مسایل مالیاتی شعب در مثال بخش قبل با قبول ضمنی این فرض که تمام سود حسابداری مشمول مالیات است موضوع ساده شد. اما، در موارد واقعی

مسایل مالیاتی شعب

در مثال بخش قبل، با قبول ضمنی این فرض که تمام  سود حسابداری مشمول مالیات است موضوع ساده شد. اما، در موارد واقعی، سود حسابداری و سود مشمول مالیات لزوماً مساوی نمی‌باشند. اما در هر صورت، اصول مطروحه بالا بدون تغییر باقی می‌ماند. صورت کسر محاسبه نرخ مالیاتی مورد انتظار، به هر حال هزینه مالیات بردرآمد سالانه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود در صورت سود و زیان سال انعکاس یابد. مخرج کسر نیز سود قبل از مالیات سالانه واحد انتفاعی است. بنابراین، نرخ محاسبه شده در این کسر، به معنای  هزینه مالیات بر درآمد به ازای هر یک ریال از سود حسابداری قبل از مالیات می‌باشد.

با مطرح کردن زیان عملیاتی، پیچیدگی‌های بیشتری ایجاد می‌شود. یک حالت ممکن  این است که در دوره میانی، زیان عملیاتی وجود داشته اما در تمامی سال، سود مورد انتظار باشد. چنانچه الگوی فعلی عملیات حاکی از وجود زیان عملیاتی در اوایل سال و جبران آن با سود دوره‌های میانی بعد باشد، استفاده از مزایای مالیاتی زیان اوایل سال قطعی خواهد بود. بنابراین، مزایای مالیاتی در دوره تحمل زیان گزارش می‌شود. مزایای مالیاتی، با ضرب کردن نرخ سالانه مالیات در زیان عملیاتی دوره میانی محاسبه می‌‌گردد. برای مثال، فرض کنید که یک واحد انتفاعی در کل سال انتظار تحصیل سود دارد و نرخ متوسط سالانه مالیات خود را مساوی 20درصد محاسبه کرده است. با فرض این که زیان عملیاتی سه ماهه اول مساوی 10 درصد محاسبه کرده است. با فرض این که زیان عملیاتی سه ماهه اول مساوی 10 میلیون ریال باشد، مزایای مالیاتی معادل 2 میلیون ریال (2=10×20%) خواهد بود. از سوی دیگر، ممکن است به دلیل فصلی نبودن عملیات، تحقق مزایای مالیاتی اوایل سال قطعی نباشد. در این گونه موارد، در دوره‌های تحمل زیان، هیچگونه مزایای مالیاتی گزارش نمی‌شود. در دوره‌های بعد نیز هزینه مالیات بردرآمد گزارش نمی‌شود تا این که عملیات سال تا تاریخ گزارش سود‌آور گردد.

سایر الگوهای ممکن این است که عملیات سال تا تاریخ گزارش سودآور اما عملیات کل سال زیان ده باشد. یا این که عملیات سال تا تاریخ گزارش زیان ده و عملیات کل سال نیز زیان ده باشد. در هر دو مورد بالا، صورت کسر محاسبه نرخ مالیاتی سالانه عبارت است از مزایای مالیاتی که انتظار می‌رود در صورت سود و زیان سالانه منعکس شود ضمن این که وضعیت انتقال به قبل [1]  و انتقال به بعد [2] این مزایا نیز مد نظر قرار می‌گیرد. مخرج کسر مزبور نیز زیان عملیاتی سالانه مورد انتظار خواهد بود. نرخی که به ترتیب بالا محاسبه می‌شود، به منظور تخصیص هزینه مالیات بر درآمد یا مزایای مالیاتی به دوره مالی میانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقابله هزینه‌ها با درآمد

واحدهای انتفاعی که برای ارزشیابی موجودی‌ها خود از روش LIFO استفاده می‌کنند ممکن است در یکی از دوره‌های میانی، یک لایه LIFO را مصرف کنند اما، انتظار جایگزینی آن لایه تا آخر سال وجود داشته باشد. در چنین حالتی، بکارگیری بدون انعطاف روش LIFO در دوره‌های میانی کنار گذاشته می‌‌شود. بهای تمام شده کالای فروش رفته برای دوره میانی، بر ارزش جایگزینی مورد انتظار لایه مصرف شده مبتنی خواهد بود. برای مثال، اطلاعات زیر را که مربوط به سه ماهه اول سال است مورد توجه قرار دهید:

