اقلام پولی و غیرپولی

برای محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی و غیرپولی باید شناختی از داراییهای پولی و غیرپولی و یا بدهیهای پولی و یا غیرپولی داشت.

طبقه­بندی اقلام پولی و غیرپولی بر اساس استانداردهای حسابداری مالی به شرح زیر می­باشد:

محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی

برای محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی از دو طریق می­توان اقدام نمود:

1. استفاده از اقلام ترازنامه یعنی مانده­های اول و پایان دوره خالص داراییهای پولی یا بدهیهای پولی و شاخصهای آغاز دوره و پایان دوره و متوسط آن

2. استفاده از اقلام سود و زیان و مانده اقلام پولی آغاز دوره

3. استفاده از اقلام ترازنامه

مثال 1-3- اقلام پولی شرکت سهامی خورشید شامل داراییها و بدهیهای پولی آن بر مبنای ترازنامه مقایسه­ای به تاریخ 29/12/2× به شرح زیر استخراج شده است:

داراییهای پولی	29/12/1×	29/12/2×
صندوق	1400000	1600000
حسابهای دریافتنی	600000	400000
اسناد دریافتنی	1000000	800000
سپرده قابل استرداد	500000	1000000
جمع داراییهای پولی	3500000	3800000
بدهیهای پولی:
حسابهای پرداختنی	600000	1000000
اسناد پرداختنی	1200000	800000
ذخیره مالیات بر درآمد	800000	900000
جمع بدهیهای پولی	(2600000)	(2700000)
خالص اقلام پولی	900000	1100000

سایر اطلاعات به شرح زیر در دست است:

شاخص آغاز دوره 130             = متوسط شاخص

شاخص پایان دوره 150

اقلام پولی آغاز دوره مبلغ 900000 ریال است که در پایان دوره مبلغ 1100000 ریال افزایش یافته است. مشاهده می­شود که شرکت اقدام به نگهداری پول نموده است، پس قدرت خرید شرکت کاهش یافته و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی خواهد داشت. تغییرات طی سال در اقلام پولی بر حسب متوسط قدرت خرید واحد پول صورت گرفته است.

برای محاسبه این زیان به شرح زیر عمل می­شود:

تعدیل خالص داراییهای پولی آغاز دوره:

افزایش درخالص داراییهای پولی طی دوره

تعدیل خالص داراییهای پولی در پایان دوره

مبلغ 1169230 ریال خالص داراییهای پولی را بر اساس قدرت خرید یا واحد پول ثابت نشان می­دهد، بنابراین خالص داراییهای پولی  آخر دوره به قدرت خرید وسط دوره تعدیل می­شود و از مابه­التفاوت آن دو رقم زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به دست می­آید. اگر شرکت به جای خالص داراییهای پولی، خالص بدهیهای پولی داشته باشد، در این صورت به جای زیان، سود حاصل از نگهداری اقلام پولی خواهد داشت.

مثال 2-3: اطلاعات زیر از ترازنامه مقایسه­ای شرکت مهتاب در تاریخ 29/12/4× استخراج شده است:

داراییهای پولی	29/12/3×	29/12/4×
بانکها	1200000	1400000
حسابهای دریافتنی	1800000	1600000
اسناد دریافتنی	500000	600000
وامهای دریافتنی	1000000	1300000
پیش­پرداخت هزینه­ها	200000	100000
پیش­پرداخت مالیات	1000000	–
جمع داراییهای پولی	5700000	5000000
بدهیهای پولی
حسابهای پرداختنی	1200000	1400000
اسناد پرداختنی	1300000	1600000
سود سهام پرداختنی	500000	400000
هزینه­های پرداختنی	600000	300000
مالیاتهای پرداختنی	400000	100000
سپرده دیگران نزد ما	1000000	800000
جمع بدهیهای پولی	(5000000)	(4600000)
اقلام پولی	700000	400000

شاخص آغاز 150                      متوسط شاخص

شاخص پایان دوره 160

نحوه محاسبه چنین است:

تعدیل خالص داراییهای پولی آغاز دوره

تعدیل خالص داراییهای پولی پایان دوره

زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی

حال این زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی باید در صورت سود و زیان تعدیل یا همگن شده انعکاس یابد.

تبدیل صورت سود و زیان از بهای تمام شده تاریخی به ارزشهای تاریخی همگن

مثال 3-3: سود و زیان شرکت سهامی سمنان در سال منتهی به تاریخ 29/12/5× به شرح زیر می­باشد.

