اقلام پولی و غیرپولی
برای محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی و غیرپولی باید شناختی از داراییهای پولی و غیرپولی و یا بدهیهای پولی و یا غیرپولی داشت.
طبقهبندی اقلام پولی و غیرپولی بر اساس استانداردهای حسابداری مالی به شرح زیر میباشد:
محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی
برای محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی از دو طریق میتوان اقدام نمود:
استفاده از اقلام ترازنامه یعنی ماندههای اول و پایان دوره خالص داراییهای پولی یا بدهیهای پولی و شاخصهای آغاز دوره و پایان دوره و متوسط آن
استفاده از اقلام سود و زیان و مانده اقلام پولی آغاز دوره
استفاده از اقلام ترازنامه
مثال 1-3- اقلام پولی شرکت سهامی خورشید شامل داراییها و بدهیهای پولی آن بر مبنای ترازنامه مقایسهای به تاریخ 29/12/2× به شرح زیر استخراج شده است:
داراییهای پولی | 29/12/1× | 29/12/2× |
صندوق | 1400000 | 1600000 |
حسابهای دریافتنی | 600000 | 400000 |
اسناد دریافتنی | 1000000 | 800000 |
سپرده قابل استرداد | 500000 | 1000000 |
جمع داراییهای پولی | 3500000 | 3800000 |
بدهیهای پولی: | ||
حسابهای پرداختنی | 600000 | 1000000 |
اسناد پرداختنی | 1200000 | 800000 |
ذخیره مالیات بر درآمد | 800000 | 900000 |
جمع بدهیهای پولی | (2600000) | (2700000) |
خالص اقلام پولی | 900000 | 1100000 |
سایر اطلاعات به شرح زیر در دست است:
شاخص آغاز دوره 130 = متوسط شاخص
شاخص پایان دوره 150
اقلام پولی آغاز دوره مبلغ 900000 ریال است که در پایان دوره مبلغ 1100000 ریال افزایش یافته است. مشاهده میشود که شرکت اقدام به نگهداری پول نموده است، پس قدرت خرید شرکت کاهش یافته و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی خواهد داشت. تغییرات طی سال در اقلام پولی بر حسب متوسط قدرت خرید واحد پول صورت گرفته است.
برای محاسبه این زیان به شرح زیر عمل میشود:
تعدیل خالص داراییهای پولی آغاز دوره:
افزایش درخالص داراییهای پولی طی دوره
تعدیل خالص داراییهای پولی در پایان دوره
مبلغ 1169230 ریال خالص داراییهای پولی را بر اساس قدرت خرید یا واحد پول ثابت نشان میدهد، بنابراین خالص داراییهای پولی آخر دوره به قدرت خرید وسط دوره تعدیل میشود و از مابهالتفاوت آن دو رقم زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به دست میآید. اگر شرکت به جای خالص داراییهای پولی، خالص بدهیهای پولی داشته باشد، در این صورت به جای زیان، سود حاصل از نگهداری اقلام پولی خواهد داشت.
مثال 2-3: اطلاعات زیر از ترازنامه مقایسهای شرکت مهتاب در تاریخ 29/12/4× استخراج شده است:
داراییهای پولی | 29/12/3× | 29/12/4× |
بانکها | 1200000 | 1400000 |
حسابهای دریافتنی | 1800000 | 1600000 |
اسناد دریافتنی | 500000 | 600000 |
وامهای دریافتنی | 1000000 | 1300000 |
پیشپرداخت هزینهها | 200000 | 100000 |
پیشپرداخت مالیات | 1000000 | – |
جمع داراییهای پولی | 5700000 | 5000000 |
بدهیهای پولی | ||
حسابهای پرداختنی | 1200000 | 1400000 |
اسناد پرداختنی | 1300000 | 1600000 |
سود سهام پرداختنی | 500000 | 400000 |
هزینههای پرداختنی | 600000 | 300000 |
مالیاتهای پرداختنی | 400000 | 100000 |
سپرده دیگران نزد ما | 1000000 | 800000 |
جمع بدهیهای پولی | (5000000) | (4600000) |
اقلام پولی | 700000 | 400000 |
شاخص آغاز 150 متوسط شاخص
شاخص پایان دوره 160
نحوه محاسبه چنین است:
تعدیل خالص داراییهای پولی آغاز دوره
تعدیل خالص داراییهای پولی پایان دوره
زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی
حال این زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی باید در صورت سود و زیان تعدیل یا همگن شده انعکاس یابد.
تبدیل صورت سود و زیان از بهای تمام شده تاریخی به ارزشهای تاریخی همگن
مثال 3-3: سود و زیان شرکت سهامی سمنان در سال منتهی به تاریخ 29/12/5× به شرح زیر میباشد.
شرکت سهامی سمنان
منتهی به 29/12/5× H.C (به بهای تمام شده)
فروش | 980000 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | ||
موجودی کالای آغاز دوره | 100000 | |
خرید | 900000 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 1000000 | |
موجودی کالای پایان دوره | (300000) | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته | (700000) | |
سود ناویژه | 280000 | |
کسر میگردد هزینهها: | ||
هزینههای توزیع و فروش | 120000 | |
هزینههای اداری و تشکیلاتی | 110000 | |
هزینه استهلاک وسایط نقلیه | 30000 | |
جمع هزینهها | (2600000) | |
سود ویژه | 20000 |
اطلاعات زیر در دست است:
شاخص آغاز دوره 120 و شاخص پایان دوره 130 میباشد.
