استاندارد حسابداري شماره 25 گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
فهرست مندرجات
شماره بند
1 – • مقدمه 2
3 – • دامنه كاربرد 5
6 – • تعاريف 13

14 – • تشخيص قسمتهاي قابل گزارش 19
20 – • رويه هاي حسابداري قسمت 23
24 – • افشا 33
• تاريخ اجرا 34

• مطابقت با استانداردهاي بين المللي حسابداري 35
• پيوست : نمونه گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
اين استاندارد بايد با توجه به ” مقدمه اي بر استانداردهاي حسابداري “ مطالعه و
بكار گرفته شود.
مقدمه

1 . هدف اين استاندارد، تجويز مباني گزارشگري اطلاعات مالي بر حسب قسمتهاي مختلف
يك واحد تجاري است . اين اطلاعات در مورد انواع مختلف محصولات و خدمات ارائه
شده و نيز مناطق جغرافيايي مختلف عمليات واحد تجاري است كه به استفاده كنندگان
صورتهاي مالي در موارد زير كمك مي كند :

الف. درك بهتر عملكرد گذشته واحد تجاري ،
ب . ارزيابي بهتر مخاطرات و بازده هاي واحد تجاري ، و
ج . قضاوتهاي آگاهانه تر در مورد كل واحد تجاري .
2 . برخي واحدهاي تجاري ، محصولات و خدمات متنوعي توليد و ارائه مي كنند يا در مناطق
جغرافيايي متفاوتي فعاليت دارند كه از نرخهاي سودآوري ، فرصتهاي رشد، انتظارات آتي
و مخاطرات مختلفي برخوردارند . اطلاعات در مورد انواع مختلف محصولات و خدمات
يك واحد تجاري و عمليات آن در مناطق جغرافيايي متفاوت ، كه اغلب اطلاعات قسمت
ناميده مي شود، براي ارزيابي مخاطرات و بازده هاي يك واحد تجاري مفيد است .
دامنه كاربرد
3 . كليه واحدها ي تجار ي ك ه اورا ق سها م آنها ب ه عمو م عرضه م ي شود يا د ر جريا ن انتشار عموم ي
است بايد الزامات اين استاندارد را رعايت كند.
4 . ساير واحدها ي تجار ي چنانچ ه داوطلبان ه در صورتها ي مال ي تهي ه شد ه براسا س استانداردها ي
حسابداري ، اطلاعا ت بر حس ب قسمتها ي مختل ف را افشا نمايند، بايد الزاما ت اي ن استاندارد را
به طور كامل رعايت كنند.
5 . هنگام ارائه مجموعه صورتهاي مالي جداگانه واحد تجاري اصلي همراه صورتهاي مالي
تلفيقي ، اطلاعات مربوط به قسمتها فقط در صورتهاي مالي تلفيقي ارائه مي شود.
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

تعاريف
6 . اصطلاحات ذيل در اين استاندارد با معاني مشخص زير بكار رفته است :
• قسمت تجار ي : جزئي قاب ل تفكي ك از واحد تجار ي اس ت ك ه ي ك محصو ل يا خدم ت يا گروه ي
از محصولا ت يا خدما ت مرتب ط را ارائ ه م ي كند و دارا ي مخاطر ه و بازد ه اي متفاو ت از ساير
قسمتهاي واحد تجار ي اس ت. عوامل زير بايد در تعيي ن محصولا ت و خدما ت مرتب ط د ر نظر
گرفته شود :
الف . ماهيت محصولات يا خدمات ،
ب . ماهيت فرآيندهاي توليد،
ج . نوع يا طبقه مشتريان براي محصولات يا خدمات ،
د . روشهاي توزيع محصولات يا ارائه خدمات ، و
ه . ماهيت مقررات مربوط ، براي مثال ، مقررات بانكي و بيمه اي .
• قسمت جغرافياي ي : جزيي قاب ل تفكي ك از واحد تجار ي اس ت ك ه ب ه ارائ ه محصولا ت يا خدما ت
در منطق ه جغرافياي ي مشخص ي مشتم ل بر ي ك كشور يا گروه ي از كشورها اشتغا ل دارد و
داراي مخاطر ه و بازد ه اي متفاو ت از اجزايي اس ت ك ه در ساير مناط ق جغرافياي ي فعالي ت

مي كنند. عوامل زير بايد در تشخيص قسمتهاي جغرافيايي در نظر گرفته شود:
الف . تشابه شرايط اقتصادي و سياسي ،
ب . روابط بين عمليات در مناطق جغرافيايي مختلف ،
ج . مجاورت عمليات ،
د . مخاطرات خاص ناشي از عمليات در مناطق مشخص ،
ه . مقررات كنترل ارز، و
و . مخاطرات نوسانات ارزي .

