انتخاب روش شناسایی درآمد پیمانکاری

مدیریت واحد تجاری جهت تعیین میزان درآمد و هزینه دوله غالباً به گونه‌ای عمل می‌نماید که با نوع عملیات واحد تجاری صنعت مورد فعالیت تناسب داشته، همانطوری‌که برای دارایی‌های استهلاک‌پذیر یا ارزشیابی موجودی‌ها، روش‌های خاص را مورد بررسی قرار داده و یکی از روش‌ها را نسبت به دیگری ترجیح می‌دهد، برای اندازه‌گیری و شناسایی درآمد در پیمانکاری با توجه به ماهیت پیمان‌های بلندمدت یکی از دو روش را انتخاب و بکار گرفته می‌شود.
بیانیه شماره 45، بولتن تحقیقات حسابداری در باره ضوابط بکارگیری شناسایی درآمد پیمانکاری بلندمدت چنین بیان می‌دارد:
«زمانی که برآورد مخارج برای تکمیل پیمان و هم‌چنین تعیین میزان پیشرفت عملیات تکمیل قرارداد بلندمدت پیمان به طور معقول و قابل اعتماد، قابل اندازه‌گیری باشد بکارگیری روش درصد پیشرفت کار نسبت به کار تکمیل شده مرجح می‌باشد و چنان‌چه در برآورد ارقام مربوط به مخارج و تعیین میزان عملیات تکمیل پیمان یا در مخاطرات ذاتی ، شک و تردید وجود داشته باشد، در اندازه‌گیری و شناسایی درآمد از روش کار تکمیل شده استفاده می‌شود».

درآمد پیمانکاری

طبق اصول پذیرفت شده حسابداری، در صورت احراز شرایط زیر تعیین میزان درآمد و هزینه به روش درصد پیشرفت کار انجام می‌گیرد:
1. حقوق، مسئولیت قابل اجرا در پیمان، شرایط و مبلغ پیمان به گونه‌ای مشخص برای طرفین (پیمانکار، کارفرما) به صراحت قابل تعیین باشد.
2. تأمین ایفای تعهدات پیمان برای کارفرما قابل انتظار باشد.
3. تعهدات پیمان برای پیمانکار به طور کامل قابل اجرا باشد.
علاوه بر تأمین شرایط احراز سه‌گانه فوق در صورتی که:
الف – اجرای عملیات پیمانکاری بیش از یک مورد باشد.
ب – در قابلیت وصول مبلغ پیمان ابهام وجود نداشته و به طور معقول قابل اطمینان باشد، و
ج – مبلغ وصول مطالبات به صراحت و بادقت قابل اندازه‌گیری باشد.

درآمد پیمانکاری

برای تعیین درآمد و هزینه می‌توان از روش درصد پیشرفت کار در حسابداری استفاده کرد، در مواردی که شرایط لازم برای بکارگیری روش درصد پیشرفت کار امکان‌پذیر نباشد، می‌توان از روش کار تکمیل شده برای تعیین درآمد و هزینه مورد استفاده قرار داد.
* نتیجه‌گیری: روش کار تکمیل شده زمانی کاربرد دارد که:
– اجرای عملیات پیمانکاری کوتاه مدت و در یک چرخه عادی عملیات یا یک دوره مالی تکمیل شود.
– شرایط دستیابی لازم برای استفاده از روش درصد پیشرفت کار برای شناسایی درآمد و هزینه امکان‌پذیر نباشد.
– مخاطرات ذاتی پیمان فراتر از مخاطرات عادی (احتمال زیان واحد پیمانکاری) تجاری باشد.

درآمد پیمانکاری

 اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار
معیار تعیین اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار بر مبنای روش‌های متداولی که در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری وجود دارد، به شرح زیر است:
الف – اندازه‌گیری بر اساس ورودی‌های پیمان
این گونه اندازه‌گیری‌ها در ارتباط با هزینه‌ها یا اقدامات تخصیص یافته به یک پروژه جهت تکمیل صورت می‌گیرد. در این‌گونه موارد، میزان پیشرفت کار با مقایسه هزینه‌های انجام شده به کل هزینه‌های برآوردی پیمان یا با مقایسه ساعات کار مصرف شده به کل ساعات کار مورد نیاز جهت تکمیل پیمان یا مواد مصرفی سبت به کل مواد مورد نیاز جهت تکمیل، بدست می‌آید.
شاید متداول‌ترین روش جهت اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار بر اساس ورودی‌های اطلاعات پیمان، روش «هزینه بر هزینه » باشد که از طریق مقایسه هزینه‌های واقعی انجامش ده نسبت به کل مخارج برآوردی پیمان بدست می‌آید.

درآمد پیمانکاری

برخی از هزینه‌های انجام شده به ویژه در مراحل اولیه پیمان که پرداخت آن ضروری بوده و مربوط به کل پیمان می‌باشد (مانند هزینه قراردادهای فرعی برای کاری که هنوز انجام نشده یا مواد خریداری پیش ساخته اما هنوز نصب نشده …)
می‌بایست در محاسبات تعیین میزان پیشرفت کار مورد توجه قرار گرفته و نباید جزء هزینه‌های تحقق یافته منظور شود.
به منظور محاسبه درصد پیشرفت کار، فرض کنید، قراردادی جهت ساخت یک پروژه ساختمانی بین پیمانکار و کارفرما در اول سال 1×13 به مبلغ 3000000 ریال منعقد گردیده باشد، کل مخارج برآوردی پیمان 2600000 ریال، مدت اجرای پیمان سه سال.
عملیات اجرایی ساخت در پایان سال 3×13 تکمیل و تحویل کارفرما گردید، هزینه‌های واقعی و برآوردی پیمان جهت تکمیل در پایان هر سال در جدول شماره (1-3) نشان داده شده، که چگونگی برآورد درصد پیشرفت کار بر اساس روش «هزینه بر هزینه» به شرح زیر نشان داده خواهد شد:

درآمد پیمانکاری

جدول شمار (1-3):
سال (1) (2) (3) (4)
هزینه‌های واقعی انجام شده پیمان برآورد هزینه جهت تکمیل جمع هزینه‌ها (2+1) درصد هزینه (3) ÷ (1)
1×13 1092000 1508000 2600000* 42٪
2×13 832000
جمع 1924000 676000 2600000* 74٪
3×13 700000
2624000** 100٪
جمع 2624000
262400** 100٪

برآورد کل هزینه‌های پیمان *
کل هزینه‌های واقعی پیمان **
* نکته: به خاطر داشته باشید که درصد هزینه از طریق تقسیم مجموع هزینه‌های واقعی انباشته شده بر جمع هزینه‌ها، بدست می‌آید.
 روش کار انجام شده: روش مداول دیگر جهت اندازه‌گیری میزان پیشرفت کاربر اساس ورودی‌های اطلاعات پیمان، روش «کار انجام شده » می‌باشد که از طریق اندازه‌گیری فعالیت انجام شده بر اساس ساعات کار نیروی انسانی، هزینه دستمزد، ساعات کار، ماشین یا مقدار مواد مصرف ضده محاسبه می‌گردد. در این‌گونه موارد، اندازه‌گیری درصد تکمی لکار مشابه روش «هزینه بر هزینه» بوده که از طریق مقایسه تلاش‌های انجام شده نسبت به کل برآورد فعالیت‌هایی که برای پیمان ضروری است، بدست می‌آید.