شرکت سهامی سمنان

منتهی به 29/12/5×              H.C (به بهای تمام شده)

فروش	980000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	100000
خرید	900000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	1000000
موجودی کالای پایان دوره	(300000)
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته		(700000)
سود ناویژه		280000
کسر می­گردد هزینه­ها:
هزینه­های توزیع و فروش	120000
هزینه­های اداری و تشکیلاتی	110000
هزینه استهلاک وسایط نقلیه	30000
جمع هزینه­ها		(2600000)
سود ویژه		20000

اطلاعات زیر در دست است:

• شاخص آغاز دوره 120 و شاخص پایان دوره 130 می­باشد.

• خرید و فروش و هزینه­ها در طی سال به طور یکنواخت و بر اساس متوسط قیمتها صورت پذیرفته است.

• قیمت­گذاری کالا در پایان دوره به روش FIFO (اولین صادره از اولین وارده) صورت می­پذیرد.

• وسایط نقلیه از زمانی خریداری شده است که شاخص 110 بوده است.

مطلوبست: تبدیل صورت سود و زیان شرکت براساس واحد پول ثابت (C.M.A)

متوسط شاخص

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	980000		1019200
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	100000		108333
خرید	900000		936000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	1000000		10443333
موجودی کالای پایان دوره	(300000)		(312000)
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته	700000		(732333)
سود ناخالص	280000		286867
هزینه­های توزیع و فروش	120000		124800
هزینه­های اداری و تشکیلاتی	110000		114400
هزینه­های استهلاک وسایط نقلیه	30000		35455
جمع هزینه­ها	260000		274655
سود خالص	20000		12212

نظر به اینکه روش قیمت­گذاری کالا FIFo می­باشد بنابراین تمام موجودی کالای پایان دوره شرکت از خریدهایی است که در طی دوره خریداری شده است و کلیه خریدهای طی سال براساس میانگین شاخص انجام گرفته لذا کلیه کالاهای پایان دوره از همان شاخص برای تعدیل و همگن استفاده می­شود.

نظر به اینکه استهلاک داراییهای استهلاک­پذیر تابعی از همان دارایی خواهد بود یعنی استهلاک آن دارایی برای تعدیل و همگن­سازی از همان شاخص در زمان خرید دارایی استفاده می­گردد. بدین ترتیب در مثال فوق­الذکر وسایط نقلیه در زمانی خریداری شده که شاخص آن 110 می­باشد. پس بای تبدیل استهلاک وسایط نقلیه از همان شاخص 110 استفاده می­گردد. سود خالص شرکت بر اساس تبدیل قدرت خرید یا واحد پول ثابت به رقم 12212 ریال تقلیل می­یابد.

مثال 4-3- صورت سود و زیان شرکت سهامی خراسان در سال منتهی به تاریخ 29/12/6× به شرح زیر گزارش شده است:

شرکت سهامی خراسان

صورت سود و زیان

منتهی به 29/12/6×

حساب فروش خالص			9900000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای اول دوره		2000000
خرید طی دوره	10000000
هزینه حمل	2000000
بهای تمام­شده کالای خریداری شده		12000000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش		14000000
موجودی کالای پایان دوره		(6000000)
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته			(8000000)
سود ناخالص			1900000
هزینه­های فروش		500000
هزینه­های اداری		400000
هزینه استهلاک اثاثه		100000
جمع هزینه­ها			(1000000)
سود خالص عملیاتی			900000
درآمدهای غیرعملیاتی
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه			300000
سود خالص			1200000
مالیات			(120000)
سود خالص پس از کسر مالیات			1080000

سایر اطلاعات زیر در دست است:

• شاخص آغاز دوره 150 و شاخص پایان دوره 162 می­باشد.

• روش قیمت­گذاری کالای پایان دوره به روش LiFo (اولین صادره از آخرین وارده) می­باشد.

• وسایط نقلیه در زمانی خریداری شده که شاخص آن 120 بوده است.

• ارزش وسایط نقلیه 9000000ریال، استهلاک انباشته آن در زمان فروش 8500000 ریال و فروش آن به مبلغ 800000 ریال بوده است. زمان وقوع این رویداد در اسفندماه بوده است.

• اثاثه اداری در زمانی خریداری شده است که شاخص آن 125 بوده است.

• خرید و فروش و هزینه­ها به طور یکنواخت و بر اساس شاخص صورت گرفته است.

• موجودی کالای آغاز دوره کلاً در زمانی است که شاخص آن 130 بوده است.

