توضیح اثرات توزیع سود سهمی و تجزیه سهام توسط شرکت فرعی. تجزیه سهام توسط شرکت فرعی تعداد سهام را افزایش می‌دهد. اما تأثیری بر خالص دارایی‌ها یا سرمایه‌گذاری اکثریت (شرکت اصلی) و اقلیت نخواهد داشت. این موضوع درخصوص سود سهمی نیز مصداق دارد، با این تفاوت که در این حالت حسابهای حقوق صاحبان سرمایه شرکت فرعی تغییر خواهند کرد، زیرا ممکن است سود انباشته دقیقا به میزان قیمت اسمی سهام تغییر نکند و یا به عبارتی قیمت بازار سهام مدنظر قرار گیرد. اگرچه تغییر طبقه‌بندی از سود انباشته به سرمایه تأثیری بر منافع شرکت اصلی نمی‌گذارد، اما ممکن است بر حسابهای سرمایه و سود انباشته که در فرایند تلفیق حذف می‌شود، مؤثر باشد.
مثال ۶٫ فرض کنید شرکت امین ۸۰ درصد سهام شرکت افشین را در اول فروردین ۱۳۸۵ به مبلغ ۷۴۰ر۳ میلیون ریال خریداری کند. در آن تاریخ حقوق صاحبان سرمایه شرکت افشین به شرح زیر است:
میلیون ریال
سرمایه (سهام عادی ۰۰۰ر۱ ریالی)
۳۴۰ر۲
+ اندوخته قانونی
۲۰۰
+ سود انباشته
۱۳۵ر۲
= جمع
۶۷۵ر۴
در پایان سال شرکت افشین ۱۰ درصد سود سهمی به ارزش اسمی منتشر نمود و این رویداد را در دفاتر خود به صورت زیر ثبت کرد:
سود انباشته
۲۳۴
سرمایه
۲۳۴
این موضوع بر حساب سرمایه‌گذاری شرکت امین تأثیر ندارد، اما کاربرگهای تلفیقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، زیرا سرمایه شرکت افشین ۵۷۴ر۲ میلیون ریال (۲۳۴+۳۴۰ر۲) خواهد بود. از این‌رو در کاربرگهای تلفیقی خواهیم داشت:
سرمایه
۵۷۴ر۲
اندوخته قانونی
۲۰۰
سود انباشته
۱۳۵ر۲
سرمایه‌گذاری در شرکت افشین
۷۴۰ر۳
سهم اقلیت ۲۰%´(۹۰۱ر۱+۲۰۰+۵۷۴ر۲)
۹۳۵
۱۰۲
سود انباشته (تقسیم سود)
۲۳۴
حساب تقسیم سود (سود انباشته) به همراه سایر حسابهای حقوق صاحبان سرمایه شرکت افشین حذف می‌شود.
خلاصه فصل
تحصیل تدریجی شرکت فرعی. اگر شرکت اصلی طی چندین دوره زمانی و چندین معامله موفق به تحصیل شرکت فرعی شود، لازم است به منظور تعیین ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص شرکت فرعی و شناسایی سرقفلی، هر معامله عمده به صورت جداگانه در نظر گرفته شود. این کار از طریق مقایسه بهای تمام شده سرمایه‌گذاری با سهم واحد تحصیل کننده از ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص واحد تحصیل شده در تاریخ هر معامله عمده انجام می‌گیرد. در شرایطی که کنترل طی چندین مرحله کسب می‌شود، هر یک از خریدها بررسی و پس از تجمیع با خریدهای قبلی، اقدام به آزمون وجود و یا عدم وجود کنترل می‌شود. تا پیش از تاریخ کنترل ممکن است حسابداری شرکت‌های وابسته از طریق روش ارزش ویژه در یادداشت‌های توضیحی و یا اطلاعات مکمل ارائه شود و به تهیه صورتهای مالی تلفیقی کمک نماید.
یا اطلاعات مکمل ارائه شود و به تهیه صورتهای مالی تلفیقی کمک نماید.
فروش سهام شرکت فرعی. زمانی که شرکت اصلی اقدام به فروش سرمایه‌گذاری خود در شرکت فرعی می‌نماید، هر گونه سود یا زیان ناشی از فروش آن را شناسایی می‌کند. مبلغ سود یا زیان مساوی تفاوت بهای فروش مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری است. شرکت اصلی ممکن است هنگام فروش سهام شرکت فرعی، کنترل خود بر شرکت فرعی را از دست بدهد و یا اینکه آن را همچنان حفظ کند. در صورت حفظ کنترل، شرکت اصلی باید همچنان صورتهای مالی تلفیقی را تهیه کند.
انتشار سهام جدید توسط شرکت فرعی. یکی از مواردی که منجر به تغییر مالکیت شرکت اصلی در شرکت فرعی می‌شود، انتشار سهام جدید توسط شرکت فرعی و سلب تقدم از برخی سهامداران است. شرکت فرعی ممکن است جهت مقاصد تأمین مالی اقدام به انتشار سهام جدید می‌نماید. در این‌گونه موارد شرکت اصلی باید تأثیر یا عدم تأثیر این اقدام شرکت فرعی را بر میزان مالکیت خود در آن شرکت بررسی کند و ثبت‌های تعدیلی در کاربرگ تلفیقی را متناسب با آن انجام دهد.