درآمد پیمانکاری

تعیین درجه تکمیل کار با توجه به ویژگی‌های هر پیمان باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. زیرا ممکن است هزینه تکمیل هر بخش از پروژه یکسان نباشد. اندازه‌گیری بر مبنای هزینه‌های یک واحد انجام شده «یا بر مبنای کار انجام شده» بر اساس ساعات کار نیروی انسانی، یا هزینه دستمزد و ساعات کار ماشین … ممکن است گمراه کننده باشد، زیرا در پروژه ساختمانی آسمان خراش، پیمانکار برای خاکبرداری 100 متر در عمق زمین، دارای هزینه برابر نمی‌باشند، با افزایش عمق یا ارتفاع بنا هزینه‌های ساخت افزایش می‌یابد.

درآمد پیمانکاری

ب- اندازه‌گیری بر اساس خروجی پیمان
اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار بر اساس نتاجی حاصل از پیمان از طریق مقایسه وجود شواهد و مدارک عینی نتایج حاصل از عملیات ساخت با نتایج کل پیمان در زمان تکمیل تعیین می‌شود. تعیین معیار یا ضابطه برای اندازه‌گیری خروجی پیمان (نتاج حاصل) می‌تواند بر اساس واحدهای تولید شده (کلومتر، تن، تعداد طبقات ساخته شده در پروژه آسمان خراش …) با ارزش افزوده استوار باشد، جهت نیل به این هدف در برخی موارد از معماران و مهندسین پروژه بلندمدت درخواست می‌شود، تا کارهای انجام شده را ارزیابی و میزان کار تکمیل شده نسبت به کل پیمان را برآورد نمایند، معمولاً این‌گونه اندازه‌گیری‌ها بر اساس پیشرفت فیزیکی پیمان امکان‌پذیر می‌باشد.

درآمد پیمانکاری

چگونگی احراز این شرایط، مستلزم ثابت و همگن بودن مخارج لازم برای تکمیل فیزیکی هر بخش از پیمان می‌باشد، در غیر این صورت، استفاده از این روش جهت اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار تکمیل شده، می‌تواند گمراه کننده تلقی شود، چون‌که ممکن است واحدهای خروجی مبالغ متفاوتی برای تکمیل کار انجام شده مورد نیاز باشد.

درآمد پیمانکاری

به طور مثال هزینه ساخت یک پروژه یک طبقه از ده طبقه آسمان خراش نمی‌تواند معیاری برای ساخت بقیه طبقات ساختمان باشد، و حتی در مواردی ممکن است، مخارج کمتری برای تکمیل واحدهای بعدی به علت آگاهی و تجربه پیمانکار مورد نیاز بوده، و حتی در برخی موارد مثل قرارداد 100 واحد ساخت هواپیما، هزینه‌های 10 واحد اول به علت هزینه‌های طراحی و ساخت، خیلی بیشتر از 10 واحد آخرین باشد، به هر حال برای انتخاب مناسب‌ترین معیار، به منظور تعیین درجه تکمیل کار باید ویژگی هر پیمان به طور جداگانه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. لازم به یادآوری است که چنان‌چه مخارج تکمیل هر بخش از پیمان یکسان نباشد اندازه‌گیری پیشرفت کار بر اساس خروجی پیمان دشوار بوده و ضرورت دارد که درصد کار تکمیل شده بر اساس ورودی‌های پیمان اندازه‌گیری شود.

درآمد پیمانکاری

شناخت درآمد و هزینه‌های پیمان طبق
استاندارد شماره 9 حسابداری پیمانکاری بلندمدت:
* با توجه به ماهیت پیمان‌های بلندمد، چنان‌چه به سبب طولانی بودن مدت لازم برای تکمیل این پیمان‌ها، تا زمان تکمیل آنها، درآمد و هزینه‌ای به حساب گرفته نشود، ممکن است صورت سود و زیان تصویر چندان مطلوبی از فعالیت‌های واحد تجاری در طول سال ارائه نکند، بلکه تنها ماحصل (سود یا زیان) پیمان‌هایی را که در پایان سال تکمیل شده است منعکس کند.

درآمد پیمانکاری

بنابر این، مقتضی است که در جریان پیشرفت پیمان ها، با رعایت الزامات این استاندارد، درآمدی را که می‌توان نسبت به تحقق آن اطمینان حاصل کرد، به حساب گرفت. تعیین میزان درآمد و هزینه دوره توسط واحد تجاری باید به گونه‌ای صورت گیرد که با نوع عملیات و صنعت مورد فعالیت تناسب داشته باشد.
* هرگاه بتوان ماحصل یک پیمان بلندمدت را به گونه‌ای قابل اتکا برآورد کرد، باید سهم مناسبی از درآمد و مخارج کل پیمان (با توجه به میزان تکمیل پیمان در تاریخ ترازنامه و متناسب با نوع عملیات و صنعت مورد فعالیت) به ترتیب به عنوان درآمد و هزینه شناسایی شود.
* آن بخش از مخارج تحمل شده پیمان که با فعالیت آتی آن مرتبط است، به شرط آن‌که بازیافت آن محتمل باشد، به عنوان دارایی شناسایی و تحت سرفصل پیمان در جریان پیشرفته طبقه‌بندی می‌شود.

درآمد پیمانکاری

* ماحصل پیمان بلندمدت را تنها زمانی می‌توان به گونه‌ای قابل اتکا برآورد کرد که جریان منافع اقتصادی آتی مربوط به پیمان به درون واحد تجاری محتمل باشد. با این حال، هرگاه در مورد قابلیت وصول مبلغ منظور شده در درآمد پیمان و شناسایی شده در صورت سود و زیان ابهامی به وجود آید، مبلغ غیرقابل وصول یا مبلغی که احتمال عدم بازیافت آن می‌رود به عنوان هزینه و نه تعدیل درآمد پیمان شناسایی می‌شود.
* در پیمان‌های مقطوع، ماحصل پیمان بلندمدت را زمانی می‌توان به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد که تمامی شرایط زیر برقرار باشد.
الف) درآمد پیمان را بتوان به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد.
ب) جریان ورودی منافع اقتصادی مرتبط با پیمان به واحد تجاری محتمل باشد.
ج) مخارج پیمان تا زمان تکمیل پیمان و هم‌چنین درصد تکمیل پیمان در تاریخ ترازنامه را بتوان به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد. و
د) مخارج مربوط به پیمان را بتوان به وضوح تشخیص داد و به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد تا مقایسه مخارج واقعی تحمل شده پیمان با برآوردهای قبلی آنها میسر گردد.

درآمد پیمانکاری

* در پیمان‌های امانی، ماحصل پیمان بلندمدت را زمانی می‌توان به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد که کلیه شرایط زیر برقرار باشد،
الف) جریان ورودی منافع اقتصادی مرتبط با پیمان به واحد تجاری محتمل باشد و
ب) مخارج مربوط به پیمان را اعم از این‌که طبق مفاد پیمان مشخصاً قابل بازیافت باشد یا نباشد، بتوان به وضوح تشخیص داد و به گونه‌ای قابل اتکا اندازه‌گیری کرد.
* آن بخش از مخارج پیمان که بازیافت آن غیر محتمل است فوراً به عنوان هزینه شناسایی می‌شود. نمونه‌هایی از این خارج مربوط به پیمان‌هایی می‌شود که:
الف) به طور کامل قابل اجرا نیست بدین معنی که اعتبار آن به گونه‌ای جدی مورد سؤال است.

درآمد پیمانکاری

ب) تکمیل آنها منوط به نتیجه دعاوی حقوقی در جریان یا مقررات قانونی در حال تصویب باشد،
ج) احتمال مصادره یا تخریب اموال آنها برود،
د) کارفرمای آنها قادر به ایفای تعهدات خود طبق پیمان نباشد، و
د) پیمانکار آنها قادر به تکمیل پیمان با ایفای تعهدات خود طبق پیمان نباشد.