• مطلوبست تبدیل صورت سود و زیان شرکت فوق­الذکر به روش M.A (واحد پول ثابت)

= متوسط شاخص

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	9900000		10280768
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	2000000		2492308
خرید	10000000		10384615
هزینه حمل	2000000		2492308
بهای تمام­شده کالای خریداری­شده	12000000		12876923
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	14000000		15369231
موجودی کالای پایان دوره	(6000000)	و	(6646154)
بهای تمام شده کالای فروش­رفته	(8000000)		(8723077)
سود ناخالص	1900000		1557691
هزینه­های فروش	500000		519231
هزینه­های اداری	400000		415539
هزینه استهلاک اثاثه	100000		129600
جمع هزینه­ها	(1000000)		(1064370)
سود خالص عملیاتی	900000		493321
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه
	300000 در یادداشت (2) محاسبه شده		125000
سود خالص	1200000		618321
مالیات	(120000)		(124615)
سود خالص پس از کسر مالیات	1080000		493706

مالیات باعث می­شود که خالص داراییهای پولی در طی سال کاهش داده شود. بنابراین در مخرج شاخص تبدیل در ارزش تاریخی همگن یا به روش C.M.A عدد 156 منظور می­گردد.

* محاسبه موجودی کالای پایان دوره به روش ارزش تاریخی همگن به روش LiFO:

شرح	بهای تمام­شده	شاخص	C.M.A
موجودی کالای پایان دوره شامل:
موجودی کالای آغاز دوره	2000000		2492308
از خریدهای طی دوره	4000000		4153846
	6000000		6646154
شرح	بهای تمام­شده	شاخص	C.M.A
ارزش اولیه وسایط نقلیه	9000000		12150000
استهلاک انباشته	(8500000)		11475000
ارزش دفتری	500000		675000
فروش	800000		800000
سود حاصل از فروش وسایط نقلیه	300000		125000

سطوح شاخص قیمتها برای روشن­شدن مبحث مورد نظر:

فرض کنیم تغییرات زیر در شاخصهای عمومی قیمتها صورت پذیرد:

• میانگین سطح قیمت بر اساس میانگین ماهانه در طی سال محاسبه شده است و لازم نیست که از میانگین شاخص اول دوره و شاخص پایان دوره استفاده نماییم.

• نرخ تورم به طریق زیر محاسبه شده است:

برای تبدیل و همگن­سازی ارزش پول تاریخی به پول جاری، از میانگین سطح قیمتها برای سال 3×13 که نماینده قدرت خرید پول جاری است، استفاده خواهیم کرد، که در مثالهای فوق­الذکر نشان داده شده اما تمام ارقام لازم نیست که تغییر بیابند و یا تبدیل شوند. با مقایسه صورت سود و زیان به ارزش پول جاری و پول تاریخی هزینه استهلاک و موجودی کالای آغاز دوره به واحد پول ثابت تبدیل شده­اند. اما فروش، خرید و سایر هزینه­ها از جمله مواردی است که در طی سال جاری اتفاق افتاده­اند. از این رو، این مبالغ و اقلام قبلاً به پول جاری اعلام شده­اند. لازم است فقط آن دسته از هزینه­هایی که در سال گذشته اتفاق افتاده است به پول جاری تبدیل گردد.

مثال 5-3- شرکت سهامی فارس صورت سود و زیان منتهی به تاریخ 29/12/5× به شرح زیر گزارش نموده است:

شرکت سهامی فارس

صورت سود و زیان

منتهی به 29/12/5×

فروش			500000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره		60000
خرید	297000
هزینه حمل	13000
بهای تمام­شده کالای خریداری­شده		310000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش		370000
موجودی کالای پایان دوره		(70000)
بهای تمام شده کالای فروش­رفته			(300000)
سود ناخالص			200000
هزینه­های فروش		76000
هزینه­های حمل به خارج		4000
هزینه­های آگهی		16000
هزینه استهلاک		9000
جمع هزینه­های توزیع و فروش		105000
هزینه­های اداری و تشکیلاتی		70000
جمع هزینه­ها			(1175000)
سود خالص عملیاتی			25000
مالیات			(5000)
سود خالص			20000

سایر اطلاعات زیر در دست است:

• شاخص آغاز دوره 180 و شاخص پایان دوره 190 می­باشد.

• روش قیمت­گذاری کالا به روش FiFo می­باشد.

• خرید و فروش و هزینه­ها در طول سال همراه با تغییرات شاخص انجام شده است.

مطلوبست تبدیل صورت و سود و زیان فوق­الذکر به روش C.M.A با فرض اینکه استهلاک مربوط به دارایی است که شاخص خرید آن 160 بوده است.

