انواع شواهد حسابرسی

طرحهای گوناگون طبقه­بندی شواهد حسابرسی به وجود آمده است تا حسابرسان داخلی را در ارزیابی نقش هر یک از شواهد حسابرسی موجود در مجموعه اطلاعات گردآوری شده، یاری کند. چهار نوع از این طرح­های طبقه­بندی شواهد به شرح زیر است:

• منابع شواهد حسابرسی.

• روشهای حسابرسی.

• میزان قانع کنندگی.

• مقررات قانونی.

طبقه­بندی شواهد حسابرسی براساس منبع: یکی از عوامل مورد استفاده در طبقه­بندی شواهد حسابرسی منبع آن است. شواهد حسابرسی را چه کسی تهیه کرده است؟ چه کسی آن را پردازش کرده است و چه کسی به آنها دسترسی داشته است؟

شواهد درون سازمانی. شواهد درون سازمانی عبارت است از اطلاعات و گزارشهایی که قسمت مورد رسیدگی آن را تهیه و پردازش کرده است. برای مثال کارت ساعت ورود و خروج کارکنان به دلیل این که در درون قسمت مورد رسیدگی تهیه، پردازش و نگهداری می­شود جز شواهد داخلی محسبو می­گردد. شواهد داخلی معمولاً در مقایسه با شواهدی که اشخاص یا مراجع خارج از قسمت مورد رسیدگی در تهیه یا پردازش اطلاعات آن به نوعی دخالت داشته­اند کمتر قانع کننده است. پرسش اصلی این است: شواهد حسابرسی گردآوری شده تا چه اندازه توانسته است رویدادها و وقایع را منعکس کند؟ شواهدی که از طریق اشخاص یا مراجع مستقل از قسمت مورد رسیدگی بدست می­آید عینی­تر است و احتمال دستکاری آن توسط قسمت مورد رسیدگی کمتر می­باشد.

شواهد درون سازمانی – برون سازمانی. برخی اطلاعات  توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه و سپس از طریق عملیات اشخاص یا مراجع برون سازمانی به نوعی مورد پردازش قرار می­گیرد. برای مثال چک صادر شده توسط قسمت مورد رسیدگی توسط بانک پردازش می­شود. شاهده داشتن موجودی در حساب (از این دیدگاه که صادر کننده چک توان پرداخت مبلغ چک را داشته است) پرداخت چک توسط بانک است. حسابرسان هنگام رسیدگی به حسابهای وجوه نقد همواره اسناد پرداخت را مورد بررسی قرار می­دهند. اطلاعات و شواهد درون سازمانی برون سازمانی به شرح بالا نسبت به اطلاعات صرفاً درون سازمانی از اعتبار بیشتری برخوردار است اما، هر دوی آنها توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه می­شوند، از این رو، ممکن است در معرض گرایش یک جانبه قسمت مورد رسیدگی قرار گیرند.

انواع شواهد حسابرسی

طرحهای گوناگون طبقه­بندی شواهد حسابرسی به وجود آمده است تا حسابرسان داخلی را در ارزیابی نقش هر یک از شواهد حسابرسی موجود در مجموعه اطلاعات گردآوری شده، یاری کند. چهار نوع از این طرح­های طبقه­بندی شواهد به شرح زیر است:

• منابع شواهد حسابرسی.

• روشهای حسابرسی.

• میزان قانع کنندگی.

• مقررات قانونی.

طبقه­بندی شواهد حسابرسی براساس منبع: یکی از عوامل مورد استفاده در طبقه­بندی شواهد حسابرسی منبع آن است. شواهد حسابرسی را چه کسی تهیه کرده است؟ چه کسی آن را پردازش کرده است و چه کسی به آنها دسترسی داشته است؟

شواهد درون سازمانی. شواهد درون سازمانی عبارت است از اطلاعات و گزارشهایی که قسمت مورد رسیدگی آن را تهیه و پردازش کرده است. برای مثال کارت ساعت ورود و خروج کارکنان به دلیل این که در درون قسمت مورد رسیدگی تهیه، پردازش و نگهداری می­شود جز شواهد داخلی محسبو می­گردد. شواهد داخلی معمولاً در مقایسه با شواهدی که اشخاص یا مراجع خارج از قسمت مورد رسیدگی در تهیه یا پردازش اطلاعات آن به نوعی دخالت داشته­اند کمتر قانع کننده است. پرسش اصلی این است: شواهد حسابرسی گردآوری شده تا چه اندازه توانسته است رویدادها و وقایع را منعکس کند؟ شواهدی که از طریق اشخاص یا مراجع مستقل از قسمت مورد رسیدگی بدست می­آید عینی­تر است و احتمال دستکاری آن توسط قسمت مورد رسیدگی کمتر می­باشد.

شواهد درون سازمانی – برون سازمانی. برخی اطلاعات  توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه و سپس از طریق عملیات اشخاص یا مراجع برون سازمانی به نوعی مورد پردازش قرار می­گیرد. برای مثال چک صادر شده توسط قسمت مورد رسیدگی توسط بانک پردازش می­شود. شاهده داشتن موجودی در حساب (از این دیدگاه که صادر کننده چک توان پرداخت مبلغ چک را داشته است) پرداخت چک توسط بانک است. حسابرسان هنگام رسیدگی به حسابهای وجوه نقد همواره اسناد پرداخت را مورد بررسی قرار می­دهند. اطلاعات و شواهد درون سازمانی برون سازمانی به شرح بالا نسبت به اطلاعات صرفاً درون سازمانی از اعتبار بیشتری برخوردار است اما، هر دوی آنها توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه می­شوند، از این رو، ممکن است در معرض گرایش یک جانبه قسمت مورد رسیدگی قرار گیرند.