خرید و فروش و هزینهها در طی سال به طور یکنواخت و بر اساس متوسط قیمتها صورت پذیرفته است.
قیمتگذاری کالا در پایان دوره به روش FIFO (اولین صادره از اولین وارده) صورت میپذیرد.
وسایط نقلیه از زمانی خریداری شده است که شاخص 110 بوده است.
مطلوبست: تبدیل صورت سود و زیان شرکت براساس واحد پول ثابت (C.M.A)
متوسط شاخص
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
فروش | 980000 | 1019200 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 100000 | 108333 | |
خرید | 900000 | 936000 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 1000000 | 10443333 | |
موجودی کالای پایان دوره | (300000) | (312000) | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته | 700000 | (732333) | |
سود ناخالص | 280000 | 286867 | |
هزینههای توزیع و فروش | 120000 | 124800 | |
هزینههای اداری و تشکیلاتی | 110000 | 114400 | |
هزینههای استهلاک وسایط نقلیه | 30000 | 35455 | |
جمع هزینهها | 260000 | 274655 | |
سود خالص | 20000 | 12212 |
نظر به اینکه روش قیمتگذاری کالا FIFo میباشد بنابراین تمام موجودی کالای پایان دوره شرکت از خریدهایی است که در طی دوره خریداری شده است و کلیه خریدهای طی سال براساس میانگین شاخص انجام گرفته لذا کلیه کالاهای پایان دوره از همان شاخص برای تعدیل و همگن استفاده میشود.
نظر به اینکه استهلاک داراییهای استهلاکپذیر تابعی از همان دارایی خواهد بود یعنی استهلاک آن دارایی برای تعدیل و همگنسازی از همان شاخص در زمان خرید دارایی استفاده میگردد. بدین ترتیب در مثال فوقالذکر وسایط نقلیه در زمانی خریداری شده که شاخص آن 110 میباشد. پس بای تبدیل استهلاک وسایط نقلیه از همان شاخص 110 استفاده میگردد. سود خالص شرکت بر اساس تبدیل قدرت خرید یا واحد پول ثابت به رقم 12212 ریال تقلیل مییابد.
مثال 4-3- صورت سود و زیان شرکت سهامی خراسان در سال منتهی به تاریخ 29/12/6× به شرح زیر گزارش شده است:
شرکت سهامی خراسان
صورت سود و زیان
منتهی به 29/12/6×
حساب فروش خالص | 9900000 | ||
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای اول دوره | 2000000 | ||
خرید طی دوره | 10000000 | ||
هزینه حمل | 2000000 | ||
بهای تمامشده کالای خریداری شده | 12000000 | ||
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 14000000 | ||
موجودی کالای پایان دوره | (6000000) | ||
بهای تمامشده کالای فروشرفته | (8000000) | ||
سود ناخالص | 1900000 | ||
هزینههای فروش | 500000 | ||
هزینههای اداری | 400000 | ||
هزینه استهلاک اثاثه | 100000 | ||
جمع هزینهها | (1000000) | ||
سود خالص عملیاتی | 900000 | ||
درآمدهای غیرعملیاتی | |||
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه | 300000 | ||
سود خالص | 1200000 | ||
مالیات | (120000) | ||
سود خالص پس از کسر مالیات | 1080000 |
سایر اطلاعات زیر در دست است:
شاخص آغاز دوره 150 و شاخص پایان دوره 162 میباشد.
روش قیمتگذاری کالای پایان دوره به روش LiFo (اولین صادره از آخرین وارده) میباشد.
وسایط نقلیه در زمانی خریداری شده که شاخص آن 120 بوده است.
ارزش وسایط نقلیه 9000000ریال، استهلاک انباشته آن در زمان فروش 8500000 ریال و فروش آن به مبلغ 800000 ریال بوده است. زمان وقوع این رویداد در اسفندماه بوده است.
اثاثه اداری در زمانی خریداری شده است که شاخص آن 125 بوده است.
خرید و فروش و هزینهها به طور یکنواخت و بر اساس شاخص صورت گرفته است.
موجودی کالای آغاز دوره کلاً در زمانی است که شاخص آن 130 بوده است.
مطلوبست تبدیل صورت سود و زیان شرکت فوقالذکر به روش M.A (واحد پول ثابت)
= متوسط شاخص
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
فروش | 9900000 | 10280768 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 2000000 | 2492308 | |
خرید | 10000000 | 10384615 | |
هزینه حمل | 2000000 | 2492308 | |
بهای تمامشده کالای خریداریشده | 12000000 | 12876923 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 14000000 | 15369231 | |
موجودی کالای پایان دوره | (6000000) | و | (6646154) |
بهای تمام شده کالای فروشرفته | (8000000) | (8723077) | |
سود ناخالص | 1900000 | 1557691 | |
هزینههای فروش | 500000 | 519231 | |
هزینههای اداری | 400000 | 415539 | |
هزینه استهلاک اثاثه | 100000 | 129600 | |
جمع هزینهها | (1000000) | (1064370) | |
سود خالص عملیاتی | 900000 | 493321 | |
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه | |||
300000 در یادداشت (2) محاسبه شده | 125000 | ||
سود خالص | 1200000 | 618321 | |
مالیات | (120000) | (124615) | |
سود خالص پس از کسر مالیات | 1080000 | 493706 | |
مالیات باعث میشود که خالص داراییهای پولی در طی سال کاهش داده شود. بنابراین در مخرج شاخص تبدیل در ارزش تاریخی همگن یا به روش C.M.A عدد 156 منظور میگردد.