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	500000	–	500000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	60000		63333
خرید	297000	–	297000
هزینه حمل	13000	–	13000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	370000		373333
موجودی کالای پایان دوره	(70000)	–	(70000)
بهای تمام­شده کالای فروش رفته	(300000)		(303333)
سود ناخالص	200000		19667
هزینه­های فروش	76000		76000
هزینه حمل به خارج	4000		4000
هزینه آگهی	16000		16000
هزینه استهلاک	9000		10687
هزینه­های توزیع و فروش	105000		106687
هزینه­های اداری و تشکیلاتی	70000		70000
جمع هزینه­ها	(175000)		(176687)
سود خالص عملیاتی	25000		19980
مالیات	(5000)		(5000)
سود خالص	20000		14980

مثال 6-3- با توجه به اطلاعات مثال 5-3 چنانچه روش قیمت­گذاری موجودی کالا در پایان دوره روش LIFo باشد و کلیۀ موجودی­ کالای آغاز دوره مربوط به زمانی باشد که شاخص آن 150 باشد و مازاد موجودی کالای پایان دوره نسبت به آغاز دوره در ارتباط با خریدهایی باشد که در اردیبهشت­ماه انجام شده باشد محاسبات به شرح زیر خواهد بود:

شاخص در طول سال به طور یکنواخت تغییر کرده است:

تغییر شاخص در طول سال          10=180-190

تغییر شاخص در ماه

شاخص در اردیبهشت­ماه

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	500000	–	500000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	60000		76000
خرید	297000	–	297000
هزینه حمل	13000	–	13000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	370000		386000
موجودی کالای پایان دوره	(70000)		(86462)
بهای تمام­شده کالای فروش رفته	(300000)		(299538)
سود ناخالص	200000		200462
هزینه­های فروش	76000	–	76000
هزینه حمل به خارج	4000	–	4000
هزینه آگهی	16000		16000
هزینه استهلاک	9000		10687
هزینه­های توزیع و فروش	105000		106687
هزینه­های اداری و تشکیلاتی	70000		70000
جمع هزینه­ها	(175000)		(176687)
سود خالص عملیاتی	25000		23775
مالیات	(5000)		(5000)
سود خالص	20000		18775

*:

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
موجودی کالای پایان دوره LIFo
موجودی کالای آغاز دوره	60000		76000
از کالای خریداری شده طی دوره	10000		10462
موجودی کالای پایان دوره	70000		86462

مثال 7-3- ترازنامه مقایسه­ای دو سال متوالی و صورت سود و زیان مؤسسه الف به شرح زیر است:

شرح	بدو تأسیس	پایان سال اول
صندوق	60000	30000
حسابهای دریافتنی	–	40000
موجودی کالا	55000	65000
زمین	35000	35000
ساختمان خالص	50000	450000
جمع داراییها	200000	215000
حسابهای پرداختنی
اسناد پرداختنی	20000	25000
اسناد پرداختنی	30000	30000
سرمایه	150000	150000
سود انباشته	–	10000
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	200000	215000

شرکت الف

صورت سود و زیان

منتهی به 29/12/1× (سال اول)

فروش		400000
بهای تمام­شده کالای فروش رفته:
موجودی کالا	55000
خرید	300000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	355000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته	(65000)
سود ناخالص		(290000)
هزینه­ها		110000
هزینه استهلاک	90000
جمع هزینه­ها	5000
سود خالص		(95000)
سود سهام پیشنهادی		15000
سود انباشته نقل به سال بعد		(5000)
		10000

اطلاعات زیر در دست است:

• شاخص قیمت در اول سال تأسیس 100 و در پایان سال تأسیس 112 و در پایان سال جاری 124 می­باشد.

• خرید و فروش و هزینه­ها با متوسط شاخص صورت گرفته است.

• روش قیمت­گذاری موجودی کالا به روش FIFo ارزیابی می­گردد.

• سود سهام در پایان سال پرداخت می­گردد.

• استهلاک در ارتباط با ساختمان دارد که عمر مفید آن 20 سال می­باشد و نرخ استهلاک خط مستقیم است.

مطلوبست تهیه صورتهای مالی تعدیل­شده براساس شاخص قیمت در پایان سال اول.

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	40000		420338
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	55000		60892
خرید	300000		315254
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	355000		386146
موجودی کالای پایان دوره	65000		(68305)
بهای تمام­شده کالای فروش رفته	(290000)		(317841)
سود ناخالص	110000		102497
هزینه­ها	90000		94576
هزینه استهلاک	5000		5535
جمع هزینه­ها	(95000)		(100111)
سود ویژه	15000		2386
زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی	–		(1579)
	15000		807
سود سهام پیشنهادی	(5000)		(5000)
سود (زیان) انباشته نقل به سال بعد	10000		(4193)
	متوسط

*- چون روش قیمت­گذاری FIFo است. پس کل موجودیهای پایان دوره از خریدهای سال بوده است که شاخص خریدهای آن متوسط شاخص یعنی 118 بوده است.

**- نظر به اینکه در ترازنامه ساختمان خالص در پایان سال 45000 و در آغاز سال 50000 است پس یک سال از عمر مفید آن می­گذرد و معلوم می­شود در پایان سال تأسیس خریداری شده است که در آن زمان شاخص 112 بوده است.