تعداد کالای فروش رفته در سه ماهه اول معادل 75 واحد بوده است. بنابراین، در صورتی که سه ماهه اول به عنوان یک دوره مالی مستقل در نظر گرفته شود، 25 واحد از موجودی اول دوره LIFO صادر شده است. فرض کنید که بهای تمام شده هر واحد به مبلغ 250 ریال در طول سال ثابت و تعداد اقلام خریداری شده بر تعداد کالای فروش رفته فزونی داشته باشد. با این ترتیب، بهای تمام شده کالای فروش رفته که بر مبنای سالانه محاسبه شود، هیچ یک از اقلام موجودی اول دوره را در بر نخواهد داشت. در این وضعیت، بهای تمام شده کالای فروش رفته که بر مبنای سالانه محاسبه شود، هیچ یک از اقلام موجودی اول دوره را در بر نخواهد داشت. در این وضعیت، بهای تمام شده کالای فروش رفته سه ماهه اول عبارت خواهد بود از:

ریال 750/18=75×250

مبلغی که در سه ماهه اول (به عنوان دوره مالی مستقل) برای بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه می‌شود عبارت است:

ریال 15.000 = (25×100+50×250)

بدیهی است از بین دو مبلغ محاسبه شده بالا، رقم 18.750 ریال ملاک قرار خواهد گرفت.

در بکارگیری قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار، زیان واقع شده در دوره میانی که انتظار می‌رود دایمی باشد در همان دوره وقوع گزارش می‌شود. چنانچه بر اثر افزایش قیمت‌ها در دوره مالی سالانه، زیان مزبور بازیافت شود، در دوره میانی که بازیافت زیان واقع شده است، سود گزارش می‌گردد. اما، مبلغ سود نباید از مبلغ زیان گزارش شده قبلی تجاوز کند. زیان‌های دوره میانی که انتظار بازیافت آن تا آخر  دوره مالی سالانه وجود دارد نادیده گرفته می‌شود. اما چنانچه انتظار نمی‌رود که انحرافات بالا تا پایان دوره مالی جذب گردد لازم است در همان دوره میانی وقوع انحراف، گزارش شوند.

سایر هزینه‌های دوره مالی سالانه باید به دوره‌های میانی تخصیص یابد. اما روش تخصیص نباید اختیاری باشد. مثلاً چنانچه درآمد فروش مبنای تخصیص مخارج ثابت سالانه به دوره میانی قرار گیرد، مخارج ثابت سالانه در دوره میانی متغیر محسوب خواهد شد.

برای مثال، فرض کنید که مخارج ثابت سالانه بالغ بر 100میلیون ریال و درآمد فروش در سه ماهه اول بالغ بر 200 میلیون ریال باشد. ضمناً درآمد فروش سالانه به مبلغ 1.600 میلیون ریال برآورد شده است. براساس مفروضات مزبور، مخارج ثابتی که به سه ماهه اول تخصیص می‌یابد به شرح زیر محاسبه می‌‌شود:‌

میلیون ریال 5/12=100×(1.600÷200)

چنانچه درآمد فروش سال مساوی برآورد انجام شده باشد، مخارج ثابت تخصیص یافته به سه دوره سه ماهه بعد به شرح زیر خواهد بود:

میلیون ریال 5/87=100×(1.600÷1.400)

اقلام غیرمترقبه و عملیات متوقف شده‌ای که واجد اهمیت کافی برای انعکاس جداگانه در صورت سود و زیان سالانه می‌باشند باید بطور جداگانه در دوره‌های میانی نیز گزارش شوند. رویدادهای احتمالی که بر ارائه مطلوب اطلاعات دوره میانی اثر می‌گذارد باید با همان نحوی که در گزارش‌های سالانه ارائه می‌شود، در گزارش‌های دوره میانی نیز افشا گردد.

با توجه به مطالب فصل چهارم مجلد اول کتاب حاضر یادآوری می‌شود که مخرج کسر سود هر سهم در مواردی که ساختار سرمایه شرکت شامل حق تقدم است تحت تأثیر قیمت سهام قرار می‌گیرد. بنابراین، نوسانات قیمت سهام موجب می‌شود که مخرج‌های کسر محاسبه سود هر سهم در دوره‌های میانی مختلف یکسان نباشد و همچنین با مخرج کسر محاسبه سود هر سهم سالانه نیز متفاوت باشد. با این ترتیب، مجموع سودهای هر سهم محاسبه شده در دوره‌های میانی لزوماً مساوی مبلغ سود هر سهم سالانه نخواهد بود.