* محاسبه موجودی کالای پایان دوره به روش ارزش تاریخی همگن به روش LiFO:
شرح | بهای تمامشده | شاخص | C.M.A |
موجودی کالای پایان دوره شامل: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 2000000 | 2492308 | |
از خریدهای طی دوره | 4000000 | 4153846 | |
6000000 | 6646154 | ||
شرح | بهای تمامشده | شاخص | C.M.A |
ارزش اولیه وسایط نقلیه | 9000000 | 12150000 | |
استهلاک انباشته | (8500000) | 11475000 | |
ارزش دفتری | 500000 | 675000 | |
فروش | 800000 | 800000 | |
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه | 300000 | 125000 |
سطوح شاخص قیمتها برای روشنشدن مبحث مورد نظر:
فرض کنیم تغییرات زیر در شاخصهای عمومی قیمتها صورت پذیرد:
میانگین سطح قیمت بر اساس میانگین ماهانه در طی سال محاسبه شده است و لازم نیست که از میانگین شاخص اول دوره و شاخص پایان دوره استفاده نماییم.
نرخ تورم به طریق زیر محاسبه شده است:
برای تبدیل و همگنسازی ارزش پول تاریخی به پول جاری، از میانگین سطح قیمتها برای سال 3×13 که نماینده قدرت خرید پول جاری است، استفاده خواهیم کرد، که در مثالهای فوقالذکر نشان داده شده اما تمام ارقام لازم نیست که تغییر بیابند و یا تبدیل شوند. با مقایسه صورت سود و زیان به ارزش پول جاری و پول تاریخی هزینه استهلاک و موجودی کالای آغاز دوره به واحد پول ثابت تبدیل شدهاند. اما فروش، خرید و سایر هزینهها از جمله مواردی است که در طی سال جاری اتفاق افتادهاند. از این رو، این مبالغ و اقلام قبلاً به پول جاری اعلام شدهاند. لازم است فقط آن دسته از هزینههایی که در سال گذشته اتفاق افتاده است به پول جاری تبدیل گردد.
مثال 5-3- شرکت سهامی فارس صورت سود و زیان منتهی به تاریخ 29/12/5× به شرح زیر گزارش نموده است:
شرکت سهامی فارس
صورت سود و زیان
منتهی به 29/12/5×
فروش | 500000 | ||
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 60000 | ||
خرید | 297000 | ||
هزینه حمل | 13000 | ||
بهای تمامشده کالای خریداریشده | 310000 | ||
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 370000 | ||
موجودی کالای پایان دوره | (70000) | ||
بهای تمام شده کالای فروشرفته | (300000) | ||
سود ناخالص | 200000 | ||
هزینههای فروش | 76000 | ||
هزینههای حمل به خارج | 4000 | ||
هزینههای آگهی | 16000 | ||
هزینه استهلاک | 9000 | ||
جمع هزینههای توزیع و فروش | 105000 | ||
هزینههای اداری و تشکیلاتی | 70000 | ||
جمع هزینهها | (1175000) | ||
سود خالص عملیاتی | 25000 | ||
مالیات | (5000) | ||
سود خالص | 20000 |
سایر اطلاعات زیر در دست است:
شاخص آغاز دوره 180 و شاخص پایان دوره 190 میباشد.
روش قیمتگذاری کالا به روش FiFo میباشد.
خرید و فروش و هزینهها در طول سال همراه با تغییرات شاخص انجام شده است.
مطلوبست تبدیل صورت و سود و زیان فوقالذکر به روش C.M.A با فرض اینکه استهلاک مربوط به دارایی است که شاخص خرید آن 160 بوده است.