روش دوم: محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی سود و زیان:

در این روش مانده اقلام پولی آغاز دوره را از روی ترازنامه پایان تأسیس به دست می­آوریم:

داراییهای پولی آغاز دوره:	مبلغ به ریال
صندوق	6000
بدهیهای پولی آغاز دوره:
حسابهای پرداختنی	20000
اسناد پرداختنی	30000
جمع بدهیهای پولی آغاز دوره	(50000)
اقلام پولی آغاز دوره	10000

 

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
اقلام پولی آغاز دوره	10000		11071
فروش	400000		420338
جمع دریافتیهای پولی	410000		431409
خرید	300000		315254
هزینه­ها	90000		94576
سود سهام پیشنهادی	5000		5000
جمع پرداختنی­های پولی	(395000)		(414830)
اقلام پولی پایان دوره	15000		16579

زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی         1579=15000-16579

در این روش کلیه فروشها نقدی تلقی می­گردد و به اقلام پولی آغاز دوره اضافه می­شود: سپس خریدها و هزینه­ها به جز هزینه استهلاک و سود سهام پیشنهادی، پرداختیها تلقی می­شود که این ارقام از بهای تمام شده به واحد پول ثابت و یا سطح عمومی قیمتها تبدیل می­شود. حال مابه­التفاوت دو رقم حاصل شده حاکی از سود و زاین حاصل از نگهداری اقلام پولی است.

اگر اقلام پولی تبدیل شده بیشتر از اقلام پولی به بهای تمام شده باشد زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به سطح عمومی قیمتها است.

اگر اقلام پولی تبدیل­شده کمتر از اقلام پولی به بهای تمام شده باشد سود حاصل از نگهداری اقلام پولی به سطح عمومی قیمتها به دست می­آید.

حال این زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی به صورت سود و زیان تبدیل شده منتقل می­گردد.

تبدیل ترازنامه به سطح عمومی قیمتها

همانطور که قبلاً اشاره شد اقلام ترازنامه به دو دسته تقسیم می­گردد: پولی و غیرپولی، اقلام پولی در ترازنامه عیناً مانند بهای تمام شده نقل خواهد شد و نیازی به تبدیل و همگن­سازی ندارد لکن اقلام غیرپولی در ترازنامه با شاخصهای اعلام شده در زمان خرید تبدیل خواهد شد . در مورد سرمایه و سود انباشته که از سالهای قبل انتقال می­یابند هر یک با شاخص اعلام شده خود تبدیل خواهد شد.

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
صندوق	30000	–	30000
حسابهای دریافتنی	40000	–	40000
موجودی کالا	65000		68308
زمین	35000		38750
ساختمان خالص	45000		49821
جمع داراییها	215000		226876
حسابهای پرداختنی	25000	–	25000
اسناد پرداختنی	30000	–	30000
سرمایه	150000	*-	176069
سود (زیان) انباشته	10000		(4193)
	215000		226876

*- رقم سرمایه از مابه­التفاوت جمع داراییها منهای سایر اقلام بدهیها و سود (زیان) انباشته به دست می­آید:

مثال 8-3- ترازنامه مقایسه­ای شرکت سهامی جهان در دو تاریخ 29/12/7× و 29/12/8× به شرح زیر می­باشد:

وجوه نقد	29/12/7×	29/12/8×
حسابهای دریافتنی	60000	101000
موجودی کالا	175000	195000
زمین	135000	127000
ساختمان	150000	150000
استهلاک انباشته ساختمان	240000	240000
ماشین­آلات	(48000)	(56000)
استهلاک انباشته ماشین­آلات	(196000)	(224000)
جمع داراییها	796000	813000
بدهیهای جاری	124000	137000
بدهیهای بلندمدت	75000	81000
اوراق قرضه پرداختنی	60000	60000
سهام عادی	350000	350000
سود انباشته	187000	185000
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	796000	813000

صورت سود و زیان شرکت جهان منتهی به تاریخ 29/12/8× به شرح زیر می­باشد:

فروش		1275000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالا در 1/1/7×
خرید	135000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش
موجودی کالا در پایان دوره	(127000)
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته		(858000)
سود ناخالص		417000
هزینه­های عملیاتی	210000
هزینه استهلاک ساختمان	8000
هزینه استهلاک ماشین­آلات	28000
جمع هزینه­ها		246000
سود خالص عملیاتی یا سود خالص		171000
مالیات		(59850)
سود خالص بعد از کسر مالیات		111150

تاریخ خرید زمین و صدور سهام عادی در زمانی بوده که شاخص 52 و ساختمان در زمانی خریداری شده است که شاخص آن 54 بوده و عمر مفید ساختمان 30 سال برآورد شده است و ارزش اسقاط آن صفر می­باشد. استهلاک به روش خط مستقیم است. استهلاک ماشین­آلات 10% قیمت تمام شده بود که ارزش اسقاط آن صفر است. شاخص زمان خرید ماشین­آلات 53 بوده است. در اول فروردین­ماه 8×13 شرکت سود سهام نقدی به مبلغ 85000 ریال اعلام و پرداخت نمود. هزینه­ها، خریدها و فروشها همراه با شاخص و در سراسر سال به طور یکنواخت انجام گرفته است.

