حسابرسی حساب تولید و کالاهای تولیدی 

در حسابرسی حساب تولید ابتدا به شرح و بررسی دفاتر و حسابهای یک مؤسسه می­پردازیم که کالاهای بازرگانی را وارد یا خریده و آن را به قیمتی که متضمن سود باشد می­فروشد. در این قبیل موارد ترازنامه به انضمام حساب عملکرد و سود و زیان برای نشان­دادن وضع مالی مؤسسه کاملاً کافی است. ولی در مرحله تهیه حساب تولید و یا ساخت کالا موضوع،‌به دست آوردن قیمت تمام شده کالای تولید شده و تعیین سود و زیان (صنعتی)‌ می­باشد. در مواردی که چند نوع کالا ساخته شود لازم است حساب تولید یا ساخت کالا طوری تجزیه و تحلیل شود که بتوان قیمت تمام شده هر یک از انواع کالا را از آن به دست آورد و این کار مستلزم تجزیه مفصل­تر اقلام درآمد و هزینه تولید خواهد بود.

حسابرسی حساب تولید

تجزیه تفصیلی اقلام درآمد و هزینه به منظور تعیین قیمت تمام شده هر یک از محصولات ساخته شده یکی از هدفهای هزینه­یابی (هزینه­یابی عبارتست از طبقه­بندی و تخصیص صحیح هزینه­ها به منظور تعیین قیمت تمام شده هر یک از محصولات) می­باشد.حسابرسی حساب تولید

از آنچه که در بالا ذکر شد ملاحظه می­شود که هزینه­یابی در حقیقت یک نوع بسط و یا ادامه حسابداری مالی بوده و بر همان اصول بدهکار و بستانکار بنا شده است،‌ولی داشتن یک سیستم واحد حسابداری که بتواند قیمت تمام شده واحد کالای ساخته شده را تعیین نماید اجباری است و این سیستم باید طوری طرح­ریزی شده باشد که اطلاعات لازم برای منظورهای زیر از آن به دست آید.حسابرسی حساب تولید

۱- تهیه صورتحسابها و اطلاعات مربوط به قیمت تمام شده کالای ساخته شده.

۲- تنظیم صورتهای مالی معمول (ترازنامه و سود و زیان)

فرمول کلی حسابهای تولید بر اساس طبقه­بندی عوامل هزینه و تقسیم­بندی بهای تمام شده به شرح زیر می­باشد:

حسابرسی حساب تولید

رسیدگی به اقلام مندرج در حساب تولید

حسابرسی حساب تولید

۱- موجودی مواد اول دوره: گزارش انبارگردانی سال قبل و نحوه قیمت­گذاری موجودی­های مواد آخر دوره سال قبل که موجودی اول دوره سال مورد رسیدگی را تشکیل می­دهد بایستی به دقت مورد بررسی قرار گیرد و مشخصات موجودی مواد سال قبل از نظر نوع وزن (تعداد) و مبلغ بایستی با موجودی اول دوره مواد سال مورد رسیدگی مطابقت داشته باشد.

۲- خرید مواد اولیه و هزینه حمل مواد و سایر هزینه­های خرید تا انبار مؤسسه بایستی بر اساس آنچه قبلاً شرح داده شده به دقت رسیدگی و اقلام غیرقابل قبول استخراج شود.

۳- برای رسیدگی به موجودی مواد آخر دوره سال مورد رسیدگی بایستی صورت گردش مواد اولیه که در آن نحوه مصرف مواد در تولید مقدار مواد مصرف شده برای هر نوع کالای ساخته شده و نحوه قیمت­گذاری مواد مصرف­شده و باقی مانده و کسری یا اضافی ضایعات مواد تهیه و به دقت مورد رسیدگی قرار گیرد.حسابرسی حساب تولید

4- هزینه­های مستقیم از جمله هزینه دستمزد (بعداً به طور مشروح گفته خواهد شد) و در مورد سایر هزینه­ها علاوه بر رسیدگی به اسناد و مدارک هزینه و تطبیق آن با هزینه­های قابل قبول و استهلاکات و آیین­نامه هزینه­های قابل قبول بایستی نحوه تسهیم این نوع هزینه­ها را به مراحل مختلف تولید به دقت مورد رسیدگی قرار گیرد،‌زیرا در مورد نحوه تسهیم هزینه­ها (هزینه­های غیرمستقیم) به کالای مختلف تولیدشده می­توان فعل و انفعالات زیادی انجام داد که در سود و زیان صنعتی مؤثر بوده و سود کالایی را زیادتر و یا کمتر نشان داد.