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
فروش | 500000 | – | 500000 |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 60000 | 63333 | |
خرید | 297000 | – | 297000 |
هزینه حمل | 13000 | – | 13000 |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 370000 | 373333 | |
موجودی کالای پایان دوره | (70000) | – | (70000) |
بهای تمامشده کالای فروش رفته | (300000) | (303333) | |
سود ناخالص | 200000 | 19667 | |
هزینههای فروش | 76000 | 76000 | |
هزینه حمل به خارج | 4000 | 4000 | |
هزینه آگهی | 16000 | 16000 | |
هزینه استهلاک | 9000 | 10687 | |
هزینههای توزیع و فروش | 105000 | 106687 | |
هزینههای اداری و تشکیلاتی | 70000 | 70000 | |
جمع هزینهها | (175000) | (176687) | |
سود خالص عملیاتی | 25000 | 19980 | |
مالیات | (5000) | (5000) | |
سود خالص | 20000 | 14980 |
مثال 6-3- با توجه به اطلاعات مثال 5-3 چنانچه روش قیمتگذاری موجودی کالا در پایان دوره روش LIFo باشد و کلیۀ موجودی کالای آغاز دوره مربوط به زمانی باشد که شاخص آن 150 باشد و مازاد موجودی کالای پایان دوره نسبت به آغاز دوره در ارتباط با خریدهایی باشد که در اردیبهشتماه انجام شده باشد محاسبات به شرح زیر خواهد بود:
شاخص در طول سال به طور یکنواخت تغییر کرده است:
تغییر شاخص در طول سال 10=180-190
تغییر شاخص در ماه
شاخص در اردیبهشتماه
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
فروش | 500000 | – | 500000 |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 60000 | 76000 | |
خرید | 297000 | – | 297000 |
هزینه حمل | 13000 | – | 13000 |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 370000 | 386000 | |
موجودی کالای پایان دوره | (70000) | (86462) | |
بهای تمامشده کالای فروش رفته | (300000) | (299538) | |
سود ناخالص | 200000 | 200462 | |
هزینههای فروش | 76000 | – | 76000 |
هزینه حمل به خارج | 4000 | – | 4000 |
هزینه آگهی | 16000 | 16000 | |
هزینه استهلاک | 9000 | 10687 | |
هزینههای توزیع و فروش | 105000 | 106687 | |
هزینههای اداری و تشکیلاتی | 70000 | 70000 | |
جمع هزینهها | (175000) | (176687) | |
سود خالص عملیاتی | 25000 | 23775 | |
مالیات | (5000) | (5000) | |
سود خالص | 20000 | 18775 |
*:
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
موجودی کالای پایان دوره LIFo | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 60000 | 76000 | |
از کالای خریداری شده طی دوره | 10000 | 10462 | |
موجودی کالای پایان دوره | 70000 | 86462 |
مثال 7-3- ترازنامه مقایسهای دو سال متوالی و صورت سود و زیان مؤسسه الف به شرح زیر است:
شرح | بدو تأسیس | پایان سال اول |
صندوق | 60000 | 30000 |
حسابهای دریافتنی | – | 40000 |
موجودی کالا | 55000 | 65000 |
زمین | 35000 | 35000 |
ساختمان خالص | 50000 | 450000 |
جمع داراییها | 200000 | 215000 |
حسابهای پرداختنی | ||
اسناد پرداختنی | 20000 | 25000 |
اسناد پرداختنی | 30000 | 30000 |
سرمایه | 150000 | 150000 |
سود انباشته | – | 10000 |
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام | 200000 | 215000 |
شرکت الف
صورت سود و زیان
منتهی به 29/12/1× (سال اول)
فروش | 400000 | |
بهای تمامشده کالای فروش رفته: | ||
موجودی کالا | 55000 | |
خرید | 300000 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 355000 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته | (65000) | |
سود ناخالص | (290000) | |
هزینهها | 110000 | |
هزینه استهلاک | 90000 | |
جمع هزینهها | 5000 | |
سود خالص | (95000) | |
سود سهام پیشنهادی | 15000 | |
سود انباشته نقل به سال بعد | (5000) | |
10000 |
اطلاعات زیر در دست است:
شاخص قیمت در اول سال تأسیس 100 و در پایان سال تأسیس 112 و در پایان سال جاری 124 میباشد.
خرید و فروش و هزینهها با متوسط شاخص صورت گرفته است.
روش قیمتگذاری موجودی کالا به روش FIFo ارزیابی میگردد.
سود سهام در پایان سال پرداخت میگردد.
استهلاک در ارتباط با ساختمان دارد که عمر مفید آن 20 سال میباشد و نرخ استهلاک خط مستقیم است.
مطلوبست تهیه صورتهای مالی تعدیلشده براساس شاخص قیمت در پایان سال اول.
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
فروش | 40000 | 420338 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 55000 | 60892 | |
خرید | 300000 | 315254 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 355000 | 386146 | |
موجودی کالای پایان دوره | 65000 | (68305) | |
بهای تمامشده کالای فروش رفته | (290000) | (317841) | |
سود ناخالص | 110000 | 102497 | |
هزینهها | 90000 | 94576 | |
هزینه استهلاک | 5000 | 5535 | |
جمع هزینهها | (95000) | (100111) | |
سود ویژه | 15000 | 2386 | |
زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی | – | (1579) | |
15000 | 807 | ||
سود سهام پیشنهادی | (5000) | (5000) | |
سود (زیان) انباشته نقل به سال بعد | 10000 | (4193) | |
متوسط | |||
*- چون روش قیمتگذاری FIFo است. پس کل موجودیهای پایان دوره از خریدهای سال بوده است که شاخص خریدهای آن متوسط شاخص یعنی 118 بوده است.
**- نظر به اینکه در ترازنامه ساختمان خالص در پایان سال 45000 و در آغاز سال 50000 است پس یک سال از عمر مفید آن میگذرد و معلوم میشود در پایان سال تأسیس خریداری شده است که در آن زمان شاخص 112 بوده است.