درآمد پیمانکاری
 حسابداری قراردادهای پیمانکاری بلندمدت – دفاتر پیمانکار
عملیات حسابداری در مراحل مختلف اجرای طرح پیمان بلندمدت در دفاتر پیمانکار به شرح زیر تشریح می‌گردد:
1. مخارج مقدماتی طرح: مطالعات مقدماتی و تفصیلی طرح توسط کارفرما از طریق مهندسین مشاور انجام می‌گیرد، مخارج مربوط به تهیه نقشه و فهرست مقادیر و سایر مدارک لازم (اسناد مناقصه) برای اجرای طرح توسط کارفرما پرداخت شده، بدین جهت دردفاتر پیمانکار هیچ‌گونه ثبتی انجام نمی‌گیرد.
2. ارجاع کار به پیمانکار: هنگامی که پیمانکار از طریق درج آگهی شرکت در مناقصه یا سایر روش‌ها از شرایط پیمان آگاهی حاصل نمود، در صورت تمایل اسناد مناقصه را از کارفرما (مهندسان مشاور) خریداری و ثبت آن در دفاتر پیمانکار به شرح زیر خواهد بود:

درآمد پیمانکاری

درصد پیشرفت کار کار تکمیل شده
مخارج انتقالی به دوره آتی ××× مخارج انتقالی به دوره آتی ×××
وجوه نقد ××× وجوه نقد ×××

3. پیمانکار پس از مطالعه اسناد و مدارک پیمان قیمت پیشنهادی خود را در نظر گرفتن سود مورد انتظار به کارفرما اعلام می‌نماید. پیمانکار مبلغ پیشنهادی را همراه با اسناد و مدارک مورد نیاز کارفرما از جمله ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه بابت تضمین به دستگاه برگزار کننده مناقصه تسلیم می‌نماید. بانک‌ها معمولاً برای صدور ضمانت‌نامه وثیقه غیرنقدی که حداقل بیست درصد بیش از مبلغ ضمانت‌نامه است، از متقاضی دریافت می‌نمایند. بانک‌ها برای صدور ضمانت مبلغی کارمزد از متقاضی دریافت می‌دارند، که ثبت حسابداری پرداخت کارمزد و ضمانت‌نامه در دفاتر پیمانکار به شرح زیر خواهد بود:
درصد پیشرفت کار کار تکمیل شده
مخارج انتقالی به دوره آتی ××× مخارج انتقالی به دوره آتی ×××
وجوه نقد ××× وجوه نقد ×××
ثبت پرداخت کارمزد بابت صدور ضمانت‌نامه ثبت پرداخت کارمزد بابت صدور ضمانت‌نامه
حساب‌های انتظامی ××× حساب‌های انتظامی‌ ×××
طرف حساب انتظامی ××× طرف حساب انتظامی ×××
ثبت صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه ثبت صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه
اگر ضمانت‌نامه به صورت سفته باشد، به عنوان حساب‌های انتظامی – اسناد تضمینی بدهکار و طرف حساب‌های انتظامی – اسناد تضمینی در هر دو روش (کار تکمیل شده، درصد پیشرفت کار) بستانکار می‌گردد.
پیمانکار بابت خرید سفته جهت ضمانت‌نامه باید مبلغی پرداخت نماید، در هر برگ سفته می‌تواند تا حد مبلغ معینی که در روی آن چاپ شده است، مبلغی را تعهد نمود، در حال حاضر بهای سفته که به صورت تمبر در روی آن مشخص شده است، در حال حاضر، سه هزارم حداکثر مبلغی است که می‌توان روی آن نوشت. بدین معنی که اگر پیمانکار مایل باشد سفته‌ای به عنوان ضمانت‌نامه معادل 40 میلیون ریال در اختیار کارفرما قرار دهد باید سفته‌ای را که ارزش آن 120000 ریال است خریداری، امضاء و تسلیم کارفرما نماید. مبلغ پرداختی بابت خرید سفته در دفاتر پیمانکار به عنوان هزینه شرکت در مناقصه بدهکار و وجوه نقد در هر دو روش (کار تکمیل شده – درصد پیشرفت کار) بستانکار می‌گردد.

درآمد پیمانکاری
* مخارج قبل از انعقاد قرارداد
پیمانکار قبل از عقد قرارداد مخارجی، بابت شرکت در مناقصه پرداخت می‌نماید. این‌گونه مخارج به حساب «مخارج انتقالی به دوره آتی» منظور می‌شود. بعد از عقد قرارداد، این‌گونه مخارج از حساب «مخارج انتقالی به دوره آتی» خارج و به حساب «پروژه در جریان ساخت» منظور می‌شود. در صورتی‌که احتمال برنده شدن پیمانکار منتفی گردد، این‌گونه مخارج از حساب «مخارج انتقالی به دوره آتی» خارج و جزو هزینه‌های پیمان در صورت سود زیان منعکس می‌شود. چنان‌چه مخارج تحمیل شده قبل از انعقاد پیمان در دوره‌ای که رخ داده به عنوان هزینه دوره‌ای که وقوع یافته محسوب شود و پیمان در دوره بعد منعقد گردد، چنین مخارجی را نباید به حساب پیمان برگشت داد.
* مخارج پیمان در طول دوره اجرای پیمان: طبقه‌بندی مخارج اجرای پیمان به قرار زیر است:
1. مخارج مستقیم: مواد، دستمزد و سایر مخارج مستقیمی که مرتبط با اجرای موضوع پیمان باشد مخارج مستقیم گویند. نمونه‌های مخارج مستقیم شامل:
استهلاک ماشین‌آلات و تجهیزات کارگاه، هزینه نقل و انتقال کارگاه پیمان خاص، برآوردی پیمان در دوره تضمین، مخارج ناشی از طرح ادعا توسط اشخاص ثالث.
2. سربار ساخت: کلیه مخارجی که بین چند پیمان مشترک بوده و مختص یک پیمان خاص نباشد، بر مبنای روشی مناسب معمولاً مواد مستقیم، دستمزد مستقیم تا ترکیبی از این مبانی بین پیمان‌های موجود تخصیص می‌یابد. کلیه مخارج مستقیم و سربار ساخت در طول اجرای پیمان به حساب پروژه در جریان ساخت منظور می‌شود.
3. هزینه‌های عمومی و اداری: کلیه هزینه‌هایی که مرتبط با فعالیت پیمانکاری نبوده به عنوان هزینه‌های عمومی و اداری طبقه‌بندی و در صورت سود و زیان منعکس می‌شود.