5- موجودی کالای نیمه ساخت (در جریان ساخت):‌کالای نیمه­ساخت عبارت از کالایی است که در دوره مالی مورد رسیدگی ساخت آن تمام نشده و در دوره مالی آتی تمام خواهد شد کالای نیم ساخت شامل مواد مستقیم دستمزد مستقیم و سایر هزینه­ها مستقیم و غیرمستقیم می­باشد که هر کدام از آنها به شرح فوق بایستی رسیدگی شود و رسیدگی به نحوه تسهیم هزینه­های سربار به کالای ساخته شده و نیمه ساخت فوق­العاده حائز اهمیت است زیرا ممکن است قسمتی از هزینه­هایی که متعلق به کالای نیمه ساخت می­باشد به کالای ساخته شده سرشکن شود

حسابرسی حساب تولید

برای آنکه در سال مورد رسیدگی سود کمتر از طرف مؤسسه نشان داده شود و یا اینکه مبلغ بیشتری از هزینه­های سربار به کالای نیمه ساخت سرشکن شود،‌به علت اینکه معافیت مالیاتی مؤسسه در سال آینده که معافیت مالیاتی آن تمام می­شود سود کمتری نشان دهد.

6- قیمت تمام­شده کالای ساخته شده بایستی صورتی تهیه شود که در آن معلوم شود که در هر واحد کالای تولیدشده چه مقدار مواد اولیه از چه نوعی مصرف شده، میزان دستمزد و سایر هزینه­های مستقیم و همچنین هزینه غیرمستقیم (سربار ساخت) نیز معلوم گردد و پس از تهیه صورت فوق­الذکر ارقام مندرج در آن با اسناد و مدارک مربوطه مطابقت و سندرسی شود.

7- صورتی تهیه شود که در آن مبالغ موجودی­های جنسی وکار در جریان ساخت برحسب سرفصل نشان دهد جمع مبالغ هر سرفصل بایستی معادل مبلغی باشد که در ترازنامه و در کارت­های انبار و گزارش انبارگردانی می­باشد و در مقابل هر قلم مبلغ مشابه سال قبل دیده شود.

8- دقت شود که موجودی­های جنسی بایستی شامل کلیه موجودی­های جنسی در انبار مؤسسه و انبار دیگران به جز موجودی­های دیگران در انبار مؤسسه باشد.

9- رسیدگی کنید که کارتها یا برگهای صورت­برداری از موجودی­های جنسی توسط اشخاص مسئول شمارش موجودی­ها و اشخاص مسئول کنترل مجدد شمارش و امضاء شده باشد.

10- مدارک شمارش اولیه را با نسخه پاکنویس­شده مقادیر موجودیها تطبیق دهید. مدارک پاکنویس باید توسط شخصی غیر از تهیه­کننده اولیه کنترل شود و در موقع شمارش موجودی­های کارتهای انبار نباید در اختیار شمارشگران باشد.حسابرسی حساب تولید

11- در مواردی که برای موجودی­های جنسی مدارک دائمی نگهداری می­شود، تعدادی از مقادیر را بین مدارک مذکور و صورت موجودی­های شمارش به طور آزمایشی مقابله کنید.

12- اطمینان حاصل کنید که موجودی­های خسارت­دیده، نایاب و کم­تحرک مورد توجه قرار گرفته و در کارتهای انبار نایاب و کم­تحرک بودن آنها علامت­گذاری شده است.

13- تعدادی از اقلام مندرج در کاربرگ­های صورت برداری را با مدارک انبار و مدارک حسابداری موجودی­های جنسی مقابله کنید. موجودی­های جنسی از نظر کمیت و کیفیت و نوع جنس بایستی در تمام اسناد و مدارک فوق یکی باشد.