روش دوم: محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی سود و زیان:
در این روش مانده اقلام پولی آغاز دوره را از روی ترازنامه پایان تأسیس به دست میآوریم:
داراییهای پولی آغاز دوره: | مبلغ به ریال |
صندوق | 6000 |
بدهیهای پولی آغاز دوره: | |
حسابهای پرداختنی | 20000 |
اسناد پرداختنی | 30000 |
جمع بدهیهای پولی آغاز دوره | (50000) |
اقلام پولی آغاز دوره | 10000 |
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
اقلام پولی آغاز دوره | 10000 | 11071 | |
فروش | 400000 | 420338 | |
جمع دریافتیهای پولی | 410000 | 431409 | |
خرید | 300000 | 315254 | |
هزینهها | 90000 | 94576 | |
سود سهام پیشنهادی | 5000 | 5000 | |
جمع پرداختنیهای پولی | (395000) | (414830) | |
اقلام پولی پایان دوره | 15000 | 16579 |
زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی 1579=15000-16579
در این روش کلیه فروشها نقدی تلقی میگردد و به اقلام پولی آغاز دوره اضافه میشود: سپس خریدها و هزینهها به جز هزینه استهلاک و سود سهام پیشنهادی، پرداختیها تلقی میشود که این ارقام از بهای تمام شده به واحد پول ثابت و یا سطح عمومی قیمتها تبدیل میشود. حال مابهالتفاوت دو رقم حاصل شده حاکی از سود و زاین حاصل از نگهداری اقلام پولی است.
اگر اقلام پولی تبدیل شده بیشتر از اقلام پولی به بهای تمام شده باشد زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به سطح عمومی قیمتها است.
اگر اقلام پولی تبدیلشده کمتر از اقلام پولی به بهای تمام شده باشد سود حاصل از نگهداری اقلام پولی به سطح عمومی قیمتها به دست میآید.
حال این زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به صورت سود و زیان تبدیل شده منتقل میگردد.
تبدیل ترازنامه به سطح عمومی قیمتها
همانطور که قبلاً اشاره شد اقلام ترازنامه به دو دسته تقسیم میگردد: پولی و غیرپولی، اقلام پولی در ترازنامه عیناً مانند بهای تمام شده نقل خواهد شد و نیازی به تبدیل و همگنسازی ندارد لکن اقلام غیرپولی در ترازنامه با شاخصهای اعلام شده در زمان خرید تبدیل خواهد شد . در مورد سرمایه و سود انباشته که از سالهای قبل انتقال مییابند هر یک با شاخص اعلام شده خود تبدیل خواهد شد.
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
صندوق | 30000 | – | 30000 |
حسابهای دریافتنی | 40000 | – | 40000 |
موجودی کالا | 65000 | 68308 | |
زمین | 35000 | 38750 | |
ساختمان خالص | 45000 | 49821 | |
جمع داراییها | 215000 | 226876 | |
حسابهای پرداختنی | 25000 | – | 25000 |
اسناد پرداختنی | 30000 | – | 30000 |
سرمایه | 150000 | *- | 176069 |
سود (زیان) انباشته | 10000 | (4193) | |
215000 | 226876 |
*- رقم سرمایه از مابهالتفاوت جمع داراییها منهای سایر اقلام بدهیها و سود (زیان) انباشته به دست میآید:
مثال 8-3- ترازنامه مقایسهای شرکت سهامی جهان در دو تاریخ 29/12/7× و 29/12/8× به شرح زیر میباشد:
وجوه نقد | 29/12/7× | 29/12/8× |
حسابهای دریافتنی | 60000 | 101000 |
موجودی کالا | 175000 | 195000 |
زمین | 135000 | 127000 |
ساختمان | 150000 | 150000 |
استهلاک انباشته ساختمان | 240000 | 240000 |
ماشینآلات | (48000) | (56000) |
استهلاک انباشته ماشینآلات | (196000) | (224000) |
جمع داراییها | 796000 | 813000 |
بدهیهای جاری | 124000 | 137000 |
بدهیهای بلندمدت | 75000 | 81000 |
اوراق قرضه پرداختنی | 60000 | 60000 |
سهام عادی | 350000 | 350000 |
سود انباشته | 187000 | 185000 |
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام | 796000 | 813000 |
صورت سود و زیان شرکت جهان منتهی به تاریخ 29/12/8× به شرح زیر میباشد:
فروش | 1275000 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | ||
موجودی کالا در 1/1/7× | ||
خرید | 135000 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | ||
موجودی کالا در پایان دوره | (127000) | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته | (858000) | |
سود ناخالص | 417000 | |
هزینههای عملیاتی | 210000 | |
هزینه استهلاک ساختمان | 8000 | |
هزینه استهلاک ماشینآلات | 28000 | |
جمع هزینهها | 246000 | |
سود خالص عملیاتی یا سود خالص | 171000 | |
مالیات | (59850) | |
سود خالص بعد از کسر مالیات | 111150 |
تاریخ خرید زمین و صدور سهام عادی در زمانی بوده که شاخص 52 و ساختمان در زمانی خریداری شده است که شاخص آن 54 بوده و عمر مفید ساختمان 30 سال برآورد شده است و ارزش اسقاط آن صفر میباشد. استهلاک به روش خط مستقیم است. استهلاک ماشینآلات 10% قیمت تمام شده بود که ارزش اسقاط آن صفر است. شاخص زمان خرید ماشینآلات 53 بوده است. در اول فروردینماه 8×13 شرکت سود سهام نقدی به مبلغ 85000 ریال اعلام و پرداخت نمود. هزینهها، خریدها و فروشها همراه با شاخص و در سراسر سال به طور یکنواخت انجام گرفته است.
