسشوئی ) 017 441,کنترل سربار ساخت (یخچال) 017 ثبت سربارساخت جذب شده دایره تولید ماشین لباسشوئی تذکر : ثبت های فوق درصورتی انجام می شــود که برای هریک دوایر تولیدی حساب جداگانه کالای در جریان ساخت وبرای هزینه های سربارساخت هریک از دوایر تولید، حساب جداگانه سربارساخت درنظر گرفته شود. ولی اگر برای تمام دوایر تولید فقط یک حســاب کنترل کالای درجریان ســاخت وبرای ســربار ساخت این دوایر
نیز فقط یک حســاب کنترل سربارساخت دردفتر کل افتتاح شود، ثبت مربوط به سربار ساخت جذب شده به صورت زیر خواهد بود. 754,125 کنترل کالای درجریان ساخت 754,125 کنترل سربار ساخت ثبت سربار ساخت جذب شده دوایر تولیدی باتوجه به ثبت فوق، باید دردفترمعین برای هریک از دوایر تولیدی یک حســاب کالای درجریان ســاخت و یک حساب سربار ساخت درنظرگرفته شود. 21-5- ثبت هزینههای واقعی ســربار: هزینه های واقعی ســربار درطول دوره مالی به تدریج به مصرف میرســند ودرتاریخهــای مصــرف، دردفتر روزنامه ، کل و معین ثبت می شــوند. بــه این صورت که بــه ازاء هزینههای واقعی انجام شــده، حساب کنترل سربار ساخت، بدهکارمی شودودردفتر معین هزینه، نیز به حساب تک تک هزینه ها انتقال مییابند. ثبت سند روزنامه مربوط به هزینه های واقعی سربار به قرارزیراست. دفتر معین ـــــــــــــــــــــــــ دفتر کل ـــــــــــــــــــــــــــــــــ بدهکار بستانکار ×××× کنترل سربار ساخت ×× هزینه استهلاک ساختمان × هزینه استهلاک ماشین آلات ×× هزینه سوخت وبرق مصرفی × هزینه بیمه ×× پیش پرداختها × استهلاک انباشته ساختمان ×× حسابهای پرداختی(حساب صندوق یا بانک ×× بیمه های اجتماعی پرداختنی ثبت هزینه های واقعی انجام شده سربار مثال : اطلاعــات مربوط به هزینه های غیرمســتقیم واقعی شــرکت ســهامی پارس ماشــین ، طی دوره مالــی جاری برای ,688 ریال می باشد. بافرض اینکه، پس از انجام تسهیم اولیه و تسهیم 500 ًدوایرتولیدیخچال وماشــین لباسشــوئی جمعا ثانویه درپایان دوره مالی با اســتفاده از هزینه های واقعی سربار، سهم دایره تولید یخچال ودایره تولید ماشین لباسشوئی
حسابداري صنعتي مطابق جدول شماره ( 7-5) محاسبه شده باشد. نحوه ثبت هزینه های واقعی سربار به قرار زیر است. جدول شماره 7-5 عنوان هزینه مبلغ هزینه دایره تولید یخچال دایره تولید لباسشوئی هزینه بیمه های اجتماعی هزینه استهلاک ماشین آلات هزینه برق مصرفی هزینه های رفاهی کارگران هزینه های اداری وتشکیلاتی هزینه برق صنعتی جمع 120,000 194,500 112,000 190,000 170,000 100,000 445,500 75/000 82/500 61,000 82,000 80,000 65,000 886,500 45,000 112,000 51,000 108,000 90,000 35,000 441,000 ثبت هزینههاي واقعي سربار دوایر تولیدي به صورت زیر است. دفتر معین ـــــــــــــــــــ دفتر کل ـــــــــــــــــــــــــــــــــ بدهکار بستانکار 445/500 کنترل سربار ساخت یخچال 75 هزینه بیمه اجتماعی ,000 82 هزینه استهلاک ماشین آلات ,500 61 هزینه برق مصرفی ,000 82 هزینه های رفاهی کارگران ,000 80 هزینه های اداری وتشکیلاتی ,000 65 هزینه برق صنعتی ,000 82 حساب استهلاک انباشته ماشین آلات ,500 363 حساب صندوق (بانک) ,000 ثبت سربارواقعی دایره تولید یخچال 441 کنترل سربار ساخت لباسشوئی ,000 45 هزینه بیمه اجتماعی ,000 112 هزینه استهلاک ماشین آلات ,000 51 هزینه برق مصرفی ,000 108 هزینه رفاهی کارگران ,000 90 هزینه اداری وتشکیلاتی ,000 35 هزینه برق صنعتي ,000 112 استهلاک انباشته ماشین آلات ,000 صندوق یا بانک ثبت سربارواقعی دایره تولیدي لباسشویي 329,000 ,