• قسمت قاب ل گزا رش : قسمتي تجار ي يا جغرافياي ي اس ت ك ه بر مبنا ي تعاري ف پيشگفت ه مشخ ص
مي شود و براساس اين استاندارد، افشاي اطلاعات قسمت در مورد آن ضرورت دارد.
• درآمد عمليات ي قسمت : عبارت اس ت از درآمد حاص ل از فعاليتها ي اصل ي و مستمر ك ه
مستقيماً قاب ل انتسا ب يا برمبناي ي منطق ي ، قاب ل تخصي ص ب ه قسم ت اس ت اع م از اينك ه از
فروش ب ه مشتريا ن برو ن سازمان ي يا معاملا ت با ساير قسمتها ي هما ن واحد تجار ي ناش ي
شده باشد.
استاندارد حسابداري شماره 25

گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

• هزينه عمليات ي قسم ت : عبارت اس ت از هزين ه هاي مرتب ط با فعاليتها ي اصل ي و مستمر ك ه
مستقيماً قاب ل انتسا ب يا بر مبناي ي منطق ي قاب ل تخصي ص ب ه قسم ت اس ت اع م از اينك ه مرتب ط
با فروش به مشتريان برون سازماني يا معاملات با ساير قسمتهاي همان واحد تجاري باشد.

• نتيجه عمليات قسمت : عبارت از درآمد عملياتي قسمت پس از كسر هزينه عملياتي آن است .
• داراييهاي قسم ت : عبارت اس ت از داراييهاي ي ك ه ب ه طور مستقي م قاب ل انتسا ب يا بر مبناي ي
منطقي قابل تخصيص به فعاليتهاي عملياتي قسمت باشد.
• بدهيهاي قسم ت : عبارت اس ت از بدهيهاي ي ك ه مستقيماً قاب ل انتسا ب و يا بر مبناي ي منطق ي
قابل تخصيص به فعاليتهاي عملياتي قسمت باشد.
7 . منشاء اصلي مخاطرات بر چگونگي سازماندهي و اداره واحدهاي تجاري اثر مي گذارد .
بنابراين ، ساختار سازماني و سيستم گزارشگري مالي داخلي واحد تجاري مبنايي براي
تشخيص قسمتهاي آن است . مخاطرات و بازده هاي يك واحد تجاري ، هر دو تحت تأثير
محل جغرافيايي عمليات و نيز بازارهاي آن قرار مي گيرد. در نتيجه ، قسمتهاي جغرافيايي
مي تواند يكي از دو مورد زير باشد :
الف . محل استقرار تجهيزات توليد يا ارائه خدمت و ساير داراييهاي واحد تجاري ، يا
ب . محل بازارها و مشتريان آن .
8 . تعيين قسمتهاي تجاري يا جغرافيايي جداگانه نيازمند قضاوت است . مديريت واحد تجاري
براي اعمال اين قضاوت ، هدف گزارشگري اطلاعات مالي قسمت را با توجه به اين
استاندارد و خصوصيات كيفي اطلاعات مالي (طبق مفاهيم نظري گزارشگري مالي ) در نظر
مي گيرد. خصوصيات كيفي شامل مربوط بودن ، قابل اتكا بودن و قابل مقايسه بودن
اطلاعاتي است كه د ر مورد گروههاي مختلف محصولات و خدمات واحد تجاري و
عمليات آن در مناطق جغرافيايي خاص گزارش مي شود. همچنين خصوصيات كيفي شامل
مفيد بودن اطلاعات مالي براي ارزيابي مخاطرات و بازده كل واحد تجاري است .
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