روش قیمتگذاری کالا به روش LIFo بوده است.
شاخص آغاز دوره 62
کلیه کالاهای آغاز دوره در ارتباط با زمانی بوده که شاخص 45 بوده است.
شاخص پایان دوره 64
سرمایه شرکت همان سرمایه اولیه است که در بدو تأسیس شرکت آورده شده و تغییراتی نداشته است.
مطلوبست تبدیل صورتهای مالی شرکت فوقالذکر به C.M.A
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A | |
فروش | 1275000 | – | 1275000 | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | ||||
موجودی کالای آغاز دوره | 135000 | 192000 | ||
خرید | 850000 | – | 850000 | |
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 985000 | 1042000 | ||
موجودی کالای پایان دوره | (127000) | (180622) | ||
بهای تمامشده کالای فروش رفته | (858000) | (861378) | ||
سود ناخالص | 417000 | 413622 | ||
هزینه عملیاتی | 210000 | – | 210000 | |
هزینه استهلاک ساختمان | 8000 | 9481 | ||
هزینه استهلاک ماشینآلات | 28000 | 33811 | ||
جمع هزینهها | (246000) | (253292) | ||
سود خالص | 171000 | 160330 | ||
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی | – | – | 4805 | |
سود خالص | 171000 | – | 165135 | |
مالیات | (59850) | – | (59850) | |
سود انباشته نقل به سال بعد | 111150 | 105285 | ||
*- نظر به اینکه روش قیمتگذاری موجودی کالای پایان دوره به روش LIFo میباشد بنابراین کلیه موجودی کالای پایان دوره از همان موجودی کالای آغاز دوره است که شاخص آن میباشد.
**- استهلاک ساختمان تابع شاخص زمان خرید ساختامن و استهلاک ماشینآلات تابع شاخص زمان خرید ماشینآلات میباشد.
محاسبه اقلام پولی آغاز دوره
داراییهای پولی | ریال |
وجوه نقد | 60000 |
حسابهای دریافتنی | 175000 |
جمع داراییهای پولی | 235000 |
بدهیهای پولی: | |
بدهیهای جاری | 124000 |
بدهیهای بلندمدت | 75000 |
اوراق قرضه پرداختنی | 60000 |
جمع بدهیهای پولی | (259000) |
اقلام پولی آغاز دوره | (64000) |
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
اقلام پولی آغاز دوره | (64000) | (66064) | |
فروش | 1275000 | – | 1275000 |
جمع دریافتیها | 1211000 | 1208936 | |
خرید | 850000 | – | 850000 |
هزینههای عملیاتی | 210000 | – | 210000 |
مالیات | 59850 | – | 59850 |
سود سهام نقدی | 85000 | 87741 | |
جمع پرداختیهای پولی | (1204850) | (1207591) | |
اقلام پولی پایان دوره | 6150 | 1345 |
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی 4805=/6150-1345/
تبدیل ترازنامه به روش حسابداریC.M.A:
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
وجوه نقد | 101000 | – | 101000 |
حسابهای دریافتنی | 195000 | – | 195000 |
موجودی کالا | 127000 | 180622 | |
زمین | 150000 | 184615 | |
ساختمان | 240000 | 284445 | |
استهلاک انباشته ساختمان | (56000) | (66370) | |
ماشینآلات | 280000 | 338113 | |
استهلاک انباشته ساختمان | (224000) | (270490) | |
جمع داراییها | 813000 | 946535 | |
بدهیهای جاری | 137000 | 137000 | |
بدهیهای بلندمدت | 81000 | 81000 | |
اوراق قرضه پرداختنی | 60000 | 60000 | |
سهام عادی | 350000 | 430769 | |
سود انباشته | 185000 | * معادل | 237766 |
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام | 813000 | 946535 |
در این ترازنامه نظر به اینکه شاخص سهام عادی داده شده است و سرمایه از بدو تأسیس تاکنون تغییراتی نداشته است بنابراین به سطح عمومی قیمتها تبدیل میگردد و سود انباشته که از سنوات قبل میباشد از طریق زیر به دست میآید:
237766=(430769+60000+81000+137000)-946535
بیانیه شماره 33 (FASB): افشاء اثرات تورم در صورتهای مالی
شاید روزی فرا برسد که اطالعات مربوط به واحد پولی (قدرت خرید) و ارزش جاری، جایگزین استفاده از بهای تمام شده تاریخی در صورتهای مالی شود. به هر حال، تغییراتی با این شکوه و بزرگی را نمیتوان بدون طرحریزی و اظهار پیآمدهای ممکن آن انجام داد. تصمیمگیرندگان واحدهای اقتصادی بر پایه اطلاعات حسابداری، روزانه میلیونها ریال جابهجا مینمایند. هم تغییر عمده در ماهیت و طبیعت این اطلاعات، تأثیر به سزایی در تخصیص منابع در داخل واحد اقتصادی ما خواهد گذاشت. تصمیمگیرندگان بالاجبار باید بیاموزند که این اطلاعات جدید را تفسیر نمایند. سرمایههای سهامداران از طریق بورس اوراق بهادار از یک فرد به فرد دیگر منتقل میگردد. قانون مالیات بر درآمد و سایر خطمشیهای دولت ممکن است تغییر یابد. در پرتوی این مطالب قبل از آنکه ما استفاده از بهای تمامشده تاریخی برای تهیه صورتهای مالی خود را ترک نماییم، عملیات دقیق با اطلاعات واحد پول ثابت و ارزش جاری مورد نیاز است.