نوسان مخرج کسر محاسبه سود هر سهم در دوره‌های میانی همچنین ممکن است به دلیل صدور یا بازخرید سهام عادی طی سال ایجاد شود. برای مثال، شرکتی که در اول فروردین تعداد 1.000 سهم عادی منتشر شده دارد و در تاریخ اول خرداد تعداد 600 سهم اضافی منتشر می‌کند، برای محاسبه سود هر سهم سه ماهه اول تعداد 1.200 سهم را (3/1 ×600 + 3/3×1.000) در مخرج کسر منظور می‌نماید. اما در سه ماهه‌های دوم، سوم و چهارم تعداد 1.600 سهم در محاسبه سود هر سهم منظور می‌شود. اما در محاسبه سود هر سهم سالانه، تعداد 1.500 سهم در مخرج کسر منعکس می‌شود (12/10×600+ 12/12×1.000).  نوسان تعداد سهم منعکس شده در مخرج کسر محاسبه سود هر سهم (به دلیل تغییر تعداد سهام منتشر شده) ممکن است موجب شود که مجموع نتایج دوره‌های میانی مالی مساوی نتایج سالانه نشود.

تغییرات حسابداری

گزارش اثر انباشته تغییر حسابداری در صورتی که این تغییر در سه ماهه اول واقع شده باشد، مساله‌ای را ایجاد نمی‌کند. لازم به یادآوری است که اثر انباشته‌ای که در صورت سود و زیان سالانه گزارش می‌شود، بر تاریخ اول سال تغییر مبتنی است. چنانچه تغییر در سه ماهه اول واقع شده باشد، اثر انباشته مبتنی بر تاریخ اول سال تغییر، مساوی مبلغ گزارش شده در صورت سود و زیان سالانه خواهد بود. ضمناً، تمامی سودهای سه ماهه و همچنین سود سالانه بر مبنای روش جدید حسابداری گزارش می‌شوند.

در مواردی که تغییر در روش حسابداری در سه ماهه اول واقع نشود، مسایلی ایجاد خواهد شد. مثلاً فرض کنید که تغییر حسابداری در سه ماهه دوم واقع گردد. در این صورت، گزارش مربوط به سه ماهه اول براساس روش قدیم حسابداری تهیه شده است. اما گزارش‌های سه ماهه دوم و سوم بر اساس روش جدید حسابداری تهیه خواهد شد. نظر به این که گزارش سالانه نیز بر مبنای روش جدید تهیه می‌شود، مجموع سودهای دوره‌های میانی مساوی سود سالانه نخواهد  شد. بنابراین، لازم است اطلاعات مربوط  به سه ماهه اول که در سه ماهه‌های دوم و سوم گزارش می‌شوند، با فرض این که تغییر در سه ماهه اول انجام شده باشد، ارائه مجدد گردد. با این ترتیب، مجموع اطلاعات دوره میانی که به این نحو ارائه مجدد شده باشد با مبالغ متناظر سالانه مساوی خواهد شد. فرض کنید که یک تغییر حسابداری در سه ماهه دوم سال 6×13 واقع شده است. اطلاعات مربوط به سود خالص محاسبه شده بر مبنای روش قدیم و جدید حسابداری به شرح زیر است:

سود خالص

نظر به این که تغییر حسابداری پس از انتشار گزارش سه ماهه اول واقع شده، گزارش سه ماهه اول حاوی سود خالص مساوی 10 میلیون ریال است. علاوه بر این، اثر انباشته تغییر حسابداری نیز  گزارش نشده است. اطلاعات مندرج در گزارش سه ماهه دوم، با این فرض که تغییر در سه ماهه اول انجام شده باشد، ارائه مجدد می‌شود. سود خالص قبل از اثر انباشته تغییر در اصل حسابداری بر روش جدید حسابداری مبتنی است و اثر انباشته تغییر در اصل حسابداری نیز بر مبنای تاریخ اول سه ماهه اول می‌باشد. گزارش سه ماهه دوم به شرح زیر خواهد بود.