درآمد پیمانکاری
* سیستم حسابداری قراردادهای پیمانکاری بلندمدت در دفاتر پیمانکار به روش درصد پیشرفت کار به شرح زیر می‌باشد:

انتقال هزینه‌های شرکت در مناقصه نا م حساب بدهکار نام حساب بستانکار
خرید مواد طی دوره پروژه در جریان ساخت هزینه‌های شرکت در مناقصه
خرید مواد طی دوره پروژه در جریان ساخت حساب‌های پرداختنی
پرداخت هزینه‌ها مستقیم پروژه در جریان ساخت حساب‌های پرداختنی
برآورد سربار ساخت پروژه در جریان ساخت حساب‌های وابسته
ارسال صورت وضعیت به کارفرما حساب‌های دریافتنی صورت وضعیت ارسالی
وصولی از کارفرما وجوه نقد حساب‌های دریافتنی
برآورد مصالح پای کار پایان دوره مالی موجودی مصالح پای کار
(پایان دوره) پروژه در جریان ساخت
انتقال مصالح پای کار اول دوره پروژه در جریان ساخت
بهای تمام شده عملیات ساخت موجودی مصالح پای کار
درآمد پیمان بلندمدت
شناسایی درآمد پیمان بلندمدت
بعد از تکمیل و تحویل آن به کارفرما صورت وضعیت ارسالی پروژه در جریان ساخت
* چنان‌چه میزان تکمیل با مراجعه به مخارج تحمل شده پیمان تا تاریخ ترازنامه تعیین گردد، تنها آن بخش از مخارج پیمان که منعکس کننده کار انجام شده است در مخارج تحمل شده پیمان تا تاریخ ترازنامه منظور گردد. مثال‌هایی از مخارج پیمان که در مخارج تحمل شده منظور نمی‌شود (موجودی مصالح پای کار) عبارتند از:
1) مخارج پیمان که مرتبط با فعالیت آتی پیمان است، از قبیل مواد و مصالح تحویلی به کارگاه یا کنار گذاشته شده جهت پیمان که تاکنون در پیمان مربوط استفاده نشده است (به جز مواد و مصالحی که مشخصاً جهت پیمان مزبور ساخته شده باشد)، و
2) مبالغ پرداختی به پیمانکاران دست دوم قبل از انجام کار مندرج در پیمان فرعی. (بند 3، استاندارد شماره 9 ایران).

درآمد پیمانکاری
در دفاتر پیمانکار، برای هر پیمانی، جهت حسابداری گردآوری هزینه‌های پیمان، طبق روش هزینه‌یابی سفارش کار، یک حساب جداگانه افتتاح می‌شود، کلیه هزینه‌های مربوط به هر پیمان، در حساب جداگانه‌ای در نظر گرفته شده تخصیص می‌باشد.
در مورد کسورات در امور پیمان، ذکر این نکته ضروری است که کارفرما (مؤسسات بخش عمومی) مکلف است، از مبلغ ناخالص صورت وضعیت تأیید شده، کسورات لازم (6/1 درصد حق بیمه قراردادهای طرح‌های عمرانی سهم پیمانکار، 5 درصد به عنوان پیش پرداخت مالیات، موضوع ماده 104 قانون مالیات های مستقیم، 2 در هزار سهم صندوق کارآموزی، 10 درصد سپرده حسن انجام کار …) را کسر و بقیه را به پیمانکار پرداخت نماید. ثبت حسابداری وصول مبلغ صورت وضعیت ارسالی در مواردی که همراه با کسر کسورات باشد، به شرح زیر خواهد بود.
وجون نقد ××××
حساب‌های دریافتنی – سپرده حسن انجام کار ××××
پیش‌پرداخت مالیات ××××
پروژه در جریان ساخت ××××
حساب‌های دریافتنی ××××
ثبت وصول مبالغ صورت وضعیت تأیید شده ارسالی
 نحوه احتساب حق بیمه پیمان‌های طرح‌های عمرانی
1. حق بیمه قراردادهای مشاوره‌ای جمعاً به میزان 6/15 درصد ناخالص کارکرد می‌باشد (سهم مهندس مشاوره 6/3 درصد و سهم کارفرما 12 درصد) از مجموع حق بیمه قراردادهای مشاوره‌ای 6/1 درصد آن مربوط به حق بیمه بیکاری است.
2. حق بیمه قراردادهای پیمانکاری جمعاً به میزان 6/6 درصد ناخالص کارکرد (6/1 درصد سهم پیمانکار و 5 درصد سهم کارفرما) می‌باشد، از مجموع حق بیمه قراردادهای پیمانکاری 6/0 درصد، مربوط به بیمه بیکاری است.

درآمد پیمانکاری
3. در صورتی‌که پیمانکاران مجری قراردادهای مشمول طرح‌های عمرانی بخشی از اجرای عملیات موضوع پیمان را طی قرارداد به پیمانکاران فرعی واگذار نمایند، چنان‌چه حق بیمه متعلق به قرارداد اصلی بر مبنای ناخالص کل کارکرد قرارداد پرداخت شود، در این صورت حق بیمه بابت قرارداد پیمانکار فرعی مطالبه و دریافت نخواهد شد.
 نحوه احتساب حق بیمه پیمان‌های غیرعمرانی
حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و مهندسان مشاور منعقده از تاریخ 24/01/1370 به (تصویب‌نامه مورخ 24/1/1370 بعد با توجه به تعهد طرفین و نحوه اجرای کار به ترتیب زیر محاسبه می‌گردد:
1. حق بیمه قراردادهایی که در اجرای آنها تهیه مصالح مصرفی کلاً به عهده و هزینه پیمانکار می‌باشد و یا موضوع قرارداد ارائه خدمات بوده و نوع کار ایجاب نماید که کلاً به صورت مکانیکی انجام گیرد به میزان هفت درصد ناخالص کارکرد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری می‌باشد:

درآمد پیمانکاری
7٪× کل ناخالص کارکرد = حق بیمه 
2. حق بیمه قراردادهای دستمزدی و خدماتی که به صورت غیرمکانیکی انجام می‌گیرد و یا تجهیزات و وسایل مکانیکی توسط کارفرما تهیه و به صورت رایگان در اختیار پیمانکار قرار داده می‌شود به میزان 15 درصد ناخالص کارکرد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری، محاسبه می‌گردد:
(15٪ × کل ناخالص کارکرد) = حق بیمه 
3. حق بیمه قراردادهایی که عملیات آنها ارائه خدمات بوده و کلاً به صورت مکانیکی صورت گیرد (حمل و نقل، تخلیه و بارگیری به وسیله جرثقیل وارد و کرایه ماشین‌آلات مختلف) حق بیمه آنها به ماخذ هفت درصد کل کارکرد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری محاسبه می‌گردد.
4. در مواردی که تهیه قسمتی از مصالح به عهده و هزینه پیمانکار و قسمتی به عهده و هزینه واگذارنده کار باشد، ارزش مصالح واگذاری به پیمانکار به ناخالص کل کار افزوده می‌شود. حق بیمه این‌گونه قراردادها به ترتیب زیر محاسبه می‌شود:
7٪ × (ارزش مصالح واگذاری به پیمانکار+ مبلغ ناخالص کارکرد پیمانکار) = حق بیمه 
5. چنان‌چه طبق مفاد قرارداد قسمتی از مصالح به عهده واگذارنده کار باشد و از اعلام ارزش آن خودداری نماید حق بیمه آن به مأخذ پانزده درصد کل کارکرد می‌باشد.
6. در مواردی که موضوع قرارداد ارائه خدمات بوده و نوع کار ایجاب نماید قسمتی از کار به صورت مکانیکی (با وسایل و ماشین‌آلات مکانیکی متعلق به پیمانکار) و قسمتی به صورت دستی انجام گیرد، حق بیمه بخش مکانیکی آن به ماخذ 7 درصد حق بیمه بخش دستی به مأخذ 15 درصد محاسبه می‌گردد (تأیید درصد مکانیکی کار به عهده واگذارنده کار می‌باشد). چنان‌چه در وسایل و ابزار کار مکانیکی توسط واگذارنده کار و بدون دریافت کرایه در اختیار پیمانکار قرار گیرد، نحوه محاسبه حق بیمه با توجه به دستمزدی بودن کار به ماخذ 15 درصد ناخالص کارکرد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری محاسبه خواهد شد.