در یک گام تجربی، FASB در بیانیه شماره 33 توصیه نموده است که شرکتهای بزرگ باید اطلاعات مکملی برای صورتهای مالی خود که بر پایه بهای تمام شده است تهیه نمایند تا صورتهای مالی آنها بر مبنای واحد پول ثابت و یا ارزش جاری نشان داده شود. نکته قابل توجه این است که این اطلاعات مکمل بوده و نباید جایگزین صورتهای مالی شود.
شرط اولیه افشاء صورتهای مالی بر مبنای واحد پول ثابت و ارزش جاری:
بیانیه شماره 33 فقط برای شرکتهای بزرگ اعلام شده است، یعنی آنهایی که کل داراییهای آنها یک میلیارد دلار یا کل موجودیها و ماشینآلات آنها (قبل از کسر استهلاک انباشته) بیش از 125 میلیون دلار باشد. به هر حال FASB تشویق میکند که تمام سازمانها به هر اندازه از این بیانیه متابعت نمایند اما الزام نکرده است.
در ضمن افشاء صورتهای مالی مکمل بیانیه شماره 33 اعلام نموده است که:
درآمد خالص به واحد پول ثابت اندازهگیری میشود.
سود یا زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی که ناشی از قدرت خرید است، محاسبه گردد.
سود خالص بر پایه بهای تمام شده جاری اعلام گردد.
در سال 1984، FASB به نحوی مبلغ شرط افشاگری را کاهش داد. به هر حال نگاه به شرط اولیه افشاء صورتهای مالی به ما کمک میکند که مفهوم اولیه هر دو روش حسابداری بر مبنای واحد پول ثابت و ارزش جاری روشنتر شود.
تفسیر سود یا زیان حاصل از تغییر قدرت خرید
در ارزیابی اثرات تورم روی یک شرکت خاص، باید اثرات تورم را روی عملیات داراییهای پولی یا بدهیهای پولی آن شرکت بررسی نماییم. اگر شرکت مجبور باشد سطح بالایی از وجوه نقد یا حسابهای دریافتنی از مشتریان را نگهداری نماید، میتوان گفت تورم به صورت مداوم قدرت خرید این داراییها را کاهش خواهد داد. از طرف دیگر، اگر شرکت قادر باشد که عملیات خود را از طریق اخذ وام تأمین نماید، تورم باعث میشود که بازپرداخت با ارزش پایینتری انجام گردد.
مثال 9-3- شرکت سهامی نیکنام ترازنامه مقایسهای به شرح زیر تهیه نموده است:
29/12/6× | 29/12/7× | |
وجوه نقد | 15000 | 20700 |
حسابهای دریافتنی خالص | 17000 | 19500 |
اسناد دریافتنی | 20000 | 30000 |
موجودی کالا | 12500 | 19500 |
زمین | 50000 | 50000 |
ساختمان | 160000 | 160000 |
استهلاک انباشته ساختمان | (19200) | (20600) |
ماشینآلات و تجهیزات | 45000 | 60000 |
استهلاک انباشته ماشینآلات | (20500) | (29250) |
جمع داراییها | 280050 | 304850 |
حسابهای پرداختنی | 17500 | 25000 |
اسناد پرداختنی | 10000 | 15000 |
بدهیهای بلندمدت | 22500 | 22500 |
سهام عادی | 125000 | 125000 |
سود انباشته و اندوختهها | 105050 | 117350 |
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام | 280050 | 304850 |
صورت سود و زیان شرکت سهامی نیکنام برای سال منتهی به 29/12/7× به شرح زیر است:
حساب فروش | 475000 | ||
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | |||
موجودی کالای آغاز دوره | 12500 | ||
خرید | 280000 | ||
هزینه حمل | 12000 | ||
بهای تمامشده کالای خریداریشده | 292000 | ||
بهای تمام کلاای حاضر به فروش | 304500 | ||
موجودی کالای پایان دوره | (19500) | ||
بهای تمام شده کالای فروشرفته | (285000) | ||
سود ناخالص | 190000 | ||
هزینهها: | |||
هزینه اداری | 62500 | ||
هزینه استهلاک ساختمان | 6400 | ||
هزینه استهلاک ماشینآلات و تجهیزات | 9000 | ||
هزینه توزیع و فروش | 50000 | ||
جمع هزینهها | (127900) | ||
سود خالص | 62100 | ||
هزینه مالیات | (24800) | ||
سود خالص | 37300 |
سایر اطلاعات به شرح زیر در دست است:
ماشینآلات و تجهیزاتی به مبلغ 15000 ریال در آغاز فروردینماه سال 7×13 خریداری گردیده و استهلاک آن 15% به روش خط مستقیم محاسبه میگردد. تجهیزات قبلی از زمانی است که شاخص 95 بوده است.
