سیستم حسابداری اجرای طرح به روش «درصد پیشرفت کار» در دفاتر کارفرما

به شرح زیر خواهد بود:
نام حساب بدهکار نام حساب بستانکار
هزینه مطالعات طرح، تهیه نقشه، و هزینه درج آگهی مناقصه …  مخارج مقدماتی طرح  وجوه نقد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط مهندسین مشاور انجام گیرد  ثبت ندارد  ثبت ندارد
فروش اسناد مناقصه در مواردی‌که توسط کارفرما انجام گیرد  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حساب انتظامی – اسناد تضمینی
دریافت ضمانت‌نامه از پیمانکار برای شرکت در مناقصه و سایر موارد  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حساب انتظامی – اسناد تضمینی
انتقال مخارج مقدماتی طرح به حساب دارایی  دارایی در جریان تکمیل  مخارج مقدماتی طرح
دریافت صورت وضعیت از پیمانکار دارایی در جریان تکمیل  حسابهای پرداختنی – پیمانکار
پرداخت صورت وضعیت به پیمانکار*  حسابهای پرداختنی  وجوه نقد
تحویل پیمان به کارفرما (خاتمه کار)
ابطال ضمانت نامه‌ها  دارایی تکمیل شده
 طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  دارایی در جریان تکمیل
 حساب های انتظامی – اسناد تضمینی
استرداد سپرده حسن انجام کار  حسابهای پرداختنی – سپرده حسن انجام کار  وجوه نقد