اطلاعات  مربوط به سه ماهه دوم سال 5×13 و همچنین مبالغ محاسبه شده بر مبنای روش جدید نیز همراه با گزارش سه ماهه دوم سال 6×13 افشا می‌گردد.

اثر تغییر در برآورد حسابداری، در دوره سه ماهه‌ای که تغییر واقع شده است ثبت می‌شود. در این قبیل موارد، ارائه مجدد گزارش‌های مالی دوره میانی انتشار یافته قبلی ضرورت ندارد.

خلاصه

حسابداری شعب، تشابه زیادی با حسابداری ترکیب واحدهای انتفاعی دارد. حساب جاری شیعه، مشابه حساب سرمایه‌گذاری و حساب جاری دفتر مرکزی، مشابه حقوق صاحبان سهام شرکت فرعی است. صورت‌های مالی ترکیبی مشابه صورت‌های مالی تلفیقی است زیرا در هر دو صورت، ارقام با یکدیگر ترکیب و اقلام متقابل حذف می‌شوند.

گزارشگری بر مبنای قسمت‌های تابعه، برعکس صورت‌های مالی تلفیقی است. در این گزارش‌ها، ارقام تلفیقی تجزیه و بر حسب مناطق جغرافیایی، قسمت‌های عملیاتی، بخش‌های صنعتی و مشتریان عمده گزارش می‌شوند.

در تعیین مناطق جغرافیایی و قسمت‌های صنعتی، تا حدودی اعمال قضاوت لازم است. پس از اعمال این قضاوت، آزمون‌های متنوع اهمیت اجرا و تعیین می‌شود که کدام یک از قسمت‌های مشخص شده، واجد اهمیت کافی برای تهیه و ارائه گزارش‌های مالی جداگانه می‌باشند. درآمد حاصل از فروش به مشتریان غیروابسته، انتقالات میان قسمت‌ها و همچنین سود و زیان عملیاتی و دارایی‌های قابل شناسایی برای هر قسمت یا منطقه جغرافیایی گزارش می‌گردد. در تعیین سود عملیاتی مورد گزارش، مخارج مشترک تخصیص می‌یابد. اما، نه قلم مشخص از درآمدها و هزینه‌ها هرگز تخصیص نمی‌یابد. ضمناً، در تخصیص دارایی‌های قابل شناسایی به قسمت‌های تابعه و مناطق جغرافیایی، دارایی‌‌هایی که توسط دفتر مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین، سرمایه گذاری‌های ثبت شده به روش ارزش ویژه تخصیص نمی‌یابند.

مسایل مربوط به گزارشگری مالی دوره میانی، با تلقی کردن دوره میانی به عنوان جزء لاینفک دوره مالی سالانه حل و فصل می‌شود. این دیدگاه، ارتباط چندانی با گزارش درآمدهای فروش ندارد. درآمدهای فروش در دوره‌های میانی گزارش می‌شود که تحقق یافته است. از سوی دیگر، گزارش دوره میانی بسیاری از اقلام بهای تمام شده و هزینه‌ها مستلزم پیش‌بینی مبالغی است که در صورت سود و زیان سالانه ظاهر می‌باشد. به استثنای گزارش اطلاعات مربوط به سود هر سهم، در تخصیص اقلام بهای تمام شده و هزینه‌ها، دو هدف دنبال می‌شود. اول این که اطلاعات دوره میانی برای پیش‌بینی اطلاعات متناظر سالانه مفید باشد. دوم این که مجموع مبالغ مربوط  دوره میانی  با مبالغ سالانه متناظر مساوی باشد. هنگامی که تغییر حسابداری در دوره میانی به جز دوره میانی اول واقع می‌شود، گزارش‌های دوره میانی بعدی باید با فرض این که تغییر حسابداری در دوره میانی اول واقع شده است ارائه مجدد گردد.

سؤالات، تمرینات و مسایل

سؤالات

1. رابطه بین حساب جاری شعبه و حساب جاری دفتر مرکزی و همچنین فایده عملی این حساب‌ها چیست؟

2. چنانچه قرار باشد دفتر مرکزی قیمت کالاهای ارسالی به شعبه را به مبلغی بیش از بهای تمام شده صورت حساب کند، چرا تعیین قیمتی بیش از بهای تمام شده اما کمتر از قیمت خرده فروشی مرجح است؟

3. سه مبنای تعیین قسمت‌های تابعه یک واحد انتفاعی متنوع را نام ببرید. کدام یک از مبانی سه گانه مرجح است؟

4. در گزارشگری مالی برحسب قسمت‌های مختلف، تخصیص مخارج مشترک بین قسمت‌ها، با دو هدف متضاد محدود می‌شود. این هدف‌ها را نام ببرید.