31-5 ـ محاسبه کسر یا اضافه سربارجذب شده: درطــول دوره مالی ســربار ســاخت هریک از دوایــر تولیدی ، با نرخ از پیش تعیین شــده (نرخ جذب ســربار) به محصولات سرشکن می گرددومعادل سربار ساخت جذب شده، حساب کنترل سربار ساخت، بستانکارمیشود. درپایان دوره مالی، هزینه های واقعی انجام شــده طی دوره، باید به دوایر تولیدی ودوایر خدماتی تســهیم شــود ، (تسهیم اولیه) سپس هزینه های دوایرخدماتی نیز به دوایر تولیدی سرشکن می گردد. (تسهیم ثانویه) نیتجه تسهیم ثانویه هزینههای واقعی ســربار، نشاندهنده سربارســاخت واقعی هریک از دوایر تولیدی میباشد ومعادل سربارساخت واقعی هردایره تولیدی حساب کنترل سربارساخت، بدهکارمی شود. مانده حســاب کنترل سربارساخت هریک ازدوایر تولیدی، نشاندهنده کسریااضافه جذب سربار آن دایره می باشد. مانده این حســاب ممکن اســت، بدهکاریا بستانکارباشد. اگر حساب کنترل سربار ســاخت دارای مانده بدهکار باشد. معلوم می شــود که سربارساخت واقعی آن دایره بیشتر از سربارساخت جذب شده بوده که دراین صورت کسرجذب سربارخواهیم داشت. اگر حساب کنترل سربارساخت دارای مانده بستانکار باشد، به این معناست که سربار ساخت واقعی، کمتر از سربار ساخت جذب شده بوده که دراین صورت اضافه جذب سربار خواهیم داشت. پس از محاسبه کسر یا اضافه جذب سربار مبلغ بدست آمده به حساب کسر یا اضافه جذب سربار انتقال می یابد وبه این ترتیب، حساب کنترل سربارساخت بسته می شود. ثبت های مربوط به صورت زیرارائه می گردد. ×× کنترل سربار ساخت ×× کسر یا اضافه جذب سربار ثبت اضافه جذب سربارساخت × کسر یا اضافه جذب سربار × کنترل سربارساخت ثبت کسر جذب سربارساخت
کســر یا اضافه جذب سرباردرپایان هرماه ، پایان هرســه ماه ، پایان هرشش ماه قابل محاسبه است، ولی محاسبه آن درپایان دوره مالی الزامی است.
کسر یا اضافه جذب سربار از رابطه زیرمحاسبه می گردد:
سربارساخت جذب شده ـ سربارساخت واقعی = کسر جذب سربار سربار ساخت واقعی ـ سربارساخت جذب شده = اضافه جذب سربار
حسابداري صنعتي حساب کسر یا اضافه جذب سربارحسابی است موقت ، لذا باید درپایان دوره مالی بسته شود. برای بستن این حساب دو روش زیر ارایه می گردد. الف ـ چنانچه مانده حساب کسر یا اضافه جذب سربار،مبلغ قابل ملاحظه ای نباشد، این حساب درپایان دوره مالی با حســاب بهای تمام شــده کالای فروش رفته بســته می شــود، به این صورت که اگر اضافه جذب سرباروجود داشته باشــدمانده این حساب، بستانکار است و چنانچه کسرجذب سرباروجودداشته باشد، مانده این حساب، بدهکار خواهد بود. ثبت های مربوط به بستن حساب کسریا اضافه جذب سرباربه قرارزیراست. ×× 1ـ کسر یا اضافه جذب سربار ×× بهای تمام شده کالای فروش رفته ثبت بستن حساب کسر یا اضافه جذب سربار (بابت اضافه جذب )
× 2ـ بهای تمام شده کالای فروش رفته × کسریا اضافه جذب سربار ثبت بستن حساب کسر یا اضافه جذب سربار (بابت کسرجذب )
باتوجه به نحوهء بستن حساب کسر یا اضافه جذب سرباروپس از انتقال مانده این حساب به حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته، قیمت تمام شــده کالای فروش رفته که باسربارجذب شده محاسبه گردیده بود به قیمت تمام شده یا سربارواقعی تبدیل خواهد شد. ب ـ چنانچه مانده حساب کسریا اضافه جذب سربار درپایان دوره مبلغ قابل ملاحظهای باشد، باید این مبلغ متناسب با مانده حســاب کنترل کالای درجریان ساخت ومانده حســاب موجودی کالای ساخته شده درپایان دوره و نیز بهای تمام شده کالای فروش رفته، بین این سه حساب سرشکن گردد. مثال : باتوجه به اطلاعات شــرکت سهامی پارس ماشــین و بادرنظرگرفتن محاسبات انجام شده مقایسه سربارواقعی وســربارجذب شده هریک از دوایر تولیدی این شرکت ونیز نحوه محاسبه کسریا اضافه جذب سربار دراین شرکت به صورت زیرارائه میشود. 445, ,213ـ 005415=132,085 کسر جذب سربار دایره تولید یخچال 441, ,144ـ 017000 =710 اضافه جذب سربار دایره تولیدلباسشوئی 133, ,231=017ـ 580375 اضافه جذب سرباردوایرتولیدی
133,085 کسر یا اضافه جذب سربار 133,085 کنترل سربار دایره تولید یخچال بستن حساب کنترل سربار دایره تولید یخچال
133,085 کنترل سربار دایره تولید لباسشویي 133,085 کسر و یا اضافه جذب سربار 132,بهاي تمام شده کالاي فروش رفته 573 132,کسر یا اضافه جذب سربار 573 بستن حساب کسر یا اضافه جذب سربار
پس از انتقال ثبتهای دفتر روزنامه به دفترکل خواهیم داشت.