روش قیمتگذاری کالا به روش LIFo بوده است.
خرید و فروش و هزینهها بر اساس میانگین شاخص محاسبه میگردد.
عمر مفید ساختمان 25 سال و ساختمان بدون ارزش اسقاط میباشد و شاخص خرید آن 95 بوده است.
سود سهام نقدی به مبلغ 25000 ریال در پایان سال اعلام و پرداخت میگردد.
موجودی کالای آغاز دوره کلاً مربوط به زمانی است که شاخص در آن زمان 115 بوده است.
شاخص آغاز دوره 120
شاخص پایان دوره 132
مطلوبست تبدیل صورتهای مالی فوقالذکر به روش C.M.A (واحد پول ثابت/ شاخص عمومی قیمت)
محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی را نشان دهید با این فرض که سرمایه در ارتباط با شاخص 100 میباشد و سرمایه بدون تغییر بوده است.
متوسط شاخص
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A | |
فروش | 475000 | 497619 | ||
بهای تمامشده کالای فروشرفته: | ||||
موجودی کالای آغاز دوره | 12500 | 14348 | ||
خرید | 280000 | 293333 | ||
هزینه حمل | 12000 | 12572 | ||
بهای تمامشده کالای خریداری شده | 292000 | 305905 | ||
بهای تمامشده کالای حاضر به فروش | 304500 | 320253 | ||
موجودی کالای پایان دوره | (19500) | و | (21781) | |
بهای تمامشده کالای فروشرفته | (285000) | 298472 | ||
سود ناخالص | 190000 | 199147 | ||
هزینههای اداری | 62500 | 65476 | ||
هزینه توزیع و فروش | 50000 | 52381 | ||
هزینه استهلاک ساختمان | 6400 | 8893 | ||
هزینه استهلاک ماشینآلات و تجهیزات | 9000 | 11854 | ||
جمع هزینهها | (127900) | (138604) | ||
سود خالص | 62100 | 60543 | ||
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی | – | 900 | ||
62100 | 61443 | |||
هزینه مالیات | (24800) | (25981) | ||
سود خالص پس از کسر مالیات | 37300 | 35462 | ||
محاسبه موجودی کالای پایان دوره Lifo:
شرح | (H.C) | شاخص | C.M.A |
از موجودی کالای آغاز دوره | 12500 | 14348 | |
از کالای خریداری شده طی دوره | 7000 | 73333 | |
موجودی کالای پایان دوره | 19500 | 21781 |
محاسبه استهلاک ماشینآلات و تجهیزات
محاسبه اقلام آغاز دوره:
داراییهای پولی:
وجوه نقد و بانک 15000
حسابهای دریافتنی خالص 17000
اسناد دریافتنی 20000
جمع 52000
بدهیهای پولی 17500
اسناد پرداختنی 10000
بدهیهای بلندمدت 50000
اقلام پولی آغاز دوره 2000
شرح | بهای تمامشده (H.C) | شاخص | واحد پول ثابت C.M.A |
اقلام پولی آغاز دوره | 2000 | 2200 | |
فروش | 475000 | 497619 | |
477000 | 499819 | ||
خرید | 280000 | 293333 | |
هزینه حمل | 12000 | 14348 | |
هزینه اداری | 62500 | 65476 | |
هزینههای توزیع و فروش | 50000 | 52381 | |
هزینه مالیات | 24800 | 25981 | |
سود سهام نقدی | 25000 | 25000 | |
خرید تجهیزات | 15000 | 16500 | |
(469300) | (493019) | ||
7700 | 6800 |
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی 900=/7700-6800/
تبدیل ترازنامه از بهای تمام شده تاریخی به سطح عمومی قیمتها:
شرح | (H.C) | شاخص | C.M.A |
وجوه نقد و بانک | 20700 | – | 20700 |
حسابهای دریافتنی خالص | 19500 | – | 19500 |
اسناد دریافتنی | 30000 | – | 30000 |
موجودی کالا | 19500 | 21781 | |
زمین | 50000 | 69474 | |
ساختمان | 160000 | 222316 | |
استهلاک انباشته ساختمان | (20600) | (28623) | |
ماشینآلات و تجهیزات | 60000 | 79026 | |
استهلاک انباشته و تجهیزات | (29250) | (39991) | |
جمع داراییها | 304850 | 394183 | |
حسابهای پرداختنی | 25000 | – | 25000 |
بدهیهای بلندمدت | 22500 | – | 15000 |
سهام عادی | 125000 | 165000 | |
سود انباشته و اندوختهها | 117350 | معادل | 166683 |
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام | 304850 | 394183 |
محاسبه ارزش ماشینآلات و تجهیزات:
H.C. | C.M.A |
62526 | |