14- تعدادی از فاکتورهای خرید مواد اولیه و کالا را در اواخر سال مورد رسیدگی و اوائل سال بعد که به ثبت رسیده­اند انتخاب کنید و رسیدگی کنید که مقادیر موجودی­ها در مدارک انبار و حسابداری در دوره صحیح به ثبت رسیده باشند. (تطبیق زمانی)حسابرسی حساب تولید

15- در مرود صدور مواد اولیه به کارگاه و ورودی کالای ساخته شده به انبار تعدادی از برگ درخواستها و قبض انبار صادره در اواخر سال مورد رسیدگی و اوائل سال بعد را انتخاب و رسیدگی کنید که در مدارک مربوط به انبار و مدارک مربوط به کار در جریان ساخت در دوره صحیح به ثبت رسیده باشد. (تطبیق زمانی)

16- رسیدگی کنید که انتقالات کار در جریان ساخت به حساب کالای ساخته شده یا به حساب قیمت تمام شده کالای فروخته شده در روزهای اواخر سال در دوره صحیح عمل شده باشد.

17- از روی مدارک نگهبانی،‌یا برگ خروج کالا تعدادی از خروجی­های روزهای آخر سال و روزهای اول سال بعد را انتخاب و رسیدگی کنید که موجودی­های جنسی در دوره صحیح ثبت شده باشد.

18- بررسی کنید که در اواخر سال مقدار کالای تحویلی به صورت عادی بوده یا غیرعادی و یا روزهای آخر سال قبل مقایسه کنید. (ممکن است فروش دوره به طور ساختگی کمتر یا زیادتر باشد)

19- در مواردی که صورت­برداری واقعی از موجودی­های جنسی مبنای ارزیابی موجودی­ها در پایان سال نمی­باشد و مانده حساب طبق دفتر کل ملاک عمل قرار می­گیرد رسیدگی به ثبت صحیح خرید و فروش در دفاتر اهمیت خاصی پیدا می­کند.

۲0- در صورتی که صورت­برداری از موجودی­های کالا قبل یا بعد از پایان سال به عمل آمده باشد تنظیم صورت مغایرت الزامی است.

21- در مورد کالاهای نیمه ساخت رسیدگی شود که در پایان سال واقعاً نیمه ساخت بوده و کالای معیوب و ضایع شده جزو کالای نیمه ساخت نباشد.

22- نحوه سرشکن­کردن هزینه­های سربار در مورد کالای نیمه ساخت و محاسبه قیمت تمام شده را به دقت بررسی کنید.

23- نحوه قیمت­گذاری موجودی­های جنسی را با توجه به روشهای متداول قیمت­گذاری (قیمت تمام شده، میانگین، اولین صادره از اولین وارده،‌اولین صادره از آخرین وارده و سایر روشهای ارزیابی) بررسی و دقت کنید که به درستی انجام شده باشد.

24- گزارش تولید بدقت مورد بررسی قرار گیرد در این گزارش تعداد شیفت کاری میزان تولید- انواع کالاهای تولید شده- ضایعات تولید- نوع تولید از نظر سفارش کار یا مرحله­ای- تولید انبوه- تعداد کارگران و سرپرستان واحدهای تولیدی،‌و تولیدات هر یک از ماشین­آلات معلوم می­شود.حسابرسی حساب تولید

سود بین مراحل

بعضی از کالاهای تولیدی دارای یک مرحله و بعضی دارای مراحل مختلف تولید می­باشند. ممکن است مؤسسه­ای در مراحل مختلف تولید هر کالا برای هر مرحله سودی در نظر بگیرد (سود بین مراحل)، به عنوان مثال در کارخانه اتومبیل­سازی مراحل مختلفی از قبیل شاسی­سازی، بدنه­سازی، موتورسازی، مونتاژ و رنگ و تکمیل وجود دارد که ممکن است در هر مرحله از تولید سودی به قیمت تمام شده مرحله قبلی اضافه و به مرحله بعدی برده شود.حسابرسی حساب تولید