حساب کنترل سربارساخت دایره تولید یخچال 445 ,085 ـــــــــــــــ 312 ـــــــــــــــ ,415 133,085 ــــــــــــــــ ــــــــــــــــ
حساب کنترل سربارساخت دایره تولید لباسشویي 441 ,000 ـــــــــــــــ ـــــــــــــــ 710 441 ,710 ــــــــــــــــ ــــــــــــــــ
حساب کنترل کسر با اضافه جذب سربار 133 ,085 ــــــــــــــــ 710 ــــــــــــــــ 132,375 ــــــــــــــــ ــــــــــــــــ
حساب بهاي تمام شده کالاي فروش رفته ××××× 132,375 ـــــــــــــــ ـــــــــــــــ
باتوجه به مثال فوق، معلوم می شود که حساب کنترل سربارساخت نیز حسابی است موقت ، درقسمت بدهکار این حســاب، هزینه های واقعی سربار ودرقسمت بستانکاراین حساب سربارســاخت جذب شده ثبت می گردد. به عبارت دیگر، تمام هزینه های واقعی ســربار به حساب کنترل سربارساخت، بدهکارشده وسربارساخت جذب شده به حساب کنترل سربار ساخت، بستانکارمی گردد. مانده حساب کنترل سربار ساخت حاکی از کسر یا اضافه جذب سربارخواهد بود. کنترل ساخت سربار هزینههاي واقعي سربار ×××× ـــــــــــ ـــــــــــ سربار ساخت جذب شده کسر جذب سربار ×××× ــــــــــــ × ــــــــــــ
سؤالات، تستها و مسایل فصل (5)
الف ـ پاسخ سئوالات زیررابنویسید. 1.هزینه های سرباررا تعریف کنید . با ارایه چهارمثال 2.سربارمتغیرراتعریف کنید و اثرسربارمتغیر بربهای تمام شد، یک واحد محصول را توضیح دهید ودومثال هم ارایه نمائید. 3.سربارثابت دارای چه ویژهگیهای مشخصی است؟ 4.اثر سربارثابت هریک واحد محصول را با ارائه دومثال شرح دهید. 5.تسهیم اولیه راتعریف کنیدوزمان انجام آنرا شرح دهید. 6.تسهیم ثانویه را تعریف کنید و زمان انجام آنرا توضیح دهید. 7.دوایرفعال دریک واحد تولیدی را نام ببرید وسه نمونه از هرکدام را به عنوان مثال بنویسید. 8.هدف ازبرآوردهزینه های سربارراتوضیح دهید. 9.هزینه های سرباربا استفاده از کدام عوامل برآوردمی شوند. آنها را نام ببرید. 01. تسهیم اولیه به چه علت انجام می شود وازنتایج بدست آمده درآن به چه منظور استفاده می شود؟ 11. تسهیم ثانویه به چه علت انجام می شود. وازنتایج این تسهیم به چه منظوراستفاده میشود؟ 21. زمان ساخت محصول چه اثری برهزینه های سربارثابت خواهد داشت؟ 31. نرخ جذب سرباربه چند روش محاسبه می گردد. توضیح دهید؟ 41. مناسب ترین مبنای محاسبه نرخ جذب سربار کدام است؟ شرح دهید. 51. پنج عنوان هزینه را با ارایه مبنای مناسب آنها نام ببرید. 61. مفهوم جذب سربارچیست؟ 71. سربارساخت جذب شده را تعریف کنید. 81. هزینه های غیرمستقیم به لحاظ محل مصرف به چند گروه طبقه بندی می شوند؟ آنها رانام ببرید. 91. علل کسر یا اضافه جذب سربار راشرح دهید با ذکر سه نمونه . 02. کسر یا اضافه جذب سربارچه زمان بوجود می آید؟ 12. حساب کسر یا اضافه جذب سربارباچند روش وبه کدام حسابها بسته می شود؟ 22. آیا ممکن است سربار ثابت . افزایش یا کاهش یابد توضیح دهید. 32. درچه شرایطی کسر یا اضافه جذب سربار صفرمی باشد؟ شرح دهید. 42 . مبنای تسهیم هزینه های اداری وتشکیلاتی وهزینه بیمه بیکاری را نام ببرید. 52. اگــر تولید کاهش یابد بهای تمام شــده یک واحد محصول چه تغییری خواهد داشــت ؟ باذکریک مثال آنرا شرح دهید.