9 . نمونه هايي از داراييهاي قسمت شا مل داراييهاي جاري مرتبط با فعاليتهاي عملياتي قسمت ،
داراييهاي ثابت مشهود، داراييهاي موضوع اجاره هاي سرمايه اي و داراييهاي نامشهود است .
اگر استهلاك يك دارايي در هزينه عملياتي قسمت منظور شود، دارايي مربوط نيز جزء
داراييهاي قسمت قرار م ي گيرد. داراييهاي قسمت ، داراييهاي مورد استفاده براي مقاصد
عمومي واحد تجاري يا دفتر مركزي را دربر نمي گيرد. داراييهاي قسمت در صورتي شامل
داراييهاي مورد استفاده مشترك دو يا چند قسمت است كه مبنايي منطقي براي تخصيص
وجود داشته باشد . داراييهاي قسمت دربرگيرنده سرقفلي است كه مستقيماً قابل انتساب يا
بطور منطقي قابل تخصيص به قسمت است و هزينه عملياتي قسمت شامل استهلاك
سرقفلي مربوط است .
10 . نمونه هايي از بدهيهاي قسمت شامل حسابها و اسناد پرداختني تجاري و ساير حسابها و
اسناد پرداختني ، پيش دريافت از مشتريان و ذخيره هاي تضمين محصول است . بدهيهاي
قسمت شامل تسهيلات دريافتي ، بدهيهاي مربوط به داراييهاي موضوع اجاره هاي سرمايه اي
و ساير بدهيهايي نيست كه براي مقاصد تأمين مالي و نه عملياتي تحمل مي شود. اگر هزينه
سود تضمين شده در نتيجه عمليات قسمت منعكس شود، بدهي مربوط جزء بدهيهاي
قسمت قرار مي گيرد. بدهيها ي قسمتهايي كه عمليات آنها عمدتاً ماهيت مالي ندارد، شامل
تسهيلات دريافتي و بدهيهاي مشابه نيست ، زيرا نتيجه عمليات قسمت بيانگر سود يا زيان
عملياتي و نه سود يا زيان پس از هزينه هاي مالي است .
11 . اندازه گيري داراييها و بدهيهاي قسمت شامل تعديلات مبالغ دفتري قبلي داراييها و
بدهيهاي قابل تشخيص قسمت يك واحد تجاري است كه در تركيب واحدهاي تجاري
تحصيل شده و حسابد اري آن به روش خريد است . همچنين اگر داراييهاي ثابت مشهود
بعد از تحصيل ، با توجه به نحوه عمل مجاز جايگزين ، تجديد ارزيابي شود داراييهاي
قسمت براساس مبالغ تجديد ارزيابي شده اندازه گيري مي شود.
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

12 . درآمد عملياتي قسمت ، هزينه عملياتي قسمت ، داراييهاي قسمت و بدهيهاي قسمت ، پيش از حذف
مانده ها و معاملات درون گروهي ، به عنوان جزئي از فرايند تلفيق ، تعيين مي گردد، مگر اينكه چنين
مانده ها و معاملات درون گروهي ، بين واحدهاي تجاري گروه در درون يك قسمت باشد.
13 . رويه هاي حسا بداري اصلي قسمت همان رويه هايي است كه در تهيه و ارائه صورتهاي مالي واحد
تجاري استفاده مي شود. علاوه براين ، رويه هاي حسابداري قسمت شامل رويه هايي است كه
مختص گزارشگري قسمت است . تشخيص قسمتها، روش قيمت گذاري انتقالات بين قسمتها و
مباني تخصيص درآمدها و هزينه هاي عملياتي به قسمتها نمونه هايي از اين رويه هاي خاص
مي باشد.
تشخيص قسمتهاي قابل گزارش
14 . قسمت تجار ي يا قسم ت جغرافياي ي در صورت ي بايد ب ه عنوان قسم ت قاب ل گزار ش مشخ ص
شود كه اكثر درآمد عملياتي آن از فروش به مشتريان برون سازماني عايد گردد، و
الف . درآمد عمليات ي حاص ل از فرو ش ب ه مشتريا ن برو ن سازمان ي و معاملا ت با ساير قسمتها،
حداقل 10 درصد جمع درآمد تمام قسمت ها اعم از برون سازماني يا داخلي باشد، يا
ب . نتيجه عمليا ت قسم ت اع م از سود يا زيا ن حداق ل 10 درصد مجمو ع سود عمليات ي
قسمتهاي سود د ه يا مجمو ع زيا ن عمليات ي قسمتها ي زيا ن د ه ، ه ر كدام ك ه قدر مطل ق آ ن
بزرگتر است ، باشد، يا
ج . داراييهاي آن حداقل 10 درصد جمع داراييهاي تمام قسمتها باشد.
15 . اگر جم ع درآمد عمليات ي از فرو ش ب ه مشتريا ن برو ن سازماني ك ه قاب ل انتسا ب ب ه قسمتها ي قاب ل
گزارش اس ت كمتر از 75 درصد جم ع درآمد عمليات ي تلفيق ي يا درآمد عمليات ي واحد تجار ي
باشد، بايد قسمتها ي ديگر ي ب ه عنوان قسمتها ي قاب ل گزار ش مشخ ص شود، حت ي اگر آ ن قسمتها
زير آست انه هاي 10 درصد بند 14 باش د. اين عم ل تا آنجا ادام ه م ي يابد ك ه مجمو ع درآمد عمليات ي
قسمتهاي قاب ل گزار ش حداق ل 75 درصد جم ع درآمد عمليات ي تلفيق ي يا درآمد عمليات ي واحد
تجاري باشد.
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