5. چهار مسأله پیش روی حسابداران را درم ورد تهیه صورت‌های مالی بر حسب قسمت‌های تابعه یک واحد انتفاعی متنوع نام ببرید.

6. براساس استانداردهای حسابداری، چه آزمون‌هایی برای تعیین میزان اهمیت هر یک از قسمت‌های تابعه از لحاظ تهیه صورت‌های مالی جداگانه و افشای اطلاعات مالی توصیه شده است؟

7. براساس استانداردهای حسابداری، برای تعیین مبنای مناسب قیمت‌گذاری کالاها و خدمات انتقالی بین قسمت‌های تابعه، چه اقداماتی باید صورت پذیرد؟

8. آیا لازم است درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌هایی که به روش ارزش ویژه ثبت می‌شود در سود عملیاتی یک قسمت صنعتی منظور شود؟ تحت چه شرایطی این قبیل درآمدها باید در گزارش‌های جداگانه قسمت‌های صنعتی افشا گردد؟‌

9. مسایل موجود در تلقی دوره میانی به عنوان دوره مالی مستقل را بیان کنید. چنانچه دوره میانی به عنوان جزء لاینفک یک دوره مالی سالانه در نظر گرفته شود، چه مسأله جدیدی ایجاد می‌گردد؟

10. تحت چه شرایطی مزایای مالیاتی زیان عملیاتی سه ماهه اول در همان گزارش می‌شود؟

11. حسابداری مصرف یک لایه LIFO را که انتظار جایگزین کردن آن قبل از پایان سال می‌رود بیان کنید.

12. به چه دلایلی ممکن است مجموع سود هر سهم در دوره‌های میانی با سود هر سهم سالانه مساوی نشود؟

13. چنانچه واحد انتفاعی یکی از روش‌های حسابداری خود را در سه ماهه سوم تغییر دهد، آیا مجموع سود گزارش شده در صورت‌های مالی دوره‌های میانی ماهه با سود سالانه آن واحد مساوی خواهد شد؟

تمرینات

1. در تاریخ اول فروردین سال 7×13، شرکت (الف) کالای ارسالی به شعبه و مرجوعی از شعبه را با ثبت‌های زیر منعکس کرده است:

انتقال کالا به شعبه و برگشت کالا از شعبه بر مبنای 130 درصد بهای تمام شده توسط شرکت (الف) ثبت شده است.

شعبه ساری، زیان عملیاتی سال 7×13 را به مبلغ 12 میلیون ریال به دفتر مرکزی گزارش کرده است. علاوه بر این، شعبه مزبور موجودی کالای آخر سال خود را که از دفتر مرکزی دریافت کرده به مبلغ 65 میلیون ریال اعلام کرده است.

مطلوب است:

با فرض این که حساب‌های دفتر مرکزی در سال 7×13 هنوز بسته نشده است، تهیه ثبت‌های روزنامه دفتر مرکزی در پایان سال مزبور از لحاظ:

الف- اصلاح دفاتر دفتر مرکزی، و

ب- شناسایی نتایج فعالیت‌های شعبه طی سال 7×13.

در تاریخ اول مهر ماه شرکت (ب) دفتر فروشی در شهرستان زاهدان تأسیس کرد. در ماه مهر، فهرست مبادلات شعبه با دفتر مرکزی به شرح زیر بوده است:

1/7 شرکت (ب) مبلغ 5/2 میلیون ریال به شعبه زاهدان انتقال داد.

2/7 کالاهایی به بهای تمام شده هر واحد3.000 ریال، از قرار هر واحد 5.000 ریال صورت شد و سفارش خرید دوم قرار است توسط یک فروشنده محلی تأمین شود.

2/7 هزینه‌های حمل کالای بالا به شرح زیر پرداخت شد:

–  توسط دفتر مرکزی 150.000 ریال

– توسط شعبه 50.000 ریال

5/7 کالاهای اضافی به تعداد 500 واحد و قیمت هر واحد 3.100 ریال توسط شعبه زاهدان از یک فروشنده محلی تحصیل شد.