ب ـ گزینه صحیح را درتستهای زیر انتخاب کنید. 1ـ هزینه استهلاک ساختمان یک دایره تولیدی . چگونه هزینه ای است؟ الف ـ متغیر مستقیم ب ـ ثابت غیرمستقیم ج ـ متغیر غیرمستقیم د ـ ثابت مستقیم 2ـ هزینه حقوق مدیر تولید چگونه هزینه ای است؟ ب ـ متغیر مستقیمج ـ ثابت غیرمستقیم د ـ ثابت مستقیم الف ـ متغیر غیرمستقیم 3ـ تسهیم اولیه عبارت است از: الف ـ سرشکن کردن هزینه های دوایرخدماتی به دوایر تولیدی ب ـ تسهیم هزینه های مستقیم به دوایر تولیدی ودوایر خدماتی ج ـ سرشکن کردن هزینه های دوایر تولیدی به دوایر خدماتی د ـ تسهیم هزینه غیرمستقیم به دوایر تولیدی ودوایر خدماتی 4ـ تسهیم ثانویه عبارت است از: الف ـ سرشکن کردن هزینه های دوایر تولیدی به دوایر خدماتی ب ـ سرشکن کردن هزینه های دوایر تولیدی به محصولات ساخته شده ج ـ سرشکن کردن هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی د ـ سرشکن کردن هزینه های مستقیم دوایر خدماتی به دوایر تولیدی 5ـ کدامیک از این هزینه ها براساس ساعت کارمستقیم، به عنوان مبناقابل تسهیم می باشد؟ الف ـ هزینه بیمه های اجتماعی ب ـ هزینه رفاهی کارگران ج ـ هزینه های اداری وعمومی د ـ هزینه استهلاک ماشین آلات 6ـ مهمترین مبنای تسهیم هزینه استهلاک ماشین آلات کدام است؟ الف ـ مساحت اشغالی ماشین ب ـ تعداد تولید د ـ تعداد ماشین ها ج ـ ساعت کارماشین 7ـ بــرای ســاختن یک واحد محصول به ترتیــب 9 کیلو مواد به نرخ 08 ریال ، 3 ســاعت کارمســتقیم به نرخ 07 ریال و سربارســاخت به نرخ 04 ریال درســاعت به مصرف میرسد. بهای تمام شده 02 واحد از این محصول چند ریال میباشد. ج ـ 006,81 ریال د ـ 000,12 ریال ب ـ 004,32 ریال الف ـ 004,91 ریال 8ـ در یک کارخانه 04 نفر کارگر روزانه 8 ساعت و در طول سال 042 روز مشغول به کار ميباشند، در صورتي که ,31 ریال برآورد شده است، نرخ سربار کدام است؟ 824,بدانیم در ابتداي دوره مالي، هزینههاي سربار مبلغ 000 د ـ 002,7 ریال ب ـ 044,1 ریال ج ـ 081 ریال الف ـ 002,34 ریال 9ـ آخرین مرحله تسهیم هزینه هاکدام است؟ الف ـ تسهیم هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی
حسابداري صنعتي ب ـ تسهیم هزینه های دوایر تولیدی به محصولات ساخته شده ج ـ تسهیم هزینه های دوایر تولیدی به دوایرخدماتی د ـ تسهیم هزینه های دوایر خدماتی به محصولات ساخته شده 01ـ بهترین مبنای تســهیم هزینه های رفاهی کارکنان، برق صنعتی، اداری وتشکیلاتی و برق مصرفی به ترتیب ارائه هزینه ها کدام است؟ الف ـ تعداد کارکنان، ساعت کارمستقیم ، دستمزد مستقیم ، مساحت زیربنا ب ـ دستمزد مستقیم ، تعداد ماشین ها ، ساعت کارمستقیم ، تعداد شعله ها ج ـ ساعت کارمستقیم ، تعداد تولید، دستمزد مستقیم ، کنتور د ـ تعداد کارکنان ، ساعت کارماشین ، ساعت کارمستقیم ، کنتور ـ به ازاء سربارساخت جذب شده کدام حساب، بدهکاروکدام حساب، بستانکارمی شود؟11 الف ـ حساب کنترل کالای درجریان ساخت، بدهکاروحساب کسریا اضافه جذب سربار،بستانکار ب ـ حساب موجودی کالای ساخته شده، بدهکار وحساب کنترل سربارساخت، بستانکار ج ـ حساب کنترل کالای درجریان ساخت، بدهکار وحساب کنترل سربار ساخت، بستانکار د ـ حسابهای مختلف، بدهکار وحسابهای پرداختنی، بستانکار ,3 ریال می باشد. ساعت 000, ,3ریال وسربارساخت برآوردشــده مبلغ 000300,21 ســربار ساخت واقعی مبلغ 000 کارمستقیم طی دوره مالی 000,57 ساعت پیش بینی شده است. نرخ جذب سربار کدام است؟ ب ـ 04 ریال ج ـ 44 ریال د ـ 04% الف ـ 44% 31 ـ مهمترین مبنا برای تسهیم هزینه های بیمه بیکاری ، اجاره ساختمان ، استهلاک ماشین آلات و اداری وتشکیلاتی به ترتیب ارایه هزینه ها کدام است. الف ـ ساعت کارمستقیم ، مساحت زیربنا ، ارزش ماشین آلات، ساعت کارمستقیم ب ـ دستمزد مستقیم ، مساحت زیربنا ، تعداد تولید ، ساعت کارمستقیم ج ـ دستمزد مستقیم ، ارزش ساختمان ، ارزش ماشین آلات ، ساعت کارمستقیم د ـ دستمزد مستقیم ، ارزش ساختمان ، تعداد تولید ، ساعت کارماشین 41 ـ دریک واحد تولیدی ســاعت کارواقعی طی دوره 002,51 ساعت وساعت کارپیش بینی شده 000,61 ساعت ,4 ریال است. سربار 800, ,5 ریال وسربارساخت پیش بینی شده مبلغ 000200,می باشــد . سربارساخت واقعی مبلغ 000 ساخت جذب شده کدام است. ,5 ریال200, ب ـ 000 ,4 ریال940, الف ـ 000 ,4 ریال800, د ـ 000 ,4 ریال560, ج ـ 000 ,9 ریال و 000,51 ـ یــک واحد تولیــدی دارای دو دایره تولیدی می باشــد. سربارســاخت واقعی به ترتیــب 000 ,6 ریال وساعت کارواقعی به ترتیب 000,63 ساعت و 000/52 ساعت می باشد. سربار ساخت برآورد شده به 000,000
,5 ریال و ســاعت کارپیش بینی شده به ترتیب 000,03 و 000,52 ساعت میباشد، 400, ,8 ریال و 000700,ترتیب 000 نرخ جذب سربار به ترتیب کدام است؟ الف ـ 052 ریال و 042 ریال ب ـ 092 ریال و 612 ریال د ـ 092 ریال و 042 ریال ج ـ 052 ریال و 612 ریال 61ـ باتوجه به اطلاعات مثال شماره (51) اگر دردایره اول ودوم برای ساخت محصولی مشخص به ترتیب 021 ساعت و 041 ساعت، کارمستقیم واقعی انجام شده باشد، سربارساخت جذب شده هر محصول به ترتیب کدام است؟ ب ـ 000,03 ریال و 006,33 ریال الف ـ 008,43 ریال و 006,33 ریال د ـ 008,43 ریال و 042,03 ریال ج ـ 000,03 ریال و 042,03 ریال 71ـ با استفاده ازاطلاعات مثال (41) کسریااضافه سربار جذب شده کدام است. الف ـ 000,062 ریال کسر جذب سربار ب ـ 000,046 ریال کسرجذب سربار ج ـ 000,004 ریال کسر جذب سربار د ـ کسریااضافه جذب سربارصفراست. 81ـ تعریف سربارساخت جذب شده کدام است؟ الف ـ مبلغی است ،که ازحاصل ضرب نرخ جذب سرباردرمبنای پیش بینی شده نرخ، بدست می آید. ب ـ مبلغی است، که باتوجه به هزینه های واقعی سربار جذب تولید می شود. ج ـ مبلغی است، که ازحاصل ضرب نرخ جذب سرباردرمبنای واقعی سرباربه محصول اضافه می شود. د ـ مبلغی است که درابتدای دوره مالی به حساب کنترل کالای درجریان ساخت، بدهکارمی گردد. 91ـ نرخ جذب سربار چه زمان محاسبه می شود؟ الف ـ زمانی که محصول تکمیل می گردد ب ـ زمان فروش محصول ج ـ قبل از شروع دوره مالی د ـ پایان دوره مالی 02ـ اگر درپایان دوره مالی حســاب کنترل ســربار ساخت دارای مانده بستانکار باشــد، برای بستن آن چه حسابی بستانکارمی شود؟ الف ـ حساب کنترل کالای درجریان ساخت ب ـ خلاصه حساب سودوزیان ج ـ حساب کسر یا اضافه جذب سربار د ـ حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته. 12ـ اضافه جذب سربار زمانی است که: الف ـ هزینه های واقعی سرباربیشترازسربارساخت جذب شده باشد. ب ـ هزینه های متغیرسربار ساخت بیشتر از هزینه های ثابت سربار باشد. ج ـ هزینه های واقعی سربار کمتراز سربارساخت جذب شده باشد. د ـ هزینه های متغیر سربارکمترازهزینه های ثابت سربارباشد. 22ـ اگرمانده حساب کسریااضافه جذب سربارمبلغ قابل ملاحظهای باشد، به چه نسبت بین حسابهای کنترل کالای درجریان ساخت ، حساب موجودی کالای ساخته شده وبهای تمام شده کالای فروش رفته، سرشکن می گردد.