16 . قسمت يا قسمتهاي ي ك ه زير تما م آستان ه هاي اهمي ت طب ق بند 14 قرار م ي گيرد و مشمو ل بند 15
نمي شود بايد به طور جداگانه تحت عنوان ساير (قسمتهاي تخصيص نيافته ) گزارش گردد.
17 . آستانه هاي 10 درص د در اين استاندارد تنه ا براي مشخص ك ردن قسمتهاي تجاري و
جغرافيايي قابل گزارش است و رهنمودي براي تعيين اهميت در هيچ يك از ديگر جنبه هاي
گزارشگري مالي ارائه نمي كند.
18 . قسمتي ك ه در دور ه قب ل ب ه دليل احراز يك ي از آستان ه هاي 10 درصد مربو ط ب ه عنوا ن قسم ت
قابل گزار ش تعيي ن شد ه اس ت ، چنانچ ه برمبنا ي قضاو ت مديري ت واحد تجار ي همچنا ن داراي
اهميت باشد بايد برا ي دور ه جار ي نيز ب ه عنوان قسم ت قاب ل گزار ش تلق ي شود حت ي اگر درآمد
عملياتي ، نتيجه عمليات و داراييهاي آن بيش از آستانه هاي 10 درصد نباشد.
19 . چنانچه قسمت ي ب ه دليل احراز يك ي از آستان ه هاي 10 درصد، در دور ه جار ي ب ه عنوان قسم ت قاب ل
گزارش تعيي ن شود، اطلاعا ت مقايس ه اي دور ه قب ل آ ن بايد ارائ ه مجدد شود، ب ه استثنا ي موارد ي
كه انجام اين كار عملي نباشد.
رويه هاي حسابداري قسمت
20 . اطلاعات قسم ت بايد براسا س هما ن روي ه هاي حسابدار ي تهي ه شود ك ه برا ي تهي ه و ارائ ه
صورتهاي مالي تلفيقي يا صورتهاي مالي واحد تجاري ، بكار گرفته شده است .
21 . از آنجا كه هدف اطلاعات قسمت ، كمك به استفاده كنندگان براي درك بهتر واحد تجاري
و انج ام قضاوتهاي آگاهانه تر در مورد واح د تج اري به عنوان يك مجموعه است ، اين
استاندارد در تهيه اطلاعات قسمت ، استفاده از رويه هاي حسابداري بكار گرفته شده در
واحد تجاري را الزامي مي داند. اين به معناي آن نيست كه رويه هاي حسابداري تلفيقي يا
رويه هاي حسابداري واحد تجاري براي قسمتهاي قابل گزارش ، هما نند آنكه آن قسمتها
واحدهاي گزارشگري جداگانه اي هستند، به كار رود . ارقام محاسبه شده در نتيجه
به كارگيري يك رويه حسابداري خاص در سطح واحد تجاري ، در صورت وجود مبنايي
منطقي ، به قسمتها تخصيص مي يابد. براي مثال ، استهلاك ماشين آلات اغلب در سطح كل
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