در مثال فوق اگر به قیمت تمام شده شاسی­سازی 10٪ سود اضافه و به قیمت بدنه­سازی منتقل شود ودر قسمت بدنه­سازی هم 10٪ به قیمت تمام شده اضافه و به همین ترتیب در هر قسمت 10٪ به قیمت تمام شده مرحله قبل اضافه تا به مرحله تکمیل برسد،‌ قیمت تمام شده اتومبیل شامل قیمت تمام شده (شاسی + بدنه + موتور + مونتاژ + رنگ و تکمیل) به اضافه 10٪ قیمت تمام شده هر مرحله می­باشد که سود بین مراحل هر مرحله بایستی به حساب سود و زیان صنعتی بستانکار شود،‌و نتیجه این حساب که شامل ضایعات تولیدی غیرمعمول (استاندارد) نیز می­باشد و به حساب سود و زیان کل شرکت منعکس می­شود،

بنابراین در مؤسسات تولیدی رسیدگی به دفاتر و اسناد و مدارک دفتر مرکزی کار صحیحی نمی­باشد بلکه در حسابرسی مؤسسات تولیدی حسابرس بایستی شخصاً ‌به محل کارخانه مراجعه و کلیه دفاتر و اسناد و مدارک کارخانه از جمله دفاتر تولید، ‌گزارش سرکارگران در مورد تولید روزانه یا هفتگی کارخانه،‌کارتهای انبار مواد اولیه و لوازم یدکی و صورت حساب سود و زیان صنعتی را رسیدگی و یا بازدید از دستگاهها و ماشین­آلات تولید و بررسی خطوط تولید،‌تعیین زمان لازم برای تولید هر قطعه یا کالای تولید شده

حسابرسی حساب تولید

تعداد کارگران و سرکارگران هر قسمت،‌ دقت لازم برای توقف هر ماشین،‌ ضایعات تولید، می­توان تولیدات عملی کارخانه را با توجه به مشاهدات عینی با میزان کالای تولیدشده بر اساس ارقام مندرج در دفاتر و اسناد و مدارک مطابقت و پس از تجزیه و تحلیل، نتیجه­گیری شود که میزان تولید مندرج در صورت حسابها با واقعیت امر که از طریق مشاهده،‌عینی به دست آمده مطابقت دارد یا نه.

برای رسیدگی به صورت حساب تولید به نکات زیر توجه شود

۱- صورت گردش انواع مواد مصرف شده در تولید،‌صورت قیمت تمام شده انواع واحد کالای تولیدی، صورت گردش انواع کالای خریداری شده یا تولیدی به تفکیک فرمولها، دستورالعملهای ساخت کالا از مؤدی اخذ و در پرونده مالیاتی بایگانی گردد.

2- رسیدگی شود که کالای ساخته شده مطابق با فرمول و دستورالعمل ساخت باشد.

3- رسیدگی شود که موارد ارزان­قیمت به جای مواد گران­قیمت مصرف نشده باشد.حسابرسی حساب تولید

4- تعدادی از محصول و کالای تولیدی را اندازه­گیری و وزن نمایید که صحیح باشد و با مواد مصرف­شده آن محصول مطابقت نمایید.

5- ضایعات عادی و غیرعادی به دقت بررسی شود که واهی نباشد،‌کالای سالم به جای ضایعات منظور نشود و ضایعات از نظر قابل فروش بودن با استفاده مجدد آن در تولید بررسی گردد.

6- سربار تولید محل تجمع هزینه­های واهی و حساب­سازی است، به دقت مورد رسیدگی قرار گیرد. هزینه­های سربار تولیدی در مؤسسات مشابه قاعدتاً درصد معینی از مواد مستقیم و دستمزد مستقیم است درصد به دقت مورد بررسی قرار گرفته و با هم مقایسه گردد.

7- در صورتی که به علت خرابی ماشین­آلات، دیررسیدن مواد اولیه، اعتصاب کارگران، نامرغوبی مواد، قطع برق کارخانه، واحد تولیدی برای مدتی متوقف یا نتواند با ظرفیت مطلوب کار کند و یا ضایعات نامتعارف داشته باشد، بخشی از هزینه­ها مثل دستمزد کارگران، سوخت و روشنایی، استهلاک ماشین­آلات و تأسیسات و سایر هزینه­های تولید که متناسب با آنها کالا تولید نگردیده را نمی­توان به قیمت تمام شده کالای ساخته شده ارتباط داده این نوع هزینه­ها را هزینه­های جذب نشده تولید می­نامند و چون تمام آنها در ماده 148 قانون مالیاتهای مستقیم نام برده شده است جزء هزینه­ای قابل قبول محسوب می­شوند اما نحوه سرشکن­کردن آن باید بدقت مورد رسیدگی قرار گیرد.