7/7 تجهیزاتی به بهای تمام شده 6/3 میلیون ریال توسط دفتر مرکزی خریداری و به شعبه زاهدان ارسال شد. حساب دارایی‌های ثابت توسط دفتر مرکزی نگهداری می‌شود.

10/7 فروش نسیه شعبه در فاصله سوم تا دهم مهر به تعداد800 واحد و از قرار هر واحد 5.000 ریال.

18/7 وصول حساب‌های دریافتنی توسط شعبه به مبلغ 2/3 میلیون ریال.

25/7 فروش نسیه شعبه در فاصله یازدهم تا بیست و چهارم مهر به تعداد 500 واحد و از قرار هر واحد5.000 ریال.

29/7 ارسال وجه نقد به مبلغ یک میلیون ریال به دفتر مرکزی.

30/7 خلاصه هزینه‌های نقدی شعبه در مهرماه به شرح زیر:

–  هزینه تبلیغات 40.000 ریال

– کمیسیون فروش   650.000 ریال

– سایر هزینه‌ها   10.000 ریال

30/7 هزینه استهلاک ثبت شده توسط شرکت (ب) برای مهرماه، شامل مبلغ 150.000 ریال استهلاک مربوط به تجهیزات ارسالی به شعبه زاهدان بوده است. بیمه مربوط به این تجهیزات، توسط دفتر مرکزی از قرار هر ماه 250.000 ریال مستهلک می‌شود.

30/7 موجودی کالای شعبه زاهدان در آخر ماه شامل اقلام زیر بوده است:

–  از دفتر مرکزی      150 واحد از قرار هر واحد5.000 ریال

– از فروشندگان محلّی   50 واحد از قرار هر واحد 3.100 ریال

مطلوب است:

تهیه ثبت‌های روزنامه برای رویدادهای بالا، در حساب‌های دفتر مرکزی و در دفاتر شعبه زاهدان و ارائه ثبت‌های مربوط به بستن حساب‌ها برای صورت‌های مالی پایان مهرماه.

3. عملیات شرک (ج) به چهار قسمت صنعتی C , B, A و D تقسیم شده است. در سال اخیر، سود یا زیان عملیاتی این قسمت‌ها به شرح زیر بوده است:

مطلوب است:

بکارگیری آزمون مربوط به سود (زیان) عملیاتی به منظور تعیین قسمت‌هایی که براساس الزامات استانداردهای حسابداری باید گزار‌ش‌های مالی جداگانه تهیه کنند.

4. صورت سود و زیان تلفیقی شرکت (د) به شرح زیر ارائه شده است:

(جدول)

یک تحلیل‌گر مالی به منظور تحصیل اطلاعات بیشتر درباره عملیات شرکت (د) به این شرکت مراجعه کرد. در گزارش‌های سالانه، مدیر عامل شرکت (د) اظهار داشته که عملیات شرکت شامل تولید دارو، محصولات غذایی، تولید اسباب بازی و صنایع فلزی بوده است. تحلیل‌گر مزبور بر این باور است که صورت سود و زیان شرکت کمک چندانی به تجزیه و تحلیل عملیات آن نمی‌کند. زیرا، برای این قبیل بررسی‌ها، اطلاعات تفصیلی درباره سود تحصیل شده در هر یک از بخش‌های صنعتی مورد نیاز است.

مطلوب است:

الف- بیان منظور از مجتمع‌های تجاری.

ب- شرح مسایل موجود در اندازه‌گیری سود خالص هر یک از بخش‌های صنعتی تابعه شرکت.

ج-  ضمن مراجعه به صورت سود تلفیقی شرکت، تعیین اقلام مشخصی که اندازه‌گیری سود هر یک از قسمت‌های تابعه برای آنها مشکل است و همچنین، بیان ماهیت شکل.

مسایل

1. شرکت (ها) در سه صنعت مختلف فعالیت دارد که هر یک از قسمت‌ها به عنوان قسمت گزارشگر شناسایی شده‌اند. قسمت تولید شرکت مزبور 60درصد کل درآمد فروش را تأمین کرده است. درآمد فروش این قسمت معادل 900 میلیون ریال و مخارج قابل ردیابی آن بالغ بر 400 میلیون ریال بوده است. جمع مخارج مشترک شرکت (ها)نیز معادل 600 میلیون ریال بوده است. این مبلغ شامل هزینه‌های کلی شرکت به مبلغ 100 میلیون ریال و هزینه تأمین مالی به مبلغ 300 میلیون ریال نمی‌باشد. شرکت (ها) مخارج مشترک را بر مبنای درآمد فروش نسبی تخصیص می‌دهد.