واحد تجاري محاسبه مي شود. اما ممكن است مبلغ كل استهلاك برمبناي ساعات كاركرد
در هر قسمت تخصيص يابد.
22 . داراييهايي ك ه ب ه طور مشتر ك توس ط دو يا چند قسم ت استفاد ه م ي شود فق ط در صورت ي بايد
به آن قسمتها تخصيص يابد كه درآمدها و هزينه هاي عملياتي مربوط به آن داراييها نيز به همان
قسمتها تخصيص داده شود.
23 . روش تخصيص اقلام دارايي ، بدهي ، درآمد عملياتي و هزينه عملياتي به قسمتها به عواملي
از قبيل ماهيت اقلام ، فعاليتهاي انجام شده توسط قسمت و استقلال نسبي آن ب ستگي دارد .
مشخص كردن مبنايي واحد براي تخصيص كه توسط تمام واحدهاي تجاري پذيرفته شود،
امكان پذير يا مناسب نيست . همچنين مجبور كردن واحدهاي تجاري به تخصيص اقلام
دارايي ، بدهي ، درآمد عملياتي و هزينه عملياتي مشترك قسمت در صورتي كه مب ناي اين
تخصيصها اختياري يا درك آن مشكل باشد، مناسب به نظر نمي رسد . بعلاوه تعاريف
درآمد عملياتي قسمت ، هزينه عملياتي قسمت ، داراييهاي قسمت و بدهيهاي قسمت
به يكديگر مربوط است و تخصيصها بايد سازگار باشد . بنابراين داراييهايي كه به طور
مشترك مورد استفاده قسمتها قرار مي گيرد فقط در صورتي به آنها تخصيص مي يابد كه
درآمدها و هزينه هاي عملياتي مربوط به آن داراييها نيز به قسمتها تخصيص داده شود. براي
مثال ، يك دارايي فقط در صورتي در داراييهاي قسمت منعكس مي شود كه اس تهلاك
مربوط نيز در اندازه گيري نتيجه عمليات قسمت ، منظور گردد.
افشا
24 . واحد تجار ي بايد موارد زير را برا ي ه ر قسمت قاب ل گزار ش تجار ي يا جغرافياي ي مبتن ي بر مكا ن
استقرار داراييها افشا كند :
الف . درآمد عمليات ي قسم ت ناش ي از فرو ش ب ه مشتريا ن برون سازمان ي و معاملا ت با ساير
قسمتها، به طور جداگانه ،
ب . نتيجه عمليات قسمت ،
ج . جمع مبلغ دفتري داراييهاي قسمت ،
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف


د . بدهيهاي قسمت ،
ه . جمع اضافات داراييهاي ثابت مشهود و داراييهاي نامشهود هر قسمت طي دوره ،
و . جمع مبل غ هزين ه استه لاك داراييها ي ثاب ت مشهود و داراييها ي نامشهود ه ر دوره قسم ت
كه در نتيجه عمليات آن قسمت منظور شده است ، و
ز . جمع مبل غ ساير هزين ه هاي غيرنقد ي عمد ه ه ر دوره قسم ت ك ه در هزين ه ها ي عمليات ي
آن قسمت منظور شده است .
در مورد قسم ت جغرافياي ي مبتني بر مكا ن بازارها و مشتريا ن چنانچ ه با مكا ن استقرار داراييها
متفاوت باشد و درآمد عمليات ي آ ن از فرو ش ب ه مشتريا ن برو ن سازمان ي برابر با حداق ل
10 درصد جم ع درآمد عمليات ي واحد تجار ي از فرو ش ب ه تما م مشتريا ن برو ن سازمان ي باشد،
واحد تجاري بايد درآمد عملياتي چنين قسمتهايي را به طور جداگانه افشا كند.
25 . واحد تجار ي بايد صور ت تطبي ق اطلاعا ت افشا شد ه برا ي قسمتها ي قاب ل گزار ش و اطلاعا ت
تجميعي در صورتهاي مالي تلفيقي يا صورتهاي مالي واحد تجاري را ارائه كند. براي اين منظور بايد
درآمد عمليات ي قسم ت با درآمد عمليات ي واحد تجار ي از مشتريا ن برو ن سازمان ي (شامل افشا ي
مبلغ درآمد عمليات ي واحد تجار ي از مشتريا ن برو ن سازمان ي ك ه در درآمد عمليات ي هيچي ك از
قسمتها منظور نشد ه اس ت)، نتيج ه عمليا ت قسم ت با سود يا زيا ن عملي اتي واحد تجار ي ،
داراييهاي قسم ت با داراييها ي واحد تجار ي و بدهيها ي قسم ت با بدهيها ي واحد تجار ي تطبي ق
داده شود.
26 . در انداز ه گيري و گزارشگر ي درآمد عملياتي قسمت ناشي از معاملات با ساير قسمتها، انتقالا ت
بين قسمتها بايد برمبناي ي انداز ه گيري شود ك ه واحد تجار ي در عم ل برا ي قيم ت گذاري انتقالا ت
استفاده م ي كند. مبناي قيم ت گذاري انتقالا ت بي ن قسمتها و ه ر تغيير مربو ط بايد در صورتها ي
مالي افشا شود.
27 . تغييرات در روي ه هاي حسابدار ي بكار گرفت ه شده برا ي گزارشگري قسمت كه تأثير عمده اي بر
اطلاعات قسم ت دارد، بايد افشا شو د. همچنين اطلاعا ت دور ه گذشت ه قسم ت برا ي مقاصد
مقايسه اي بايد ارائ ه مجدد شود، مگر آنك ه انجا م اي ن كار عمل ي نباش د. اين افشا بايد شرح ي از
ماهيت تغيير، دلاي ل تغيير، اينك ه اطلاعا ت مقايس ه اي ارائ ه مجدد شده يا اينك ه انجا م اي ن كار
غيرعملي اس ت و اثر مال ي تغيير را، در صورت ي ك ه ب ه طور منطق ي قاب ل تعيي ن باشد، دربرگير د.
چنانچه واحد تجار ي نحو ه تشخي ص قسمتها ي خود را تغيير دهد و اطلاعا ت دور ه گذشت ه قسم ت
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