درآمد پیمانکاری
7. در مواردی که پیمانکار اصلی بخشی از عملیات پروژه را با انعقاد قرارداد به پیمانکاران فرعی واگذار نماید. حق بیمه پیمانکاران فرعی نیز با توجه به تعهدات طرفین مندرج در پیمان طبق ضوابط محاسبه و وصول و به هنگام احتساب حق بیمه پیمانکاران اصلی معادل کارکرد پیمانکار فرعی از کارکرد پیمانکار اصلی کسر می‌شود.
8. در مورد قراردادهایی که تمام یا قسمتی از کارکرد آنها به ارزش می‌باشد با توجه به قیمت ارزش پیش‌بینی شده در قرارداد معادل ریالی آن محاسبه و سپس مبنای احتساب حق بیمه قرار می‌گیرد.
9. حق بیمه قراردادهای منعقده با پیمانکارانی که دارای کارگاه تولیدی، صنعتی و فنی بوده و مدعی هستند تمام یا قسمتی از کار پیمان را در کارگاه خود توسط کارکنان مربوط انجام می‌دهند و موضوع قرارداد نیز ایجاب می‌نماید که تمام یا قسمتی از آن در کارگاه آنان انجام گیرد، پس از محاسبه حق بیمه قرارداد طبق مفاد تصویب تمام بایستی آن را با حق بیمه متعلقه کارکنان کارگاه در دوره اجرای قرارداد که بر اساس تلفیق لیست و بازرسی یا حسابرسی محاسبه می‌گردد مقایسه نموده و هر کدام را که بیشتر باشد مطالبه و وصول و سپس مفاصا حساب قرارداد منتفی بوده و در مواردی که این قبیل کارگاه‌ها مشمول معافیت از پرداخت حق بیمه سهم کارفرما تا میزان 5 نفر کارکرد یا مشمول بخشودگی قسمتی از حق بیمه باشند بایستی محاسبه حق بیمه جهت مقایسه آن با حق بیمه قرارداد بدون در نظر گرفتن معافیت و بخشودگی انجام گیرد که در این حالت حق بیمه سهم دولت مندرج در اظهارنامه نیز بایستی به حق بیمه پرداتی کارفرما افزوده شده و از حق بیمه محاسبه شده به مأخذ مندرج در تصویب‌نامه کسر شود.
 قراردادهای گازرسانی
1. حق بیمه قراردادهای احداث شبکه‌های گازرسانی باشد به طور کلی به ماخذ 7 درصد کل ناخالص کارکرد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری محاسبه می‌گردد.

درآمد پیمانکاری
2. قراردادهای نصب انشعاب که به عنوان قرارداد خدمات تلقی می‌شود با استفاده از ماشین‌آلات و دستگاه‌های جوشکاری صورت گیرد، چنان‌چه 70 درصد عملیات آن مکانیکی محسوب و 30 درصد بقیه به عنوان عملیات غیرمکانیکی تلقی شود، حق بیمه عملیات مکانیکی آن به ماخذ 7 درصد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری و عملیات غیرمکانیکی (30 درصد) آن به ماخذ 15 درصد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری محاسبه می‌گردد.
3. کلیه قراردادهای نصب و رگلاتور که به صورت جداگانه و مستقل از نصب انشعاب منعقد شده باشد، از آنجا که این نوع قرارداد خدماتی است حق بیمه آن به ماخذ 15 درصد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری مبلغ ناخالص کارکرد محاسبه می‌گردد.
 قراردادهای خدمات شهری و نگهداری فضای سبز
چنان‌چه قرارداد 70 درصد مکانیکی و 30 درصد بقیه غیرمکانیکی تلقی شود، 70 درصد ناخالص کارکرد به ماخذ 7 درصد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری و 30 درصد ناخالص کارکرد به ماخذ 15 درصد به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری محاسبه می‌گردد.
 قراردادهای طراحی و ساخت نرم‌افزار و ارائه خدمات رایانه‌ای
قراردادهایی که موضوع پیمان نصب سخت‌افزار، طراحی و ساخت نرم‌افزار و سیستم‌های مختلف عملیاتی و اطلاعاتی و پشتیبانی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و تعمیر و نگهداری آنها می‌باشد، در صورتی‌که پیمانکار مربوط دارای شخصیت حقوقی باشد نحوه محاسبه بیمه طبق ماخذ زیر خواهد بود.
1. در صورتی‌که دفاتر و اسناد قانونی شخصیت حقوقی مورد تایید سازمان تأمین اجتماعی باشد، در این صورت با وصول حق بیمه طبق گزارش بازرسی از دفاتر قانونی مفاصاً حساب قرارداد صادر می‌شود.

درآمد پیمانکاری
2. چنان‌چه سازمان قادر نباشد سریعا از دفاتر قانونی پیمانکار بازرسی نماید و پیمانکار جهت دریافت مفاصا حساب تعجیل داشته باشد و پیمانکار فاقد بدهی قطعی باشد، با گرفتن تعهد مبنی بر داشتن دفاتر قانونی با امضای مجاز مفاصا حساب صادر می‌شود.
3. چنان‌چه دفاتر قانونی پیمانکار مورد تایید سازمان نباشد، حق بیمه قرارداد طبق تصویب نامه 24/1/70 محاسبه می‌شود. در این حالت چنان‌چه پیمانکار بابت بیمه کارکنان شاغل در کارگاه تولیدی، فنی و صنعتی خود دوره اجرای قرارداد حق بیمه پرداخت نموده باشد از حق بیمه محاسبه شده بابت قرارداد کسر و مانده مطالبه و وصول و سپس مفاصا حساب قرارداد صادر می‌شود.
 چنان‌چه پیمانکار شخص حقیقی باشد:
1) در زمان اجرای قرارداد پیمانکاری دارای پرونده در شعب سازمان تأمین اجتماعی و لیست کارگران شاغل در کارگاه را ارسال و یا توسط سازمان از کار بازرسی به عمل آمده چنان‌چه پیمانکار طبق محتویات پرونده فاقد بدهی باشد، مفاصا حساب قرارداد صادر می‌شود.
2) در صورتی‌که پیمانکار فاقد پرونده مطالباتی و فاقد بازرسی و ارسالی لیست در دوره اجرای قرارداد باشد، حق بیمه قرارداد وی طبق تصویب نامه مورخ 24/1/70 محاسبه و سپس مفاصا حساب صادر می‌شود.

درآمد پیمانکاری
 فرآیند شناسایی درآمد پیمان بلندمدت
در روش درصد پیشرفت کار در پایان هر دوره مالی پس از محاسبه درصد کار تکمیل شده، درآمد پیمان به تدریج به تناسب کار انجام شده پیمان اندازه‌گیری و شناسایی می‌شود. برای شناسایی درآمد و بر اساس «روش هزینه بر هزینه» به ترتیب زیر اعمال می‌گردد:
1. برآورد کل مخارج پیمان به شکلی معقول و منطقی،
2. اندازه‌گیری درصد کار تکمیل شده بر اساس هزینه‌های متحمل شده تا پایان دوره جاری نسبت به برآورد کل مخارج پیمان جهت تکمیل:
 روش اول:
کل هزینه‌های انجام شده تا پایان دوره جاری = درصد تکمیل کار
برآورد کل مخارج پیمان جهت تکمیل

درآمد پیمانکاری
 روش دوم:
کل هزینه‌های انجام شده تا پایان دوره جاری = درصد تکمیل کار
برآورد کل مخارج پیمان جهت تکمیل
* استاندارد شماره 9 حسابداری پیمان‌های بلنددت در مورد میزان تکمیل پیمان (بند 31) چنین مقرر می‌دارد:
با توجه به ماهیت پیمان، روش‌های میزان تکمیل کار ممکن است شامل موارد زیر باشد:
الف. نسبت مخارج تحمل شده پیمان برای کار انجام شده تا تاریخ ترازنامه به کل مخارج برآوردی پیمان،
ب. ارزیابی کار انجام شده، یا
ج. نسبت مقدار کار انجام شده به کل کار پیمان.
مبالغ دریافتی و دریافتنی بابت پیشرفت کار و نیز پیش دریافت از کارفرمایان معمولاً منعکس کننده کار انجام شده نیست.
بعد از محاسبه سود ناخالص پیمان و هزینه‌های ساخت دوره جاری، سود ناخالص پیمان به حساب «پروژه در جریان ساخت» و هزینه‌های ساخت دوره جاری به حساب «بهای تمام شده عملیات ساخت» بدهکار، سپس با افزدون سود ناخالص دوره جاری به هزینه‌های ساخت «بهای تمام شده عملیات ساخت» به حساب «درآمد پیمان بلندمدت» بستانکار می‌گردد.