حسابرسی حساب تولید

8- هزینه ظرفیت استفاده نشده در تولید بعلت عدم پیش­بینی در ماده 148 قانون مالیاتهای مستقیم قابل قبول نمی­باشد.

مقررات مالیاتی با اهمیت مربوط به واحدهای تولیدی و معدنی «ماده 132»[1]
1- واحد تولیدی مجموعه­ای از زمین، ساختمان، ماشین­آلات و تأسیسات می­باشد و هر کدام از اجزاء تشکیل­دهنده واحد تولیدی به شرح فوق به تنهایی واحد تولیدی تلقی نمی­گردد.2- هر واحد تولیدی در صورت داشتن پروانه بهره­برداری که از تاریخ 1/1/1381 (تاریخ اصلاح قانون مالیاتها) و بعد از طرف وزارتخانه­های ذیربط صادر شده باشد می­تواند از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم استفاده نماید.

3- معافیت مالیاتی از تاریخ شروع به بهره­برداری عملی شروع می­شود. تاریخ شروع بهره­برداری عملی تاریخی است که واحد تولیدی به موجب دفاتر و اسناد و مدارک و یا به وسیله تحقیقات محلی از طرف اداره امور مالیاتی شروع به تولید کالا نموده است.

۴- در صورتی که یک واحد تولیدی و معدنی از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۲ استفاده کرده باشد،‌تغییر خط تولید (تولید کالای جدید) و اضافه نمودن ماشین­آلات و تأسیسات جدید (بازسازی، توسعه و تکمیل) نمی­تواند از معافیت جدیدی استفاده نماید.
5- معافیت مالیاتی واحدهای تولیدی و معدنی فقط منحصر به تولید کالایی است که در پروانه بهره­برداری از آن نام برده شده است.حسابرسی حساب تولید

6- واحد تولیدی به کارگاه یا کارخانه اطلاق می­شود و صاحب کارخانه یا کارگاه اعم از اینکه شرکت، مؤسسه، سازمان باشد،‌تأثیری بر معافیت ندارد.حسابرسی حساب تولید

7- در صورتی که در دوران معافیت، صاحبان یک واحد تولیدی و معدنی تغییر نمایند (تبدیل شخص حقیقی به شخص حقوقی و بالعکس) واحد تولیدی از تاریخ تبدیل از معافیت مالیاتی استفاده می­نماید و در صورت عکس معافیت لغو می­گردد.

8- در صورتی که صاحبان یک واحد تولیدی در کنار واحد تولید قدیم، اقدام به ایجاد یک واحد تولیدی جدید (بدون استفاده از ساختمان، ماشین­آلات و تأسیسات واحد قدیم) نمایند و برای واحد تولیدی جدید پروانه بهره­برداری جدید دریافت نمایند، واحد تولیدی جدید هم می­تواند از معافیت مالیاتی موضوع ماده 132 قانون مالیاتها استفاده نماید،‌به شرطی که از معافیت مالیاتی موضوع ماده 138 قانون مالیاتها استفاده نکرده باشد.

9- صاحبان واحدهای تولیدی و معدنی جدید به شرح فوق در صورتی که برای ایجاد واحد تولیدی جدید از ساختمان، ماشین­آلات و تأسیسات واحد تولیدی قدیم استفاده نمایند، در صورتی که واحد تولیدی قدیم از معافیت مالیاتی استفاده کرده باشد، واحد اخیرالذکر نمی­تواند از معافیت مالیاتی استفاده نماید.

10- معافیت مالیاتی منحصراً شامل درآمد حاصل از تولید کالاها می­باشد. بنابراین فقط درآمد حاصل از فعالیتهای تولیدی و معدنی مشمول معافیت موضوع ماده ۱۳۲ قانون مالیاتها می­شود و سایر درآمدهای واحدهای تولیدی و معدنی از جمله فروش داراییها، فروش مواد اولیه و سایر درآمدها مشمول معافیت نمی­باشد.11- در صورتی که یک واحد تولیدی به جای تولید کالا برای خود،‌در قبال دریافت کارمزد (حق­الزحمه) برای دیگران کالا تولید نماید، کارمزد (حق­الزحمه) دریافتی مشمول معافیت می­باشد.12- فروش ضایعات حاصل از تولید کالای معاف از مالیات به دلیل اینکه ضایعات بخشی از کالای تولیدی است مشمول معافیت مالیاتی می­باشد.