را ب ه دليل عمل ي نبود ن برمبنا ي جديد ارائ ه مجدد نكند، ب ه منظور مقايس ه ، واحد تجار ي بايد
اطلاعات قسم ت را در سال ي ك ه نحو ه تشخي ص قسمتها را تغيير داد ه اس ت ، بر مبنا ي قسمتها ي
قديم و جديد گزارش كند.
28 . با تغييرات در رويه هاي حسابداري بكار گرفته شده توسط واحد تجاري براساس استاندارد
حسابداري شماره 6 با عنوان گزارش عملكرد مال ي رفتار مي شود . براساس الزاماتاستاندارد ياد شده ، تغيير در رويه حسابداري فقط بايد در صورتي انجام شود كه تغييربه موجب قوانين آمره يا استانداردهاي جديد الزامي شود يا به ارائه مطلوب تر رويدادها يامعاملات در صورتهاي مالي واحد تجاري منجر شود.29 . برخي تغييرات در رويه هاي حسابداري مانند تغييرات در نحوه تشخيص قسمتها و تغييراتدر مباني تخصيص درآمدها و هزينه هاي عملياتي ، مشخصاً مربوط به گزارشگريقسمتهاست . اين تغييرات مي تواند تأ ثير عمده اي بر اطلاعات قسمت گزارش شده داشتهباشد، اما مجموع اطلاعات مالي گزارش شده براي واحد تجاري را تغيير نخواهد داد. براياينكه استفاده كنندگان تغييرات را درك و روندها را ارزيابي كنند، اطلاعات مقايسه ايقسمت براي انعكاس آثار رويه هاي حسابداري جديد، در صورت عملي بودن ، ارائه مجددمي شود.30 . براساس الزامات بند 26 براي مقاصد گزارشگري قسمت ، انتقالات بين قسمتها بايدبرمبنايي اندازه گيري شود كه واحد تجاري در عمل براي قيمت گذاري آن انتقالات استفادهمي كند. چنانچه واحد تجاري روش قيمت گذاري انتقالات بين قسمتهاي خود را تغيير دهد،اگرچه اين تغيير به مثابه تغيير در رويه حسابداري نيست و نبايد براساس بند 27 اطلاعاتمقايسه اي دوره گذشته قسمت ارائه مجدد شود، با اين حال طبق بند 26 افشا ي اين تغييرالزامي است .31 . واحد تجار ي بايد انوا ع محصولا ت و خدما ت منظو ر شده در ه ر قسمت تجار ي گزار ش شد ه ونيز تركيب هر قسمت جغرافيايي گزارش شده را افشا كند.استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