درآمد پیمانکاری
سیستم حسابداری قراردادهای پیمانکاری بلندمدت در دفاتر پیمانکار به استثناء ثبت‌های مربوط به برآورد موجودی مصالح پای کار و شناسایی درآمد پیمان بلندمدت، بقیه با سیستم حسابداری پیمانکاری به روش درصد پیشرفت کار یکنواخت بوده، که در مثال زیر به صورت مقایسه‌ای تشریح می‌گردد:
مثال: شرکت پیمانکاری خانه گستر عملیات اجرایی ساخت یک پروژه ساختمانی را در اول سال 1×13 به مبلغ 1500000 ریال با کارفرما امضاء کرد. برآورد هزینه‌ها جهت تکمیل پیمان 1350000 ریال، عملیات اجرایی پیمان در سال 3×13 به پایان رسید. سایر اطلاعات از مدارک حسابداری شرکت (الف) استخراج شده است:
1×13 2×13 3×13
1. برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان 1350000 1360000 1365000
2. هزینه‌های تحقق یافته طی سال 350000 550000 465000
3. هزینه‌های انباشته تا تاریخ 29/12 350000 900000 13650000
4. برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان در 29/12 1000000 460000

5. صورت وضعیت تأیید شده طی سال 300000 575000 625000
6. صورت وضعیت تأیید شده از شروع تا 29/12 300000 875000 1500000
7. مبالغ وصولی از کارفرما طی هر سال 270000 555000 675000
8. جمع مبالغ وصولی از شروع تا 29/12 270000 825000 1500000

مرحله 1 – چگونگی برآورد درصد پیشرفت کار بر اساس روش «هزینه بر هزینه» به شرح زیر می‌باشد:

درآمد پیمانکاری

1×13 2×13 3×13
هزینه‌های تحقق یافته تا تاریخ 350000 9000000 1365000
برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان 1350000 1360000 1365000
درصد تکمیل کار 956/25٪ 176/66٪ 100٪

1× درصد کار تکمیل شده تا پایان سال =
درصد کار تکمیل شده تا پایان سال 2× =
درصد کار تکمیل شده تا پایان سال 3× =
مرحله 2- نحوه محاسبه درآمد پیمان بلندمدت هر سال در روش درصد پیشرفت کار:

1×13 2×13 3×13
سال 1×13: 5/1 میلون × 926/25/0 388890 – –
سال 2×13: 5/1 میلیون × 176/66/0 – 992640 –
سال 3×13: میلیون × 100٪ – – 1500000

برای تعیین درآمد سال جاری، جمع درآمد شناسایی شده طی هر سال از جمع درآمد شناسایی شده سال‌های قبل کسر می‌گردد. به طور مثال پیمان بلندمات در سال 2×13 برابر است با:
درآمد پیمان بلندمدت سال 2×13 603750 = 388890 – 992640 
مرحله 3- برآورد سود ناخالص در هر سال از تفاوت بین درآمد پیمان هر سال و هزینه‌های تحقق یافته همان سال به دست می‌آید:
1×13 2×13 3×13 جمع
درآمد پیمان بلندمدت طی دوره جاری 3888890 603750 507360 1500000
هزینه‌های تحقق یافته در دوره جاری 350000 550000 465000 1365000
برآورد سود ناخالص سال جاری 38890 53750 42630 135000

ثبت عملیات حسابداری پیمانکاری بلندمدت در دفاتر پیمانکار با استفاده از دو روش (درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده) و شناسایی درآمد عملیات پیمانکاری برای سال‌های 1×13، 2×13، 3×13 به شرح زیر نشان داده می‌شود (روش شناسایی درآمد در روش درصد پیشرفت کار بر اساس روش «هزینه بر هزینه» می‌باشد):
سال 1×13: روش درصد پیشرفت کار روش کار تکمیل شده
1. پروژه در جریان ساخت
حساب‌های پرداختنی و …
ثبت‌های مخارج پیمان سال 1× 3500000
3500000 350000
350000
2. حساب‌های دریافتنی
صورت وضعیت ارسال
ثبت مبلغ کارکرد صورت وضعیت 300000
300000 300000
300000
3. وجوه نقد
حساب‌های دریافتنی
ثبت وصولی از کارفرما پس از کسر سپرده حسن انجام کار 270000
270000 270000
270000
4. پروژه در جریان ساخت
بهای تمام شده عملیات ساخت
ثبت شناسایی درآمد پیمان بلندمدت 38890
350000
388890 ثبت ندارد
سال 2×13:
1. پروژه در جریان ساخت
وجوه نقد، حسابهای پرداختنی و …
ثبت مخارج پیمان سال 2×
ثبت مبلغ کارکرد صورت وضعیت 575000
575000 575000
575000

درآمد پیمانکاری

2. حسابهای دریافتنی
صورت وضعیت ارسال
ثبت مبلغ صورت وضعیت 575000
575000 575000
575000
3. وجوه نقد
حسابهای دریافتنی
ثبت وصولی از کارفرما 5550000
555000 555000
555000
4. پروژه در جریان ساخت
درآمد پیمان بلندمدت 53750
550000
603750 ثبت ندارد
سال 3×13:
1. پروژه در جریان ساخت
حساب‌های پرداختی و …
ثبت مخارج پیمان در سال 3× 465000
465000 465000
465000
2. حساب‌های دریافتنی
صورت وضعیت ارسالی
ثبت مبلغ کارکرد صورت وضعیت 625000
625000 625000
625000
3. وجوه نقد
حساب‌های دریافتنی
ثبت وصولی از کارفرما 675000
675000 675000
675000
4. پروژه در جریان ساخت
بهای تمام شده عملیات ساخت
ثبت شناسایی درآمد پیمان بلندمدت 42360
465000
507360 135000
1365000
1500000
5. صورت وضعیت ارسالی
پروژه در جریان ساخت
ثبت بستن حسابهای پیمان 1500000
1500000 1500000
1500000

دفتر کل – روش درصد پیشرفت کار:
پروژه در جریان ساخت صورت‌ وضعیت ارسال حساب‌های دریافتنی
350000
38890
550000
53750
465000
42360 300000
575000
625000 300000
575000
625000 270000
555000
675000
15000000 1500000 1500000

1500000

دفتر کل – روش کار تکمیل شده:
پروژه در جریان ساخت صورت‌ وضعیت ارسال حساب‌های دریافتنی
350000
550000
465000
42360 300000
575000
625000 300000
575000
625000 270000
555000
675000
15000000 1500000 1500000