توزیع سود سهمی و تجزیه سهام توسط شرکت فرعی. تجزیه سهام شرکت فرعی تغییری در میزان مالکیت شرکت اصلی ایجاد نمی‌کند و در عین حال که تعداد سهام را افزایش می‌دهد، اما تأثیری در خالص دارایی‌های در اختیار شرکت اصلی ایجاد نمی‌کند. این موضوع در خصوص سود سهمی نیز وجود دارد و تنها در طبقه‌بندی حقوق صاحبان سرمایه شرکت فرعی، میزان ثبت‌های تلفیقی در کاربرگ را تغییر می‌دهد، اما در نتایج نهایی تأثیرگذار نیست.
پرسش‌ها
منظور از سود انباشته قبل از تاریخ تحصیل و همچنین تأثیر آن از دیدگاه تلفیقی در زمان تغییر درصد مالکیت شرکت اصلی که منجر به کنترل می‌شود، را تشریح کنید.
چرا در شرایطی که تحصیل شرکت فرعی به صورت تدریجی انجام می‌شود، مازاد تجدید ارزیابی در صورتهای مالی تلفیقی گزارش می‌شود؟
توضیح دهید که نحوه محاسبه سرقفلی در تحصیل‌های تدریجی به چه صورت می‌باشد؟
چرا سود یا زیان فروش سرمایه‌گذاری در شرکت فرعی از دیدگاه تلفیقی با سود یا زیان فروش سرمایه‌گذاری از دیدگاه شرکت فرعی متفاوت است؟
اگر شرکت اصلی بخشی از منافع خود را طی دوره به فروش برساند، آیا سود شرکت فرعی تا تاریخ فروش متعلق به شرکت اصلی است و یا آن را در اختیار اقلیت قرار می‌دهد؟ تأثیر آن بر صورتهای مالی تلفیقی چگونه است؟
آیا تجزیه سهام و سود سهمی اثری بر صورتهای مالی تلفیقی خواهد داشت؟
تأثیر انتشار سهام جدید توسط شرکت فرعی را بر مالکیت شرکت اصلی و از دیدگاه تلفیقی تشریح کنید.
تمرین‌ها
سود انباشته قبل از تاریخ تحصیل در تحصیل تدریجی. شرکت آبادان مالکیت خود در شرکت خرمشهر را از ۷۰ درصد به ۹۰ درصد در اول فروردین ۱۳۸۹ افزایش داد. تحصیل اولیه شرکت خرمشهر در اول فروردین ۱۳۸۷ انجام شده بود. سود خالص شرکت خرمشهر در سالهای ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ به ترتیب ۳۰ میلیون ریال و ۴۰ میلیون ریال اعلام و تصویب شده است. سود انباشته شرکت خرمشهر در ابتدای سال ۱۳۸۷، ۳۰۰ میلیون ریال بوده است.
خواسته
سود انباشته قبل از تاریخ تحصیل که در کاربرگهای تلفیقی حذف می‌شود را محاسبه نمایید.
تأثیر انتشار سهام جدید توسط واحد فرعی. در اول فروردین ۱۳۸۹ شرکت یگانه ۴۰ درصد سهام شرکت معبود را به مبلغ ۸۰۰ میلیون ریال خریداری نمود. در آن تاریخ حقوق صاحبان سرمایه شرکت معبود شامل ۰۰۰ر۱ میلیون ریال سرمایه و ۰۰۰ر۱ میلیون ریال سود انباشته بود. در اول فروردین ۱۳۹۱، ۲۰ درصد سهام جدید شرکت معبود توسط شرکت یگانه به مبلغ ۴۲۰ میلیون ریال خریداری شد. ارزش منصفانه و مبلغ دفتری خالص دارایی‌های شرکت با یکدیگر برابر است. شرکت معبود طی سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۲۴۰ میلیون ریال و ۲۰۰ میلیون ریال سود کسب کرد و ۶۰ میلیون ریال سود در سال ۱۳۸۹ و ۷۰ میلیون ریال در سال ۱۳۹۰ پرداخت کرد.
خواسته‌ها
مبالغ زیر را محاسبه نمایید:
سود انباشته قبل از تاریخ تحصیل که در تهیه صورتهای مالی تلفیقی در نظر گرفته می‌شود.
سهم اقلیت در پایان سال ۱۳۸۹٫
۱۰٫ فروش سرمایه‌گذاری. مانده حساب سرمایه‌گذاری شرکت موفق در پایان سال ۱۳۸۵، ۴۳۶ میلیون ریال شامل ۸۹ درص حقوق صاحبان سرمایه شرکت هدف به مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال و همچنین ۳۶ میلیون ریال سرقفلی با عمر مفید ۲۰ سال بود. در ابتدای تیر ۱۳۸۶ شرکت موفق ۲۰ درصد مالکیت خود در شرکت هدف (به میزان ) را به مبلغ ۱۳۰ میلیون ریال فروخت. طی سال ۱۳۸۵، شرکت هدف ۱۵۰ میلیون ریال سود کسب کرد و تا تاریخ فروش ۸۰ میلیون ریال سود پرداخت کرد