32 . براي ارزيابي موضوعاتي از قبيل تغييرات در تقاضا، قيمت منابع مصرفي يا ساير عوامل
توليد و توسعه محصولات و فرآيندهاي جايگزين در قسمت تجاري ، لازم است كه
فعاليتهاي قسمت شناخته شود . همچنين براي ارزيابي تأثير تغييرات محيط اقتصادي و
سياسي بر مخاطرات و نرخهاي بازده قسمت جغرافيايي ، شناختن اجزاي آن قسمت
جغرافيايي اهميت دارد.
33 . قسمتهايي كه قبلاً گزارش شده اما در دوره جاري آستانه هاي كمي را احراز نكند، به طور
جداگانه گزارش نمي شود. براي مثال ممكن است به دليل كاهش در تقاضا يا تغيير در
راهبرد مديريت يا به دلي ل فروش بخشي از عمليات قسمت يا تركيب آن با ساير قسمتها،
آن قسمت آستانه ها را ديگر احراز نكند . توضيحي در مورد دلايل اينكه چرا قسمت
گزارش شده قبلي ديگر گزارش نمي شود نيز ممكن است در تأييد انتظارات از كاهش
بازارها و تغييرات در راهبردهاي واحد تجاري ، مفيد باشد.
تاريخ اجرا
1381/1/ 34 . الزامات اي ن استاندارد د ر مورد كلي ه صورتها ي مال ي ك ه دور ه مال ي آنها از تاري خ 1
و بعد از آن شروع مي شود، لازم الاجراست .
مطابقت با استانداردهاي بين المللي حسابداري35 . به استثناي موارد زير، با اجراي الزامات اين استاندارد، مفاد استاندار د بين الملليحسابداري شماره 14 با عنوان گزارشگري قسمتها نيز رعايت مي شود:الف . طبق استاندارد بين المللي حسابداري شماره 14 ” گزارشگري قسمته ا“ مديريت بايدبا توجه به منبع اصلي و ماهيت مخاطرات و بازده هاي يك واحد تجاري ، قسمتتجاري يا قسمت جغرافيايي را به عنوان مبناي اوليه گزارشگري مشخص كند .در رابطه با مبناي اوليه اطلاعات مفصلتر و براي مبناي ثانويه اطلاعات كمتري ارائهمي شود. در استاندارد شماره 25 با عنوان ” گزارشگري بر حس ب قسمتها ي مختل ف“استاندارد حسابداري شماره 25گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلفبراي محدود كردن دامنه قضاوت و جلوگيري از پيچيدگي غير ضروري با توجه بهشرايط موجود، الزامات گزارشگري بر مبناي اوليه و ثانويه پيش بيني نشده است .ب . طبق استاندارد بين المللي حسابداري شماره 14 ، براي هر قسمت قابل گزارش سهم
واحد تجاري از سود يا زيان واحدهاي تجاري وابسته ، مشاركتهاي خاص يا ساير
سرمايه گذاريهايي كه به روش ارزش ويژه منعكس مي شود و عمليات آنها در حوزه
يك قسمت واحد قرار مي گيرد بايد افشا شود . اين الزام در استاندارد حسابداري
شماره 25 وجود ندارد.
 
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
پيوست
نمونه گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
اين پيوست تنها جنبه تشريحي دارد و جزئي از استاندارد حسابداري نيست . هدف اين پيوست ،
نشان دادن كاربرد الزامات اين استاندارد براي كمك به روشن شدن مفاهيم آن است .
جدول و يادداشت مربوط كه در اين پيوست ارائه شده است ب ه تشريح افشاي اطلاعات قسمت
مي پردازد كه براساس اين استاندارد براي واحدهاي تجاري با محصولات و خدمات متنوع و
داراي فعاليت در مناطق مختلف جغرافيايي الزامي است . اين مثال با اين فرض تنظيم شده است
كه عمليات توليد واحد تجاري مورد نظر در ايران صورت مي گيرد اما محصولات خود را به
ساير كشورها صادر مي كند و در آن اطلاعات مقايسه اي سال قبل نيز ارائه شده است . ارائه
اطلاعات برحسب قسمتهاي مختلف براي هر دوره اي كه مجموعه كامل صورتهاي مالي ارائه
مي شود، ضروري است .
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف

پيوست (ادامه )
نمونه گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
اطلاعات مربوط به قسمتهاي تجاري شركت به شرح زير است (ارقام به ميليارد ريال ): : ×× يادداشت
محصولات دارويي محصولات بهداشتي خدمات توزيع ساير عمليات حذفها تلفيقي
13×1 13×2 13×1 13×2 13×1 13×2 13×1 13×2 13×1 13×2 13×1 13×2
درآمد عملياتي :
        فروش به مشتريان برون سازماني
)
 ) (  (        فروش به ساير قسمتها
  )
 ) (  (    