حسابرسی حساب تولید

13- بازسازی، توسعه و تکمیل واحدهای تولیدی و معدنی قیدم واحد تولیدی و معدنی جدید تلقی نشده و مشمول معافیت مالیاتی نخواهد بود.

14- با توجه به اینکه صدور کارت شناسایی مندرج در متن ماده ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم در تبصره ۴ ماده مذکور حذف گردیده، دارندگان کارت شناسایی نمی­توانند از معافیت مالیاتی تبصره فوق استفاده نمایند.

15- برای محاسبه معافیت تبصره ۴ ماده 132 ابتدا باید کلیه معافیتهای مالیاتی از جمله معافیت موضوع ماده 138 قانون مالیاتها از سود ویژه ابزاری برای کسر و مانده (درآمد شمول مالیات ابرازی) مشمول معافیت مالیاتی است. (برای سال عملکرد تا پایان سال 1380)

16- برای استفاده از معافیت مالیاتی موضوع تبصره ۴ ماده 132 قانون مالیاتها فقط داشتن پروانه بهره­برداری الزامی است و سایر شروط مندرج در متن ماده 132 و تبصره­های آن مانع استفاده مؤدیان از معافیت این تبصره نخواهد بود. (تا عملکرد سال 1380)حسابرسی حساب تولید

17- در صورتی که مؤدیان مالیاتی در دوران معافیت از تسلیم اظهارنامه و ترازنامه و صورت سود و زیان خودداری نمایند، به استناد تبصره 193 قانون مالیاتها نمی­توانند برای آن سال از معافیت مالیاتی استفاده نمایند.18- در صورتی که واحدهای تولیدی و معدنی در دوران معافیت از ابراز تمام یا قسمتی از درآمد تلویدی و معدنی خود در اظهارنامه و ترازنامه و صورت سود و زیان تسلیمی خودداری نمایند به استناد تبصره ماده ۱۹۳ و قسمت آخر تبصره ماده ۹۸ «قسمت آخر تبصره ماده 98 که حکم به تعیین درآمد مشمول مالیات درآمدهای کتمان شده از طریق علی­الرأس داده است. در حقیقت درآمد کتمان شده را درآمدی می­داند که مؤدیان از ابراز آن در اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری نموده­اند. درآمد کتمان­شده مشمول مالیات بوده و مالیات آن از طریق علی­الرأس، بدون توجه به معاف­بودن آن تشخیص می­گردد.

19- در صورتی که یک واحد تولیدی و معدنی پس از شروع به بهره­برداری برای مدتی متوقف شود، ایام توقف هم جزء ایام معافیت محسوب و به مدت معافیت اضافه نخواهد شد.

20- طبق اصلاحیه مورخ 27/11/80 فقط اشخاص حقوقی تعاونی و خصوصی می­تواند از معافیت ماده ۱۳۲ استفاده نمایند.

حسابرسی حساب تولید

21- اشخاص حقوقی که بیش از 50٪ سهام یا سهم­الشرکه آنها متعلق به دولت است و همچنین اشخاص حقیقی نمی­توانند از معافیت موضوع ماده ۱۳۲ استفاده نمایند.

مقررات مالیاتی با اهمیت مربوط به شرکتهای صنعتی و معدنی (ماده ۱۳۸)‌

۱- فقط شرکتهای تعاونی و خصوصی می­تواند از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳8 استفاده نمایند. اشخاص حقیقی، مؤسسات،سازمان­ و سایر اشخاص حقوقی نمی­توانند از این معافیت استفاده نمایند.

2- شرکتهایی که با استفاده از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۸ اقدام به ایجاد واحد صنعتی و معدنی جدید نمایند، نمی­توانند از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۲ استفاده نمایند.