*1365000

* مانند پروژه در جریان ساخت قبل از شناسایی سود ناخالص در سال 3×
135000 = 1365000 – 1500000 = سود ناخالص سه سال در روش کار تکمیل شده 
 نحوه محاسبه درآمد پیمان با استفاده روش درصد پیشرفت کار بر اساس قرارداد نرخ ساعتی کار مهندسی با مثال تشریح می‌شود:
مثال: فرض کنید مبنای اجرای عملیات خدمات مهندسی، نرخ ساعتی کار مهندسی است، که بین کارفرما و یک شرکت مهندسی منعقد شده است. اطلاعات زیر مربوط به عقد قرارداد بر اساس نرخ ساعتی می‌باشد.
نوع فعالیت خدماتی نفر – ساعت مبلغ ساعتی – ریال جمع مبلغ (ریال)
مهندسی – نظارت 1500 200000 300000000
مهندسی – طراحی 1000 100000 100000000
تکنسین (فنی) 500 50000 25000000
جمع مبلغ برآوردی 425000000

درآمد پیمانکاری
مدت قرارداد 3 سال
در پایان هر سال نرخ دستمزد بر اساس نرخ ساعتی طبق جداول سازمان مدیریت تغییر می‌یابد. از این رو مبلغ قرارداد بر اساس نرخ ساعت کار برآوردی است و می‌تواند نرخ تعدیل شود.
سایر اطلاعات قرارداد خدمات مشاوره‌ای (واحد هزار ریال):
1 x 13 2×13 3×13
هزینه دستمزد انجام شده طی سال (نرخ نفر ساعت) 50000 150000 100000
برآورد باقیمانده هزینه (دستمزد) جهت تکمیل 162500 50000

برآورد هزینه (مخارج) جهت تکمیل قرارداد 212500 250000 300000

نحوه محاسبه درصد پیشرفت کار بر اساس «هزینه بر هزینه» و محاسبه درآمد کل هر سال با فرض این‌که مبلغ قرارداد بر اساس تغییر نرخ در پاسان سال 2×13 به مبلغ 500 میلیون ریال و در پایان سال سوم 600 میلیون ریال باشد به قرار زیر خواهد بود:
= درصد کار تکمیل شده تا پایان سال 1×13 
= درصد کار تکمیل شده تا پایان سال 2 13 
درصد کار تکمیل شده تا پایان سال 3×13 
نحوه محاسبه درآمد پیمان مشاوره‌ای هر سال بر اساس روش درصد پیشرفت کار:
1 x 13 2×13 3×13
درآمد تجمعی سال (425000×235/0) 100000

درآمد تجمعی سال (500000×8/0)
400000

درآمد تجمعی سال (600000×1)

600000

برای تعیین درآمد سال جاری، جمع درآمد شناسایی شده طی هر سال از جمع درآمد شناسایی شده سال‌های قبل کسر می‌گردد به طور مثال درآمد پیمان بلندمدت خدمات مشاوره‌ای در سال 2×13 و 3×13 به ترتیب محاسبه می‌گردد:

درآمد پیمانکاری
300000 = 10000 – 400000 = 
200000= 400000 – 600000 = 
ثبت حسابداری بر اساس اطلاعات مذکور (درآمد سالانه – هزینه‌های سالانه) و اطلاعات صورت وضعیت ارسالی و مبالغ دریافتی این قبیل پیمان‌ها مشابه قراردادهای پیمانکار است.
این قبی قراردادهای پیمانکاری به علت یکسان بودن روند کار، محاسبه درصد پیشرفت کار را می‌تواند از طریق پیمان بر اساس نفر ساعات کار انجام شده بر نفر ساعت کار برآوردی ساده‌تر باشد.
 گزارشگری مالی در مؤسسات پیمانکاری
در مؤسسات پیمانکاری، در پایان هر دوره مالی، در طول مدت پیمان، مانده حساب «صورت وضعیت ارسالی» جزء حساب‌های کاهنده حساب «پروژه در جریان ساخت» محسوب می‌شود و در نتیجه باید از آن کسر گردد، تفاوت بین پروژه در جریان ساخت و صورت وضعیت ارسالی جزء دارایی‌ها یا بدهی‌های جاری در ترازنامه گزارش می‌گردد.
در مواردی که مانده پروژه در جریان ساخت بیش از مانده صورت وضعیت ارسالی باشد تحت عنوان «مازاد بهای تمام شده بر صورت وضعیت ارسالی» جزو دارایی جاری، و در مواردی که، صورت وضعیت ارسالی بیش از مانده پروژه در جریان ساخت باشد، تحت عنوان «مازاد صورت وضعیت ارسالی بر بهای تمام شده» جزء بدهی جاری گزارش می‌شود.

درآمد پیمانکاری

چنان‌چه در مواردی واحد پیمانکاری دارای تعدادی پروژه باشد، که برخی از پیمان‌ها، مانده پروژه در جریان ساخت بیش از صورت وضعیت ارسالی و برخی عکس این مورد را نتیجه دهد، در این‌گونه موارد پیمان‌ها تفکیک شده، در سمت دارایی شامل پروژه‌هایی که بهای تمام شده بیش از صورت وضعیت ارسالی، و سمت بدهی، پیمان‌هایی که صورت وضعیت ارسالی بیش از بهای تمام شده باشد، گزارش می‌گردد. نحوه گزارشگری اطلاعات مربوط به پیمان‌های بلندمدت در صورت‌های مالی با توجه به روش درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده در جدول شماره (2-3) و جدول شماره (3-3) نشان داده شده است.
از مقایسه جدول شماره (2-3) و (3-3) چنین می‌توان نتیجه‌گیری کرد:
1. مازاد بهای تمام شده بر صورت وضعیت ارسالی (کار گواهی نشده) پیمان در روش درصد پیشرفت کار، نسبت به کار تکمیل شده در طول عملیات اجرایی پیمان بیشتر می‌باشد.

درآمد پیمانکاری

2. جمع سود ناخالص پیمان در پایان اجرای طرح، در هر دو روش یکسان بوده (معادل 135000 ریال)، اما سود ناخالص شناسایی شده در طول دوران ساخت برابر نمی‌باشد، در روش درصد پیشرفت کار، سود ناخالص به تدریج و بر اساس پیشرفت کار، (درصد از بهای نهایی پیمان) اندازه‌گیری شده، حال آن‌که، در روش کار تکمیل شده یکجا همزمان با تکمیل قرارداد و تحویل به کارفرما، سود ناخالص شناسایی شده است، بدیهی است، استفاده از روش «درصد پیشرفت کار» باعث اندازه‌گیری بهتر درآمد در هر دوره مالی گشته و با اصل تطابق هزینه با درآمد هم آهنگی دارد. انتخاب روش شناسایی درآمد بستگی به میزان اطمینان پیمانکار نسبت به سودآوری پیمان و برآورد هزینه‌های پیمان جهت تکمیل دارد. در مواردی اگر پیمانکار نسبت به سودآوری پیمان اطمینان کافی نداشته باشد و نتواند هزینه‌ها را جهت تکمیل پیمان برآورد نماید، منظور داشتن سود در صورت‌های مالی مورد نخواهد داشت و بکارگیری روش پیشرفت کار نادرست می‌باشد. در این‌گونه موارد، استفاده از روش کار تکمیل شده برای شناسایی درآمد ضروری است.