   جمع درآمد عملياتي

 )  ) (  (         نتيجه عمليات قسمت
)  ) (  هزينه هاي مشترك تخصيص نيافته (
 
سود عملياتي
ساير اطلاعات :
      

  داراييهاي قسمت


 داراييهاي مشترك تخصيص نيافته
  جمع داراييهاي تلفيقي

          بدهيهاي قسمت
  بدهيهاي مشترك تخصص نيافته
  جمع بدهيهاي تلفيقي

 
  مخارج سرمايه اي

     استهلاك
   
   ساير هزينه هاي غيرنقدي به استثناي استهلاك

استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
پيوست (ادامه )
نمونه گزارشگري برحسب قسمتهاي مختلف
قسمتهاي تجاري و جغرافيايي : ×× يادداشت 1
قسمتهاي تجاري : براي مقاصد مديريت ، شركت نمونه در سطح ايران به لحاظ فعاليت در سهقسمت عملياتي اصلي شامل محصولات دارويي ، محصولات بهداشتي و خدمات توزيع ، سازمانيافته است كه هر يك زير نظر يكي از معاونين مديرعامل اداره مي شود. اين قسمتها مبنايي برايگزارش اطلاعات قسمتها ي شركت نمونه مي باشد. قسمت محصولات دارويي ، عمدتاً كپسول ها وآمپولهاي آنتي بيوتيك را توليد مي كند. قسمت محصولات بهداشتي به توليد مواد شويندهمي پردازد و قسمت خدمات توزيع ، محصولات دارويي و بهداشتي شركت نمونه و محصولاتبهداشتي ساير شركتها را توزيع مي كند. ساير عمليات شامل تهيه و توزيع تجهيزات پزشكي
براساس سفارش خاص مشتريان برون سازماني است . اطلاعات مالي قسمتهاي تجاري در جدول
الف ارائه شده است .
قسمتهاي جغرافيايي : عمليات قسمتهاي شركت نمونه در سطح ايران سازمان يافته است اما
محصولات خود را در چند حوزه جغرافيايي اصلي شامل ايران (كليه محصولات )، آسياي ميانه
(محصولات دارويي ) و افريقا (محصولات بهداشتي ) توزيع مي كند.
فروش برحسب بازار: جدول زير نشان دهنده فروشهاي تلفيقي شركت نمونه : ×× يادداشت 2
برحسب بازار جغرافيايي است :
ميليارد ريال
13×1 13×2
38 ايران 43
31 آسياي ميانه 30
21 افريقا 28
90 101
استاندارد حسابداري شماره 25
گزارشگري بر حسب قسمتهاي مختلف
پيوست (ادامه )
نمونه گزارشگري برحسب قسمتهاي مختلف

داراييها و بدهيهاي قسمت : داراييهاي هر قسمت شامل تمام داراييهاي عملياتي : ×× يادداشت 3
استفاده شده توسط قسمت است كه عمدتاً وجه نقد، مطالبات ، موجودي مواد و كالا و داراييهاي
ثابت مشهود (پس از كسر اقلام كاهنده مربوط ) را در بر مي گيرد. با وجود اينكه بيشتر اين
داراييها مي تواند مستقيماً به هر ي ك از قسمتها منتسب شود اما مبلغ دفتري برخي از داراييهايي كه
به طور مشترك توسط دو يا چند قسمت استفاده مي شود برمبنايي منطقي به آن قسمتها تخصيص
مي يابد. بدهيهاي قسمت شامل تمام بدهيهاي عملياتي است و به طور عمده دربرگيرنده حسابها و
اسناد پرداختني ، پيش دريافت ها و ساير اقلام پرداختني است . بدهيهاي قسمت ، ماليات بردرآمد را
در بر نمي گيرد.
انتقالات بين قسمتها: درآمد عملياتي قسمت ، هزينه هاي عملياتي قسمت و نتيجه : ×× يادداشت 4
عمليات قسمت شامل انتقالات بين قسمتهاي تجاري است . چنين انتقالاتي ، به قيمت هاي بازار
رقابتي براي مشتريان برون سازماني منظور مي شود. اين انتقالات در تلفيق حذف مي شود.