حسابداري صنعتي الف ـ به نسبت سربارساخت واقعی ب ـ به نسبت مساوی ج ـ به نسبت سربار ساخت جذب شده د ـ به نسبت مانده پایان دوره هرکدام 32ـ یــک واحد تولیدی دارای دودایره تولیدی 1و2 می باشــد. در ابتدای دوره مالــی برای دایره تولیدی (1) مبلغ ,1 ریال سربارســاخت برآورد شــده است. ساعت کارازپیش 200, ,2 ریال وبرای دایره تولیدی (2) مبلغ 000100,000 تعیین شده برای دایره (1) 000,03 ساعت وبرای دایره تولیدی (2) 000,02 ساعت می باشد. دراین کارخانه دونوع محصول الف وب ســاخته می شود. ساعت کارانجام شده برای محصول الف، در دایره (1) 8 ســاعت ودردایره تولیدی (2) 6 ســاعت وســاعت کارانجام شــده برای محصول ب، در دایره تولیدی (1) 7 ساعت ودردایره تولیدی (2) 4 ساعت می باشد. سربار ساخت جذب شده محصول الف ومحصول ب، دراین دو دایره چقدر است؟ الف ـ 089 ریال و 066 ریال ب ـ 0501 ریال و 006 ریال د ـ 065 ریال و 042 ریال ج ـ 029 ریال و 037 ریال 42ـ برای ساختن یک واحد محصول 41 کیلو ماده الف به مبلغ 065 ریال و 8 ساعت کارمستقیم به مبلغ 042 ریال ونرخ ساعتی جذب سربار02 ریال می باشد. بهای تمام شده یک واحد محصول کدام است. د ـ 069 ریال ج ـ 032 ریال ب ـ 028 ریال الف ـ 09 ریال 52ـ برای ســاختن یک واحد محصول 4 کیلو ماده اولیه الف و 5 کیلو ماده اولیه ب به مصرف میرســد. نرخ خرید یک کیلو ماده الف و ب به ترتیب 003 ریال و 052 ریال اســت. ســاعت کارمستقیم انجام شده دردایره تولیدی اول 3 ســاعت به نرخ 041 ریال و دردایره تولیدی دوم 2 ســاعت به نرخ 081 ریال می باشد. نرخ جذب سربار دایره تولیدی اول ودوم به ترتیب 08 ریال و 05 ریال است. بهای تمام شده یک واحد محصول کدام است. الف 063,3 ریال ب ـ 000,1 ریال ج ـ 075,3 ریال د ـ 012,1 ریال
ج ـ مسائل : 1-5- شــرکت ســهامی نور دارای دودایره تولیدی الف وب و دودایره خدماتی 1و2 می باشــد درپایان دوره مالی هزینه های واقعی سربار شامل اقلام زیراست. هزینه اجاره ســاختمان مبلــغ 000,054 ریال هزینــه های رفاهی کارگــران مبلغ 000,009 ریال هزینه اســتهلاک ,2 ریال 400,ماشینآلات مبلغ 000 سایر اطلاعات به قرارزیراست. شرح تولیدی الف تولیدی ب خدماتی (1) خدماتی (2) ساعت کارماشین 5 ساعت ,1 ساعت 400 ,800-مساحت زیربنا 021 متر 09متر 06 متر 03 متر تعداد کارگران 021 نفر 06 نفر 04 نفر 02 نفر
مطلوبست : 1ـ تسهیم اولیه هزینه های واقعی سربار، بین دوایر تولیدی الف وب و دوایرخدماتی 1و2 با استفاده از جدول تسهیم اولیه وذکر مبنای تسهیم 2ـ تســهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه (اولویت با دایره خدماتی اســت که دارای هزینه بیشتری است). تذکر : مبنای تسهیم، برای دایره خدماتی (1) تعداد کارگران وبرای دایره خدماتی (2) مساحت زیربنامی باشد. 2-5 شــرکت تولیدی آبادگران دارای ســه دایره تولیدی 1و2و3 می باشــد . دودایره خدماتــی الف وب به دوایر تولیدی سرویس میدهند . درابتدای دوره مالی، هزینههای سربار ساخت به صورت زیر پیش بینی شده است. ,1 ریال هزینه بیمه حوادث 500, ,1 ریال ، هزینه استهلاک ماشــین آلات 000800,هزینه اســتهلاک ساختمان 000 ,1 ریال ، هزینه های اداری 000/005 ریال سایر اطلاعات به قرار زیر است:200,ناشی ازکار 000
تولیدی 1 تولیدی 2 تولیدی 3 خدماتی الف خدماتی ب
ساعت کارمستقیم ارزش ماشین آلات مساحت زیربنا تعداد کارگران
20,000 400,000 160 70
12,000 200,000 120 50
8,000 80 10
5,000 20 5
5,000 20 5
مطلوبست : تسهیم اولیه هزینههای فوق، به دوایر تولیدی ودوایر خدماتی با استفاده از جدول تسهیم اولیه 3-5- شــرکت ســهامی چاوشی دارای سه دایره تولیدی 1و2و3 می باشد وسه دایره خدماتی الف ، ب و ج، جهت ارایه خدمت به دوایر تولیدی مورداستفاده قرارمی گیرد. هزینه های غیرمستقیم، درابتدای دوره مالی به صورت زیر پیش بینی شده است. 1,500, هزینه برق مصرفي 000,057 ریال ، هزینه برق صنعتي 000,526ریال ، هزینههاي اداري و تشــکیلاتي 000 ریال و هزینه استهلاک ماشینآلات 000/005 ریال اطلاعات مربوط به تسهیم هزینه های فوق به صورت زیر است. تولیدی 1 تولیدی 2 تولیدی 3 خدماتی الف خدماتی ب خدماتی ج ساعت کارمستقیم مساحت زیربنا ساعت کارماشین تعداد تولید 30,000 250 10,000 750,000 30,000 250 6,000 150,000 40,000 500 4,000 100,000 5,000 50 2,000 12,000 100 3,000 100 3,000 مطلوبست : 1.تسهیم اولیه هزینه های فوق، بین دوایر تولیدی 1و2و3 ودوایرخدماتی الف ، ب و ج با استفاده ازجدول تسهیم اولیه 2.تسهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی، براساس روش یکطرفه با استفاده از جدول تسهیم ثانویه ( مبنای تسهیم هزینه های دوایرخدماتی ساعت کارمستقیم است).
