حسابداری بر مبنای واحد پول ثابت
در روش حسابداری بر مبنای واحد پول کلیه ارقام صورتهای مالی که طبق بهای تمام شده تاریخی افشاء شده، پس از تبدیل بر اساس تغییرات شاخص عمومی قیمتها که بین تاریخهای وقوع معاملات و تاریخ ترازنامه صورت میگیرد، تعدیل و یا به عبارت دیگر همگن میشود. حسابداران در این روش تلاش و کوشش دارند که آثار تورم را از اقلام صورتهای مالی حذف نمایند. به منظور تعدیل و تبدیل بهای تمام شده تاریخی به ارزشهای بر مبنای قدرت خرید و یا واحد پول ثابت، بهترین شاخص، شاخص مصرفکنندگان است که میتوان از روی نشریات ارگانهای رسمی یا ذیصلاح استخراج کرد که در ایران از روی گزارشها اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی به دست میآید.حسابداری بر مبنای واحد پول
برای تعدیل و همگنکردن اقلام صورتهای مالی در زمان ترازنامه نسبت به تاریخ وقوع معاملات از فرمول زیر استفاده میگردد.
مثال: فرض شود که شرکت الف مزینی را در تاریخ 18/4/72 به مبلغ 9000000 ریال خریداری نموده است. در آن شاخص قیمتها برابر 95 بوده است. این شرکت ترازنامه خود را در تاریخ 29/12/74 افشاء مینماید که در آن تاریخ شاخص قیمتها 120 بوده است. ارزش زمین در این تاریخ و در صورتهای مالی مکمل به شرح زیر نشان داده میشود:حسابداری بر مبنای واحد پول
بهای زمین در تاریخ ترازنامه
معنای رقم 11368413 ریال این است که اگر شرکت میخواست همین زمین را در این تاریخ خریداری نماید باید معادل همین رقم به جای 9000000 ریال در زمان وقوع خرید میپرداخت و یا به عبارتی قدرت خرید این شرکت در اثر تغییرات سطح عمومی قیمتها تغییر کرده است.
تبدیل اقلام حساب سود و زیان شرکت به واحد پول ثابت:
اقلام عمده تشکیلدهنده در صورت سود و زیان هر شرکتی عبارتست از:
- فروش
- خرید
- بهای تمام شده کالای فروشرفته در سیستم دایمی
- هزینههای جاری
- هزینهها و درآمدهای غیرجاری یا غیر عملیاتی
حسابداری بر مبنای واحد پول
در ترازنامه باید اقلام آن را به دو دسته تقسیم نمود:
- اقلام پولی
- اقلام غیرپولی
اقلام پولی: اقلامی هستند که در سررسید پرداخت و یا دریافت آن، همان مبلغ مبادله میگردد و تغییرات سطح عمومی قیمتها بر روی آن تأثیری نخواهد گذاشت، لذا آنها به همان واحد پول ثابت گزارش میشوند و نیازی به تعدیل ندارند، اما باید گفت که نگهداری آنها، باعث کاهش قدرت خرید آنها خواهد شد. چنانچه فرض شود که شرکت در صندوق یا بانک مبلغ 12000000 ریال نگهداری مینماید، اگر شاخص مصرفکنندگان در همان سال 20% افزایش یابد، در حقیقت این شرکت معادل 2400000=20%×12000000 ریال قدرت خرید خود را از دست داده است یعنی اگر در همان تاریخ میتوانست اجناسی را به مبلغ 12000000 ریال خریداری نماید، حال باید 14400000 ریال بپردازد.
در صورتی که شرکتی در دوران تورم فزاینده بدهی خود را افزایش دهد، توانسته است قدرت خرید خود را افزایش دهد.حسابداری بر مبنای واحد پول
به هر حال هنگام تعدیل صورتهای مالی بر مبنای ارزش تاریخی همگن یا واحد پول ثابت، سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی محاسبه شده در و صورت سود و زیان شرکت انعکاس مییابد و نتیجه آن را به ترازنامه تعدیلشده منتقل مینمایند. اقلام پولی شرکت شامل داراییهای پولی و بدهیهای پولی میباشد که باید خالص داراییهای پولی و یا خالص بدهیهای پولی از آن محاسبه شود