3- در صورتی عدم تحقق شرایط مندرج در ماده ۱۳8،‌سودهایی که هر ساله ذخیره (اندوخته) شده با باقیمانده سود سال مربوطه (در صورت وجود) جمع و با توجه به نرخ سال مورد نظر مالیات آن محاسبه و با اضافه­نمودن ۲0٪ مالیات به عنوان جریمه از شرکت وصول می­شود. (به استثنای حکم قسمت اول ماده ۱۰۸ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مورخ 27/11/80)

4- ذخیره (اندوخته) موضوع ماده 138 قانون مالیاتها در صورت تحقق کلیه شرائط اگر بین شرکاء تقسیم یا به حساب سود و زیان و سرمایه منتقل شود مشمول مالیات نمی­باشد.

حسابرسی حساب تولید

5- در صورتی که پس از هزینه­نمودن تمام وجوه ذخیره شده طرح به مرحله بهره­برداری نرسد، شرکت مشمول مالیات یا جریمه مقرر در تبصره ۲ ماده ۱۳8 نخواهد بود.

6- در صورتی که پس از بهره­برداری طرح قسمتی از وجوه ذخیره شده هزینه نشده باشد وجوه باقیمانده با سود سال آخر (سال آخر ذخیره) جمع شده و فقط این بخش از ذخیره مشمول مالیات است (سود و ذخیره)

7- فقط سود حاصل از فعالیتهای صنعتی و معدنی مشمول معافیت است سایر درآمدهای شرکت مشمول معافیت نمی­باشد. (طبق اصلاحیه مورخ 27/11/1380 سود شرکت اعم از صنعتی و معدنی یا بازرگانی و خدماتی را می­توان مصرف نمود).حسابرسی حساب تولید

8- در صورتی شرکتهای صنعتی و معدنی می­توانند از معافیت مالیاتی استفاده نمایند که مجوز مربوط به توسعه، تکمیل یا ایجاد واحد جدید را قبل از تاریخ تصمیم ارکان صلاحیت­دار شرکت برای تخصیص ذخیره از وزارتخانه­های ذیربط دریافت کرده باشند.

9- با توجه به اصلاحیه مورخ 27/11/80 قانون مالیاتهای مستقیم شرکت قبل از اقدام به هزینه­نمودن باید مجوز لازم را از وزارتخانه­های ذیربط دریافت نموده و در مجوز میزان هزینه طرح و مدت طرح باید مشخص باشد.

10- برای استفاده از معافیت 50٪ مالیات باید هزینه­های انجام شده در سال مورد رسیدگی به دقت بررسی شود:

1-10- هزینه مربوط به طرح بوده و میزان آن معلوم شود(مصوب).

2-10- هزینه غیرقابل قبول استخراج گردد.حسابرسی حساب تولید

3-10- اگر هزینه غیرقابل قبول مربوط به خرید یا دارایی­های مربوط به طرح باشد.

الف) در صورتی که این گونه هزینه­ها واهی و یا فاقد مدرک باشد اولاً از هزینه برگشت و مشمول معافیت 50٪ مالایت سود مربوطه نخواهد بود ثانیاً استهلاک دارایی تا میزان هزینه غیرقابل فوق قابل قبول نمی­باشد.حسابرسی حساب تولید

حسابرسی حساب تولید

ب) اگر هزینه­های مربوط به طرح با نصاب قانونی مطابقت نداشته باشد اولاً ‌از هزینه برگشت و مشمول معافیت 50٪ مالیات سود مربوطه نخواهد بود ثانیاً جزءقیمت تمام شده دارایی بوده و هزینه استهلاک آن قابل قبول می­باشد.

4-10- فقط سود شرکت به میزان هزینه­های قابل قبول انجام شده سال صدور اجاره و سه سال بعد از آن از 50٪ مالیات معاف است.

5-10- مصالح مصرف­نشده در طرح- قطعات و مواد مصرف­نشده در طرح پیش­پرداختها بابت خرید دارایی و تجهیزات طرح و پیش­پرداخت به پیمانکاران برای ساخت دارایی­ها و پیش­پرداخت خرید هزینه قابل قبول نمی­باشد.

[1]  چند مسئله به عنوان نمونه در رابطه با معافیت مواد ۱۳۲ و ۱۳۸ و سایر موارد از صفحه 188 و بعد حل شده است.