حسابداري صنعتي 3.محاسبه نرخ جذب سربار، براساس ساعت کارماشین، برای هریک ازدوایر تولیدی به صورت جداگانه 4-5 ـ شــرکت تولیدی امکان دارای ســه دایره تولیدی و ســه دایره خدماتی است. درابتدای دوره مالی هزینه های سربار ساخت برآورد شده است. ,006 ریال000 1. هزینه اجاره ساختمان ,008 ریال000 2. هزینه بیمه های اجتماعی ,021 ریال000 3. هزینه بیمه بیکاری ,054 ریال000 4. هزینه بیمه حوادث ,081 ریال000 5. هزینه بیمه ماشین آلات ,1 ریال000,000 6. هزینه های اداری اطلاعات مربوط به کارخانه، جهت تسهیم هزینه های سرباربه قرارزیر است: تولیدی 1 تولیدی 2 تولیدی 3 خدماتی الف خدماتی ب خدماتی ج تعداد کارگران ساعت کارمستقیم مساحت زیر بنا ارزش ماشین الات دستمزد مستقیم 40 10,000 80 1/800/000 1,200,000 50 8,000 50 1/200/000 1,000,000 60 12,000 40 600,000 800,000 15 2,000 25 500,000 5 3,000 20 200,000 10 5,000 25 300,000 مطلوبست : 1.تسهیم اولیه هزینه های غیرمستقیم بین دوایرتولیدی ودوایرخدماتی ،با استفاده از جدول تسهیم اولیه 2.تســهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه، باتوجه به دو تذکر زیر وبااســتفاده از جدول تسهیم ثانویه. تذکر اول : مبناي تســهیم، برای دوایرخدماتی الف ، ب وج به ترتیب تعداد کارگران ، دســتمزد مستقیم ومساحت زیربناست. تذکر دوم :اولویت تسهیم، به ترتیب با دوایرخدماتی الف و ب وج می باشد. 3ـ محاســبه نرخ جذب ســرباربرای هریک از دوایرتولیدی بطور جداگانه . برمبنای ساعت کارماشین (در محاسبه مربوط به نرخ جذب سربار درصورت لزوم تا دورقم اعشارمنظور شود). 5-5- شــرکت تولیدی رودسر دارای سه دایره تولیدی 1و2و3 وســه دایره خدماتی الف و ب وج می باشد. هزینه های غیرمســتقیم، درابتدای دوره مالی برآورد شــده و هزینه های دوایر تولیدی و دوایر خدماتی پس از تسهیم اولیه به قرارزیراست. هزینه دوایر خدماتی هزینه دوایرتولیدی تولیدی (1) 000,521,8 ریال تولیدی (2) 000,585,6 ریال تولیدی (3) 000,512,3 ریال خدماتی الف 000,002,1 ریال خدماتی ب 000,578,1 ریال خدماتی ج 000,057 ریال
مطلوبست : 1. تسهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه الف ـ مبنای تســهیم دوایر خدماتی الف ، ب و ج به ترتیب عبارت است از: ساعت کارمستقیم ، دستمزد مستقیم و ساعت کارماشین ب ـ اولویت تسهیم به ترتیب با دوایرخدماتی الف ، ب و ج می باشد. 2. محاسبه نرخ جذب سربار دوایر تولیدی به صورت جداگانه، بر اساس ساعت کار مستقیم.