مطلوب است:

محاسبه سود عملیاتی قسمت تولید.

2. شرکت (و) شامل هفت قسمت صنعتی است. سود (زیان) عملیاتی مربوط به این قسمت‌ها به شرح زیر است:

مطلوب است:

تعییناین که کدام یک از قسمت‌های صنعتی شرکت(و)، براساس اطلاعات بالا، واحد گزارشگر محسوب می‌شود.

3. مبالغ سود قبل از مالیات شرکت (ز) در هر یک از سه ماهه‌های سال به شرح زیر بوده است:

(میلیون ریال)

سه ماهه اول      20

سه ماهه دوم      20

سه ماهه سوم      10

سه ماهه چهارم    50 

سالانه            100

در آخر دوره‌های سه ماهه اول، دوم و سوم، سود خالص سالانه شرکت به مبلغ 100 میلیون ریال مورد انتظار بوده است. نرخ مالیات بردرآمد شرکت برای 25 میلیون ریال اول سود مشمول مالیات مساوی 25% و برای مبالغ بیشتر، مساوی 50درصد می‌باشد.

مطلوب است:

محاسبه سود خالص شرکت (ز) در هر یک از دوره‌های سه ماهه. چنانچه پیش‌بینی سود خالص سالانه مورد تجدید نظر قرار می‌گرفت، نتایج حاصل چگونه تغییر می‌کرد؟

4. دفتر مرکزی شرکت (ح) به طور منظم کالایی را به بهای تمام شده 4.000 ریال برای هر واحد تحصیل می‌کند و از قرار هر واحد 6.000 ریال در آن دفتر و شعبه شیراز به فروش می‌رساند.

طی سال 5×13 دفتر مرکزی تعداد 4.000 واحد از کالای مزبور را خریداری کرده، تعداد 3.000 واحد آن را فروخته و تعداد 500 واحد آن را به شعبه شیراز ارسال کرده است. طی سال 6×13، دفتر مرکزی مجدداً تعداد 4.500 واحد از آن کالا را خریداری، تعداد 3.200 واحد آن را فروخته و تعداد 1000 واحد آن را به شعبه شیراز ارسال کرده است.

تعداد کالای فروخته شده توسط شعبه شیراز در سال‌های 5×13 و 6×13  به ترتیب مساوی 400 واحد و 900 واحد بوده است.

مطلوب است: الف- ارائه ثبت‌های روزنامه در دفاتر شرکت (ح) و شعبه شیراز  آن (شامل ثبت‌های مربوط به بستن حساب‌ها) برای سال‌های 5×13، با فرض این که دفتر مرکزی صورت حساب کالای مورد بحث را از قرار هر واحد 4.000 ریال به شعبه شیراز ارسال دارد.

ب- تأمین خواسته‌های بند (الف) بالا، با فرض این که دفتر مرکزی صورت حساب کالای مورد بحث را از قرار هر واحد 5.000 ریال به شعبه شیراز ارسال دارد.

5. با استفاده از ارقام و اطلاعات مساله 8 بالا، کاربرگ لازم را برای صورت سود و زیان ترکیبی شرکت (ج) و شعبه شیراز آن برای سال‌های 5×13 و 6×13 براساس هر یک از مفروضات زیر تهیه کنید:

الف- دفتر مرکزی، صورت حساب کالا را از قرار هر واحد 5.000 ریال به شعبه شیراز ارسال می‌دارد.

ب- دفتر مرکزی، صورت حساب کالا را از قرار هر واحد 5.000 ریال به شعبه شیراز  ارسال می‌دارد.

ب- دفتر مرکزی، صورت حساب کالا را از قرار هر واحد 5.000 ریا ل به شعبه شیراز ارسال می‌کند.

6. شرکت (ط) به طور منظم محصولات خود را از طریق شعب خرده فروشی توزیع می‌کند. کالاهای ارسالی به شعبه مشهد شرکت مزبور که در اول سال تأسیس شده است به شرح زیر صورتحساب می‌شود:

• مورد اول، بر مبنای بهای تمام شده.