* کارفرما پس از رسیدگی به صورت وضعیت‌ها، در هر نوبت پرداخت بابت اجرای عملیات، طبق قانون یا قرارداد مکلف است پنج درصد بابت پیش پرداخت مالیات طبق ماده 104، قانون مالیات‌ها، 6 درصد (6/1 درصد سهم پیمانکار، 4/4 درصد سهم کارفرما)، بابت حق بیمه طرح‌های عمرانی، 10 درصد بابت سپرده حسن انجام کار، 2 در هزار بابت صندوق کارآموزی … کسر و بقیه را به پیمانکار پرداخت نماید. ثبت پرداخت وجه بابت صورت وضعیت، در مواردی که کسورات از مبالغ بدهی کسر شود به شرح زیر تعدیل می‌شود:
حساب‌های پرداختنی – پیمانکار ××××
حسابهای پرداختنی – سپرده انجام کار ××××
وزارت دارایی ××××
سازمان تأمین اجتماعی ××××
سایر موارد ××××
وجوه نقد ××××
ثبت پرداخت صورت وضعیت پیمان همراه با کسورات پیمان
سیستم حسابداری اجرای طرح به روش «کار تکمیل شده» در دفاتر کارفرما به شرح زیر می‌باشد.
نام حساب بدهکار نام حساب بستانکار
هزینه مطالعات اولیه و تفصیلی طرح، پرداخت درج آگهی مناقصه …  مخارج مقدماتی طرح  وجوه نقد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط مهندسین مشاور انجام گیرد  ثبت ندارد  ثبت ندارد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط کارفرما صورت گیرد  وجوه نقد  مخارج مقدماتی طرح
دریافت ضمانت‌نامه از پیمانکاری  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی
انتقال مخارج مقدماتی
طرح به حساب دارایی  دارایی در جریان تکمیل  مخارج مقدماتی طرح
دریافت صورت وضعیت از پیمانکار  ثبت ندارد  ثبت ندارد
پرداخت صورت وضعیت به پیمانکاری  حساب پیمانکار  وجوه نقد
تحویل پیمان به کارفرما (خاتمه کار)  دارایی تکمیل شده  دارایی در جریان تکمیل حساب پیمانکار
ابطال ضمانت‌نامه‌ها  طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  حساب‌های انتظامی – اسناد تضمینی
استرداد سپرده حسن انجام کار  حسابهای پرداختنی – سپرده حسن انجام کار  وجوه نقد
ضمیمه 3 – الف
شناخت درامد در زمان تکمیل تولید
برخی از تولیدات که دارای بازاری تحت کنترل بوده، و با یک قیمت تثبیت شده قابلیت تبدیل را دارا می‌باشند، اگر شواهد کافی و قابل اتکار برای اندازه‌گیری ارزش بازار آنها وجود داشته باشد، می‌توان در هنگام تکمیل تولید درآمد را شناسایی نمود. به طور مثال، چنان‌چه قیمت محصولات کشاوری دارای مظنه رسمی بازار باشد، و دولت حداقل قیمت خرید آن را تضمین نماید. واحد تجاری می‌تواند در زمان برداشت محصول کشاورزی، حداقل سود تحصیل شده را بر مبنای قیمت تعیین شده دولت به نحوی قابل اعتماد برآورد و در دفاتر ثبت نماید. خلاصه چگونگی توجیه شرایط شناسایی درآمد در مقطع تکمیل تولید به قرار زیر است:
1. وجود قیمت فروش مطمئن و قیمت تثبیت شده بازار.
2. عدم وجود هزینه‌های مهم بازاریابی، توزیع و فروش و یا برآورد هزینه‌های توزیع و فروش. (در مورادی که هزینه‌های فروش و توزیع قابل اهمیت باشد، موجودی محصول به بهای فروش به کسر هزینه‌های توزیع و فروش نشان داده می‌شود).
3. قابلیت مبادله تولیدات.
چنان‌چه تولید محصول بجای فروش به عنوان شرط کامل بودن مرحله فرایند کسب سود تلقی گردد، واحد تجاری، می‌تواند در این مرحله، درآمد را به گونه‌ای معقول و قابل اطمینان شناسایی نماید.
به طور کلی، طبق اصول پذیرفته شده حسابداری برخی از محصولات کشاورزی، طلا و نقره و سایر فلزات گرانبها … که دارای قابلیت مبادله تولیدات در بازار با قیمت تثبیت شده می‌باشند، ارزش موجودی محصول تولیدی در زمان تکمیل تولید را می‌توان به قیمت بازار پس از کسر هزینه‌های فروش آتی (هنوز واقع نشده) اندازه‌گیری و ثبت کرد. و بر اساس همین مبنا، درآمد را می‌توان قبل از فروش به قیمت‌هایی مطمئن که به طور عینی قابل تعیین می‌باشد، برآورد، و در گزارشگری مالی منعکس نمود.
بدیهی است کلیه اطلاعات مروط به بکارگیری چنین مبنایی باید به طور کامل در صورت‌های مالی توصیف و افشاء شود.
مثال – فرض کنید، شرکت کشت و صنعت کارون در اول سال 1×13 تأسیس و شروع به عملیات کشاورزی نمود. میزان برداشت محصول کشاورزی در طی سال 1×13 بالغ بر 10000 تن بوده است. مقدار 8000 تن در سال 1×13 و بقیه محصولات تولیدی در سال 2×13 به مشتریان فروخته است. سایر اطلاعات مربوط به رویدادهای واحد تجاری طی دو سال متوالی به قرار زیر می‌باشد:
بهای فروش هر تن غلات بالغ بر 3000 ریال، هزینه‌های متغیر هر تن غلات (پرداختی به طور عقد) بالغ بر 1000 ریال، استهلاک تجهیزات کشاورزی بالغ بر 6000000 ریال، هزینه فروش هر تن غلات (تحقق یافته و پرداختی در زمان فروش) بالغ بر 200 ریال،
وصولی بابت فروش محصولات کشاورزی: 180000000
در سال 1×13 100000000
در سال 2×13 2000000
در سال 3×13 30000000