• روش قیمت­گذاری کالا به روش LIFo بوده است.

• شاخص آغاز دوره 62

• کلیه کالاهای آغاز دوره در ارتباط با زمانی بوده که شاخص 45 بوده است.

• شاخص پایان دوره 64

• سرمایه شرکت همان سرمایه اولیه است که در بدو تأسیس شرکت آورده شده و تغییراتی نداشته است.

مطلوبست تبدیل صورتهای مالی شرکت فوق­الذکر به C.M.A

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	1275000	–	1275000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	135000		192000
خرید	850000	–	850000
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	985000		1042000
موجودی کالای پایان دوره	(127000)		(180622)
بهای تمام­شده کالای فروش رفته	(858000)		(861378)
سود ناخالص	417000		413622
هزینه عملیاتی	210000	–	210000
هزینه استهلاک ساختمان	8000		9481
هزینه استهلاک ماشین­آلات	28000		33811
جمع هزینه­ها	(246000)		(253292)
سود خالص	171000		160330
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی	–	–	4805
سود خالص	171000	–	165135
مالیات	(59850)	–	(59850)
سود انباشته نقل به سال بعد	111150			105285

*- نظر به اینکه روش قیمت­گذاری موجودی کالای پایان دوره به روش LIFo می­باشد بنابراین کلیه موجودی کالای پایان دوره از همان موجودی کالای آغاز دوره است که شاخص آن  می­باشد.

**- استهلاک ساختمان تابع شاخص زمان خرید ساختامن و استهلاک ماشین­آلات تابع شاخص زمان خرید ماشین­آلات می­باشد.

محاسبه اقلام پولی آغاز دوره

داراییهای پولی	ریال
وجوه نقد	60000
حسابهای دریافتنی	175000
جمع داراییهای پولی	235000
بدهیهای پولی:
بدهیهای جاری	124000
بدهیهای بلندمدت	75000
اوراق قرضه پرداختنی	60000
جمع بدهیهای پولی	(259000)
اقلام پولی آغاز دوره	(64000)

 

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
اقلام پولی آغاز دوره	(64000)		(66064)
فروش	1275000	–	1275000
جمع دریافتیها	1211000		1208936
خرید	850000	–	850000
هزینه­های عملیاتی	210000	–	210000
مالیات	59850	–	59850
سود سهام نقدی	85000		87741
جمع پرداختیهای پولی	(1204850)		(1207591)
اقلام پولی پایان دوره	6150		1345

سود حاصل از نگهداری اقلام پولی      4805=/6150-1345/

تبدیل ترازنامه به روش حسابداریC.M.A:

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
وجوه نقد	101000	–	101000
حسابهای دریافتنی	195000	–	195000
موجودی کالا	127000		180622
زمین	150000		184615
ساختمان	240000		284445
استهلاک انباشته ساختمان	(56000)		(66370)
ماشین­آلات	280000		338113
استهلاک انباشته ساختمان	(224000)		(270490)
جمع داراییها	813000		946535
بدهیهای جاری	137000		137000
بدهیهای بلندمدت	81000		81000
اوراق قرضه پرداختنی	60000		60000
سهام عادی	350000		430769
سود انباشته	185000	* معادل	237766
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	813000		946535

در این ترازنامه نظر به اینکه شاخص سهام عادی داده شده است و سرمایه از بدو تأسیس تاکنون تغییراتی نداشته است بنابراین به سطح عمومی قیمتها تبدیل می­گردد و سود انباشته که از سنوات قبل می­باشد از طریق زیر به دست می­آید:

237766=(430769+60000+81000+137000)-946535

بیانیه شماره 33 (FASB): افشاء اثرات تورم در صورتهای مالی

شاید روزی فرا برسد که اطالعات مربوط به واحد پولی (قدرت خرید) و ارزش جاری، جایگزین استفاده از بهای تمام شده تاریخی در صورتهای مالی شود. به هر حال، تغییراتی با این شکوه و بزرگی را نمی­توان بدون طرح­ریزی و اظهار پی­آمدهای ممکن آن انجام داد. تصمیم­گیرندگان واحدهای اقتصادی بر پایه اطلاعات حسابداری، روزانه میلیونها ریال جابه­جا می­نمایند. هم تغییر عمده در ماهیت و طبیعت این اطلاعات، تأثیر به سزایی در تخصیص منابع در داخل واحد اقتصادی ما خواهد گذاشت. تصمیم­گیرندگان بالاجبار باید بیاموزند که این اطلاعات جدید را تفسیر نمایند. سرمایه­های سهامداران از طریق بورس اوراق بهادار از یک فرد به فرد دیگر منتقل می­گردد. قانون مالیات بر درآمد و سایر خط­مشیهای دولت ممکن است تغییر یابد. در پرتوی این مطالب قبل از آنکه ما استفاده از بهای تمام­شده تاریخی برای تهیه صورتهای مالی خود را ترک نماییم، عملیات دقیق با اطلاعات واحد پول ثابت و ارزش جاری مورد نیاز است.