6-5- شــرکت ســهامي پارس داراي ســه دایره تولیدي بر شکاري ، پرس کاري و دایره تکمیل ميباشد. سه دایره حسابداري ، رستوران و تعمیر به دوایر تولیدي سرویس مي دهند. درابتدای دوره مالی، هزینه های غیرمســتقیم برآورد شــده وپس از انجام تســهیم اولیه، سهم هزینه هریک از دوایر تولیدی وخدماتی که ازنتایج تسهیم اولیه بدست آمده، به قرارزیراست. هزینه دوایر خدماتی هزینه دوایرتولیدی دایره برش کاری 000,043,5 ریال دایره پرس کاری 000,008,3 ریال دایره تکمیل 000,021,3 ریال دایره حسابداری 000,004,2 ریال دایره رستوران 000,008,1 ریال دایره تعمیر 000,041,1 ریال
سایراطلاعات به قرارزیراست: 1- هزینه های غیرمستقیم دوایرخدماتی با نرخهای زیر تسهیم می گردد. برشکاری پرس کاری تکمیل حسابداری رستوران تعمیر دایره حسابداری دایره رستوران دایره تعمیر %30 %35 %30 %25 %25 %25 %20 %25 %20 %10 %15 %15 %10 %10 %5 2- از خدمات متقابل دوایر خدماتی درتسهیم ثانویه به روش یکطرفه صرف نظرمی گردد. 3- اولویت تسهیم به ترتیب با دوایرخدماتی حسابداری ، رستوران ودایره تعمیرمی باشد. 4- نرخ جذب سربار، براساس ساعت کارماشین سرشکن می گردد. 5- ساعت کارماشین دردوایر تولیدی برش کاری ، پرس کاری و تکمیل به ترتیب 000,03 ساعت 000,52 ساعت و 000,02 ساعت می باشد. مطلوبست : 1- تسهیم ثانویه هزینه های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه 2- محاسبه نرخ جذب سربار دوایر تولیدی به صورت جداگانه برمبنای ساعت کارماشین 7-5 ـ شــرکت ســهامی رازک دارای سه دایره تولیدی وسه دایره خدماتی اســت، درابتدای دوره مالی هزینه های
حسابداري صنعتي غیرمستقیم پیش بینی شده عبارت است از: 1. هزینه استهلاک ماشین آلات 000,000,1 ریال 2. هزینه بیمه حوادث ناشی از کار 000,063 ریال 3. هزینه بیمه های اجتماعی 000,006 ریال 000,09 ریال 4. هزینه بیمه بیکاری 000,084 ریال 5. هزینه بیمه ساختمان 6. هزینه استهلاک ساختمان 000,008 ریال 7. هزینه سوخت وحرارت مرکزی 000,005 ریال 000,053,1 ریال 8. هزینه های اداری اطلاعات زیرجهت تسهیم هزینههای غیرمستقیم ارایه میگردد. عنوان هزینه دوایر تولیدی دوایر خدماتی الف ب ج )3( )2( )1( مساحت زیربنا دستمزد مستقیم ساعت کارمستقیم تعداد کارگران ارزش ساختمان ارزش ماشین آلات 250 1,000,000 18,000 50 4,000,000 5,000,000 300 800,000 8,000 60 5,000,000 2,000,000 200 900,000 12,000 40 3,000,000 3,000,000 150 150,000 4,000 15 2,000,000 80 50,000 2,000 5 1,000,000 70 100,000 1,000 10 1,000,000 مطلوبست : 1.تسهیم اولیه هزینههای غیرمستقیم بین دوایر تولیدی و دوایر خدماتی با استفاده از جدول تسهیم اولیه و ذکرمبنای تسهیم 2.تسهیم ثانویه هزینههای دوایر خدماتی به دوایر تولیدی به روش یکطرفه با استفاده از جدول تسهیم ثانویه با توجه به اطلاعات زیر: الف ـ اولویت تسهیم، با دایره خدماتی است که از تسهیم اولیه دارای هزینه بیشتری خواهد بود. ب ـ مبنای تسهیم هزینه دایره خدماتی الف وب و ج ساعت کار مستقیم می باشد. 3. محاسبه نرخ جذب سرباردوایر تولیدی الف وب و ج براساس ساعت کارمستقیم 4. اگر درپایان دوره مالی، ساعت کارمستقیم انجام شده به صورت واقعی در دوایر تولیدی الف و ب وج به ترتیب 000,02 ساعت ، 000,7 ساعت و 000,21 ساعت باشد، سربار ساخت جذب شده، هریک از این دوایر را محاسبه وثبت نمائید. اطلاعات اضافی به قرارزیراست. هزینه های واقعی سربار دوره مالی عبارتنداز: 000,003,1 ریال 1. هزینه استهلاک ماشینآلات 000,083 ریال 2. هزینه بیمه حوادث
هزینه بیمههای اجتماعی 000,057 ریال 005,211 ریال 4. هزینه بیمه بیکاری 000,093 ریال 5. هزینه بیمه ساختمان 6. هزینه استهلاک ساختمان 000,008 ریال 7. هزینه سوخت وحرارت مرکزی 000,065 ریال 000,081,1 ریال 8. هزینه های اداری باتوجه به اطلاعات فوق مطلوبست : 5.ثبت هزینه های غیرمستقیم واقعي دردفاتر 6.محاسبه کسر یا اضافه جذب سربار 7. بستن حساب کسریا اضافه جذب سربار، بافرض اینکه، مبلغ کسر یا اضافه سربار جذب شده رقم قابل ملاحظهای نباشد.