وضعیت مالی شرکت کشت و صنعت کارون در اول سال 1×13 به شرح زیر است:
1. تجهیزات 60000000 ریال
2. سرمایه – سهام عادی 60000000 ریال
نحوه ثبت رویدادهای مربوط به تولید محصولات کشاورزی و شناسایی درآمد به روش تکمیل تولید با توجه به اطلاعات فوق به قرار زیر می‌باشد:
موجودی غلات 16000000
وجوه نقد (1000×10000) 10000000
استهلاک انباشته 60000000
ثبت هزینه‌های محصول برداشت شده در سال 1×13
موجود غلات* 14000000
بهای تمام شده محصولات تولیدی 160000000
درآمد (3000×10000) 30000000
ثبت شناسایی درآمد به بهای فروش موجودی غلات در سال 1×13
محاسبه موجودی غلات 1400000 = 16000000 – 30000000) 
فروش موجودی غلات در بدهکار حسابهای دریافتنی و بستانکار موجودی غلات ثبت می‌گردد:
حساب‌های دریافتنی 24000000
موجودی غلات 240000000
ثبت فروش موجودی محصولات کشاورزی (3000×8000)
وجوه نقد 18000000
حسابهای دریافتنی 18000000
ثبت وصول مطالبات در سال 1×13
هزینه‌های فروش 1600000
وجوه نقد 1600000
ثبت هزینه‌های فروش در سال 1×13 (200×8000)
در پایان سال 1×13، ثبت تعدیلات لازم بابت هزینه‌های فروش، مربوط به موجودی محصولات کشاورزی (در سال 2×13 فروخته خواهد شد) به قرار زیر می‌باشد:
هزینه‌های فروش 400000
موجودی غلات 400000
ثبت هزینه‌های فروش معوق بابت موجودی محصولات فروخته شده (200×2000)
لازم به یادآری است که هزینه‌های فروش تعهدی (آتی)، ارزش دفتری موجودی محصولات کشاورزی را به ارزش خالص بازیافتنی به مبلغ 5600000 ریال کاهش می‌دهد (400000 – 60000000).
چنان‌چه شرکت کشت و زرع کارون بقیه موجودی محصولات کشاورزی را در سال 2×13 به فروش برساند، ثبت آن به قرار زیر می‌باشد:
حسابهای دریافتنی (3000×2000× 6000000
موجودی غلات 5600000
وجوه نقد (200×2000) 400000
نحوه گزارش رویدادهای فوق در صورت‌های مالی در جدول شماره (4-3) نشان داده شده است. کلیه اقلام صورت سود و زیان در مقطع فروش معادل 80 درصد اقلام سود و زیان مربوط به مقطع تکمیل محصول در سال 1× بوده و بقیه 20 درصد در سال 2× محاسبه و در گزارشگری منظور شده است.
جدول (4-3) شناسایی درآمد همزمان با تکمیل محصول و فروش تولیدات و گزارشگری مالی در دو سال متوالی (واحد هزار ریال)

در مقطع تکمیل محصول در مقطع فروش
صورت سود و زیان: 1×13 2×13 1×13 2×13
درآمد 30000 – 24000 6000
کسر می‌شود هزینه‌ها:
بهای تمام شده کالای تولید یا فروخته شده:
هزینه متغیر تولید (10000) – (8000) (2000)
استهلاک تجهیزات (6000) – (4800) (1200)
جمع بهای تمام شده تولید (16000) – (12800) (3200)
هزینه‌های فروش (2000) – (1600) (400)
جمع هزینه‌ها (18000) – (14400) (3600)
سود خالص 12000 – 9600 2400
ترازنامه:
وجوه نقد 6400 16000 6400 16000
حسابهای دریافتنی 6000 (2) 2000(3) 6000 (2) 2000 (3)
موجودی غلات (4)5600 – (5)3200 –
تجهیزات (خالص) 54000 54000 54000 54000
جمع 72000 72000 69600 72000
سرمایه – سهام عادی 60000 60000 60000 60000
سود انباشته 12000 12000 9600 12000
جمع 72000 72000 69600 72000

(1) استهلاک تجهیزات برابر است با:

(2) فروش طی سال 1×13 24000000 (3) مانده اول دوره ×2 6000000
وصول طی سال 1×13 18000000 فروش در سال 2×13 6000000
مانده مطالبات 6000000 وصول در سال 2×13 (10000000
20000000

(4) موجودی غلات: 5600000 = 400000 (هزینه‌های فروش آتی) – 6000000 (بهای فروش) 
(5) موجودی غلات: 80 درصد فروخته شده و 20 درصد باقی مانده است:
3200000 = 20٪× 16000000 ریال (هزینه‌های تولید) 
نحوه شناسایی درآمد در مقطع تکمیل تولید و فروش به طور مقایسه‌ای در جدول شماره (4-3) گزارش گردیده، که حاوی نکاتی چند به شرح زیر می‌باشد:
* هنگامی که درآمد و سود خالص در روش تکمیل تولید شناسایی می‌شودع موجودی محصولات کشاورزی به «ارزش خالص بازیافتنی» یا «ارزش خروجی مورد انتظار» گزارش می‌شود. ارزش دفتری موجودی محصولات کشاورزی در پایان سال 1×13 معادل 5600000 ریال بوده، که نشانگر بهای فروش آتی بالغ بر 6000000 ریال (3000×2000) به کسر مخارج فروش آتی به مبلغ 400000 ریال (200×2000) می‌باشد. مبلغ 5600000 ریال حاکی از خالص جریان‌های نقدی آتی در ارتباط با فروش محصولات کشاورزی می‌باشد.
* اگر قیمت فروش محصولات مشخص، و برآورد هزینه‌های آتی نیز امکان‌پذیر باشد، اندازه‌گیری درآمد و سود در مقطع تکمیل تولید، نسبت به شناسایی درآمد در مقطع فروش، برای تحصیل خالص جریان‌های نقدی آتی، مبنای دقیق‌تری می‌باشد.