در یک گام تجربی، FASB در بیانیه شماره 33 توصیه نموده است که شرکتهای بزرگ باید اطلاعات مکملی برای صورتهای مالی خود که بر پایه بهای تمام شده است تهیه نمایند تا صورتهای مالی آنها بر مبنای واحد پول ثابت و یا ارزش جاری نشان داده شود. نکته قابل توجه این است که این اطلاعات مکمل بوده و نباید جایگزین صورتهای مالی شود.

شرط اولیه افشاء صورتهای مالی بر مبنای واحد پول ثابت و ارزش جاری:

بیانیه شماره 33 فقط برای شرکتهای بزرگ اعلام شده است، یعنی آنهایی که کل داراییهای آنها یک میلیارد دلار یا کل موجودیها و ماشین­آلات آنها (قبل از کسر استهلاک انباشته) بیش از 125 میلیون دلار باشد. به هر حال FASB تشویق می­کند که تمام سازمانها به هر اندازه از این بیانیه متابعت نمایند اما الزام نکرده است.

در ضمن افشاء صورتهای مالی مکمل بیانیه شماره 33 اعلام نموده است که:

1. درآمد خالص به واحد پول ثابت اندازه­گیری می­شود.

2. سود یا زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی که ناشی از قدرت خرید است، محاسبه گردد.

3. سود خالص بر پایه بهای تمام شده جاری اعلام گردد.

در سال 1984، FASB به نحوی مبلغ شرط افشاگری را کاهش داد. به هر حال نگاه به شرط اولیه افشاء صورتهای مالی به ما کمک می­کند که مفهوم اولیه هر دو روش حسابداری بر مبنای واحد پول ثابت و ارزش جاری روشن­تر شود.

تفسیر سود یا زیان حاصل از تغییر قدرت خرید

در ارزیابی اثرات تورم روی یک شرکت خاص، باید اثرات تورم را روی عملیات داراییهای پولی یا بدهیهای پولی آن شرکت بررسی نماییم. اگر شرکت مجبور باشد سطح بالایی از وجوه نقد یا حسابهای دریافتنی از مشتریان را نگهداری نماید، می­توان گفت تورم به صورت مداوم قدرت خرید این داراییها را کاهش خواهد داد. از طرف دیگر، اگر شرکت قادر باشد که عملیات خود را از طریق اخذ وام تأمین نماید، تورم باعث می­شود که بازپرداخت با ارزش پایین­تری انجام گردد.

مثال 9-3- شرکت سهامی نیکنام ترازنامه مقایسه­ای به شرح زیر تهیه نموده است:

	29/12/6×	29/12/7×
وجوه نقد	15000	20700
حسابهای دریافتنی خالص	17000	19500
اسناد دریافتنی	20000	30000
موجودی کالا	12500	19500
زمین	50000	50000
ساختمان	160000	160000
استهلاک انباشته­ ساختمان	(19200)	(20600)
ماشین­آلات و تجهیزات	45000	60000
استهلاک انباشته ماشین­آلات	(20500)	(29250)
جمع داراییها	280050	304850
حسابهای پرداختنی	17500	25000
اسناد پرداختنی	10000	15000
بدهیهای بلندمدت	22500	22500
سهام عادی	125000	125000
سود انباشته و اندوخته­ها	105050	117350
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	280050	304850

صورت سود و زیان شرکت سهامی نیکنام برای سال منتهی به 29/12/7× به شرح زیر است:

حساب فروش			475000
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره		12500
خرید	280000
هزینه حمل	12000
بهای تمام­شده کالای خریداری­شده		292000
بهای تمام کلاای حاضر به فروش		304500
موجودی کالای پایان دوره		(19500)
بهای تمام شده کالای فروش­رفته			(285000)
سود ناخالص			190000
هزینه­ها:
هزینه اداری		62500
هزینه استهلاک ساختمان		6400
هزینه استهلاک ماشین­آلات و تجهیزات		9000
هزینه توزیع و فروش		50000
جمع هزینه­ها			(127900)
سود خالص			62100
هزینه مالیات			(24800)
سود خالص			37300

سایر اطلاعات به شرح زیر در دست است:

ماشین­آلات و تجهیزاتی به مبلغ 15000 ریال در آغاز فروردین­ماه سال 7×13 خریداری گردیده و استهلاک آن 15% به روش خط مستقیم محاسبه می­گردد. تجهیزات قبلی از زمانی است که شاخص 95 بوده است.