• مورد دوم، 25 درصد علاوه بر بهای تمام شده

• مورد سوم، بر مبنی قیمت خرده فروشی در تاریخ ارسال کالا.

طی سال، شعبه مشهد کالاهایی را به بهای تمام شده 60 میلیون ریال از دفتر مرکزی دریافت کرد. علاوه بر این شعبه مشهد فروش نسیه به مبلغ 81 میلیون ریال داشته، مبلغ 64 میلیون ریال مطالبات خود را وصول، مبلغ 14 میلیون ریال هزینه‌های مربوط را پرداخت و مبلغ 2/61 میلیون ریال وجه نقد به دفتر مرکزی حواله کرده است.

موجود کالای آخر سال شعبه به شرح زیر بوده است:

• مورد اول، 0/6 میلیون ریال

• مورد دوم، 5/7 میلیون ریال

• مورد سوم، 0/9 میلیون ریال

تراز آزمایشی دفتر مرکزی در تاریخ 29 اسفند به شرح زیر بوده است:

 جدول

مطلوب است:

الف- ارائه ثبت‌های روزنامه مربوط به رویدادهای مذکور بالا برای دفتر مرکزی و شعبه مشهد.

ب- ارائه ثبت‌های مربوط به بستن حساب‌ها برای شعبه مشهد و دفتر مرکزی.

ج- تهیه کاربرگ ترکیبی تنها برای مورد سوم.

7. بخشی از صورت‌ سود و زیان تلفیقی شرکت (ی) به شرح زیر است:

جدول

فروش فی مابین قسمت‌ها ناشی از فروش قسمت‌های (الف) و (ج) به قسمت (ب) است. موجودی اول دوره قسمت (ب) شامل 2 میلیون  ریال سود تحقق نیافته و موجودی آخر دوره آن شامل 6 میلیون ریال سود تحقق نیافته می‌باشد. هزینه‌های عمومی، اداری و فروش منعکس در صورت سود و زیان تلفیقی شامل 10 میلیون ریال هزینه‌های عمومی شرکت است.

مطلوب است:

تهیه گزارش‌های قسمت‌های صنعتی که شامل درآمدهای فروش، سودهای عملیاتی و تطبیق‌های مربوط به مبالغ متناظر تلفیقی باشد.

8. به بخشی از صورت‌ سود و زیان تلفیقی مطروحه در مساله 11 مراجعه کنید. اطلاعات منتخب مربوط به عملیات داخل و خارج کشور به شرح زیر است:

جدول

انتقالات بین مناطق جغرافیایی مربوط به انتقال از داخل کشور به منطقه جغرافیایی (الف) است که به مبلغ 20میلیون ریال سود تحقق نیافته مربوط به عملیات داخل کشور منتج شده است.

مطلوب است:

تهیه گزارش‌های مناطق جغرافیایی که شامل درآمدهای فروش، سودهای عملیاتی و تطبیق‌های مربوط با مبالغ متناظر تلفیقی باشد.

9. اطلاعات پیش‌بینی شده مربوط به شرکت (ک) به شرح زیر است:

جدول

شرکت (ک) روش LIFO  را بکار می‌گیرد. انتظار می‌رود که مقادیر موجودی کالا از الگوی زیر پیروی کند:

جدول

موجودی اول سه ماهه اول، به روش LIFO ارزشیابی شده و بهای تمام شده آن از قرار هر واحد 100.000 ریال است. بهای تمام شده مورد انتظار تمامی اقلام خرید، از قرار هر واحد 200.000 ریال و قیمت فروش مورد انتظار تمامی اقلام فروش، از قرار هر واحد 400.000 ریال است.

نرخ مالیات بردرآمد شرکت (ک) مساوی 30 درصد سود مشمول مالیات است. ضمناً هزینه استهلاک سرقفلی، در محاسبه سود مشمول مالیات مورد قبول نیست.

مطلوب است:

تهیه صورت سود و زیان برای هر یک از دوره‌های سه ماهه و همچنین تمام سال با قبول مفروضات زیر:

الف- انتظارات شرکت (ک) برآورده شده است.

ب- هزینه‌های ثابت سالانه بر مبنای درآمد فروش به دوره میانی تخصیص می‌یابد.

[1]. Carry back

[2]. Carry forward