روش قیمت­گذاری کالا به روش LIFo بوده است.

• خرید و فروش و هزینه­ها بر اساس میانگین شاخص محاسبه می­گردد.

• عمر مفید ساختمان 25 سال و ساختمان بدون ارزش اسقاط می­باشد و شاخص خرید آن 95 بوده است.

• سود سهام نقدی به مبلغ 25000 ریال در پایان سال اعلام و پرداخت می­گردد.

• موجودی کالای آغاز دوره کلاً مربوط به زمانی است که شاخص در آن زمان 115 بوده است.

• شاخص آغاز دوره 120

• شاخص پایان دوره 132

مطلوبست تبدیل صورتهای مالی فوق­الذکر به روش C.M.A (واحد پول ثابت/ شاخص عمومی قیمت)

محاسبه سود و زیان حاصل از نگهداری اقلام پولی را نشان دهید با این فرض که سرمایه در ارتباط با شاخص 100 می­باشد و سرمایه بدون تغییر بوده است.

متوسط شاخص

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
فروش	475000		497619
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته:
موجودی کالای آغاز دوره	12500		14348
خرید	280000		293333
هزینه حمل	12000		12572
بهای تمام­شده کالای خریداری شده	292000		305905
بهای تمام­شده کالای حاضر به فروش	304500		320253
موجودی کالای پایان دوره	(19500)	و	(21781)
بهای تمام­شده کالای فروش­رفته	(285000)		298472
سود ناخالص	190000		199147
هزینه­های اداری	62500		65476
هزینه توزیع و فروش	50000		52381
هزینه استهلاک ساختمان	6400		8893
هزینه استهلاک ماشین­آلات و تجهیزات	9000		11854
جمع هزینه­ها	(127900)		(138604)
سود خالص	62100		60543
سود حاصل از نگهداری اقلام پولی	–			900
	62100			61443
هزینه مالیات	(24800)			(25981)
سود خالص پس از کسر مالیات	37300			35462

محاسبه موجودی کالای پایان دوره Lifo:

شرح	(H.C)	شاخص	C.M.A
از موجودی کالای آغاز دوره	12500		14348
از کالای خریداری شده طی دوره	7000		73333
موجودی کالای پایان دوره	19500		21781

محاسبه استهلاک ماشین­آلات و تجهیزات

محاسبه اقلام آغاز دوره:

داراییهای پولی:

وجوه نقد و بانک       15000

حسابهای دریافتنی خالص     17000

اسناد دریافتنی        20000

جمع              52000

بدهیهای پولی              17500

اسناد پرداختنی        10000

بدهیهای بلندمدت       50000

اقلام پولی آغاز دوره       2000

شرح	بهای تمام­شده (H.C)	شاخص	واحد پول ثابت C.M.A
اقلام پولی آغاز دوره	2000		2200
فروش	475000		497619
	477000		499819
خرید	280000		293333
هزینه حمل	12000		14348
هزینه اداری	62500		65476
هزینه­های توزیع و فروش	50000		52381
هزینه مالیات	24800		25981
سود سهام نقدی	25000		25000
خرید تجهیزات	15000		16500
	(469300)		(493019)
	7700		6800

سود حاصل از نگهداری اقلام پولی 900=/7700-6800/

تبدیل ترازنامه از بهای تمام شده تاریخی به سطح عمومی قیمتها:

شرح	(H.C)	شاخص	C.M.A
وجوه نقد و بانک	20700	–	20700
حسابهای دریافتنی خالص	19500	–	19500
اسناد دریافتنی	30000	–	30000
موجودی کالا	19500		21781
زمین	50000		69474
ساختمان	160000		222316
استهلاک انباشته ساختمان	(20600)		(28623)
ماشین­آلات و تجهیزات	60000		79026
استهلاک انباشته و تجهیزات	(29250)		(39991)
جمع داراییها	304850		394183
حسابهای پرداختنی	25000	–	25000
بدهیهای بلندمدت	22500	–	15000
سهام عادی	125000		165000
سود انباشته و اندوخته­ها	117350	معادل	166683
جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	304850		394183

محاسبه ارزش ماشین­آلات و تجهیزات:

H.C.	C.M.A
	62526

محاسبه استهلاک انباشته ماشین­آلات و تجهیزات:

استهلاک انبشاته سنوات قبل       27000=2250-29250

سود انباشته و اندوخته­ها:

166683=(165000+22500+15000+25000)-394183.