درآمد پیمانکاری
 سود ناخالص پیمان طی هر سال در دوران عملیات اجرایی پیمان با توجه به روش حسابداری شناسایی درآمد (مثال شرکت پیمانکاری الف) به شرح زیر می‌باشد:
سال روش درصد پیشرفت کار کار تکمیل شده
1×13 38890

2×13 53750

3×13 42360 135000
جمع 135000 135000

جدول شماره (2-3) صورت‌های مالی شرکت پیمانکاری به روش درصد پیشرفت کار به تفکیک سال‌های مختلف:
ترازنامه 1×13 2×13 3×13
دارائی جاری
حساب‌های دریافتنی 30000 50000
موجودی‌ها:
پروژه در جریان ساخت 388890 992640
کسر می‌شود: صورت وضعیت ارسالی 300000 875000
مازاد بهای تمام شده بر صورت وضعیت
(کار گواهی نشده)
88890
117640
صورت سود و زیان:
درآمد پیمان بلندمدت 388890 603750 507360
بهای تمام شده عملیات ساخت 350000 550000 365000
سود ناخالص 38890 53750 43630

درآمد پیمانکاری
یادداشت شماره (1): خلاصه اهم رویه‌های حسابداری:
قرارداد بلندمدت پیمانکاری: شرکت درآمد پیمان بلندمدت و سود ناخالص پیمان را بر مبنای روش درصد پیشرفت کار شناسائی و گزارش می‌نماید. این نوع پیمان‌ها معمولاً بلندمدت بوده و مدت عملیات اجرایی نیز بیشاز یکسال می‌باشد. هزینه‌های ساخت (تکمیل پیمان) و صورت وضعیت در طول مدت ساخت انباشته شده و مبالغ درآمد پیمان و سود ناخالص در هر دوره مالی از طریق هزینه‌های تحقق یافته به برآورد جمع هزینه‌های پیمان اندازه‌گیری می‌شود. بهای تمام شده پروژه در جریان ساخت شامل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سهمی از هزینه‌های سربار پیمان می‌باشد. هزینه‌های اداری و عمومی تشکیلاتی هر دوره مالی جزو هزینه‌های عملیات دوره مالی محسوب شده و بین پیمان‌ها تسهیم نمی‌شود.
ترازنامه 1×13 2×13 3×13
دارائی جاری
حساب‌های دریافتنی 30000 50000
موجودی‌ها:
پروژه در جریان ساخت 35000 900000
کسر می‌شود: صورت وضعیت ارسالی 300000 875000
مازاد بهای تمام شده بر صورت وضعیت
(کار گواهی نشده)
50000
25000
صورت سود و زیان:
درآمد پیمان بلندمدت

1500000
بهای تمام شده عملیات ساخت

1365000
سود ناخالص

135000

درآمد پیمانکاری
یادداشت شماره (1): خلاصه اهم رویه‌های حسابداری:
قرارداد بلندمدت پیمانکاری: شرکت درآمد پیمان بلندمدت، سود ناخالص پیمان و هزینه‌های ساخت (بهای تمام شده) را بر مبنای کار تکمیل شده و همزمان با تحویل به کارفرما شناسایی و گزارش می‌نماید. این نوع پیمان‌ها طولانی مدت بوده و عملیات اجرائی پیمان نیز بیشاز یکسال می‌باشد.

درآمد پیمانکاری
هزینه‌های ساخت (تکمیل پیمان) و صورت وضعیت در طول دوران ساخت انباشته می‌شود. در این روش فقط درآمد و سود ناخالص، بهای تمام شده عملیات ساخت (هزینه) در زمان تکمیل شناسایی می‌گردد. بهای تمام شده پروژه ساخت شامل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سهمی از هزینه‌های سربار ساخت پیمان می‌باشد. هزینه‌های پیمان‌ها تسهیم نمی‌شود.

درآمد پیمانکاری
 حسابداری زیان ناشی از قراردادهای بلندمدت پیمانکاری
در قراردادهای بلندمدت پیمانکار، در طول دوران ساخت، گاهی اتفاق می‌افتد که یک افزایش قابل توجهی در برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان رخ می‌دهد. نتیجه این افزایش ممکن است حالاتی را به شرح زیر ایجاد نماید:
الف – نتیجه عملیات پیمانکاری دوره جاری منجر به زیان شده، اما کل پیمان سودآور می‌باشد.
ب- نتیجه زیان عملیات در دوره جاری منجر به عدم سودآوری کل پیمان گردد.

درآمد پیمانکاری
 شناسایی زیان در دوره جاری
این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که افزایش در برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان، سبب زیان در دوره جاری شده، اما نتایج اندازه‌گیری اداوری سود ناخالص پیمان در دوره‌های قبل، نشانگر این اس که انتظار می‌رود کل پیمان سودآور باشد. در این‌گونه موارد، در روش درصد پیشرفت کار، سود ناخالص دوره‌های مالی قبل تعدیل شده و به عنوان زیان در دوره جاری ثبت می‌گردد.

درآمد پیمانکاری
در روش کار تکمیل شده، چون درآمد شناسایی نشده، نیاز به تعدیل حساب‌ها ندارد. با توجه به مثال شرکت پیمانکاری خانه گستر، فرض کنید که برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان در پایان سال 2×13 به جای 46000 ریال به مبلغ 550000 ریال افزایش یابد، حاصل جمع هزینه‌های انجام شده از شروع پیمان تا پایان سال 2×13 بالغ بر 900000 ریال خواهد شد که در نتیجه جمع کل برآورد هزینه جهت تکمیل معادل 1450000 ریال می‌باشد، با مقایسه بهای قرارداد بالغ بر 1500000 ریال در مقابل برآورد کل هزینه، سود ناخالص قابل انتظار برای کل پیمان بالغ بر 50000 ریال شناسایی می‌شود که نحوه چگونگی محاسبه زیان در سال 2×13 به شرح زیر خواهد بود:
هزینه‌های تحقق یافته تا پایان سال 2×13 900000
برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان 550000
برآورد کل هزینه پیمان برای تکمیل 1450000
درصد پیشرفت (1450000÷900000) 069/62٪
درآمد قابل شناسایی تا پایان سال 2×13 (62069/0×1500000) 931035
درآمد شناسایی شده در سال‌های قبل (388890)
درآمد پیمان شناسایی شده در سال 2×13 542145
بهای تمام شده عملیات ساخت در سال 2×13 550000
زیان ناشی از قرارداد پیمان بلندمدت در سال 2×13 7855

درآمد، بهای تمام شده عملیات ساخت، و زیان پیمان برای سال 2×13 طبق استاندارد بین‌المللی شماره (11) به ترتیب زیر در دفاتر پیمانکار ثبت می‌شود:
بهای تمام شده عملیات ساخت 550000
پروژه در جریان ساخت 7855
درآمد پیمان بلندمدت 542146
ثبت شناسایی زیان پیمان بلندمدت
چنان‌چه که مبلغ زیان برآوردی پیمان از نظر مبلغ با اهمیت باشد به ترتیب زیر در دفاتر و به صورت جداگانه در صورت‌های مالی افشا می‌شود.
زیان برآوردی پیمان در جریان ساخت 7855
ذخیره زیان برآوردی پروژه در جریان ساخت 7855
در روش کال تکمیل شده در سال 2×13، زیان شناسایی نمی‌شود، زیرا انتظار می‌رود که پیمان در مجموع سودآور باشد.
 شناسایی کل زیان در قرارداد بلندمدت پیمانکاری
اگر در مواردی، کل هزینه‌های پیمان (حاصل جمع هزینه‌های واقعی و برآورد باقی مانده هزینه‌ها برای تکمیل) متجاوز از کل درآمد باشد، طبق اصول پذیرفته شده حسابداری، نتایج قبلی حسابداری تعدیل شده و هر دو روش (درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده) زیان پیمان شناسایی و نتایج عملیات قبلی بهبود می‌یابد. برای روشن شدن موضوع مثال شرکت پیمانکاری (الف) با فرضیات جدید مورد بررسی قرار می‌گیرد:

درآمد پیمانکاری
فرض کنید، برآورد هزینه برای تکمیل پیمان در پایان سال 2×13 برای اجرای بقیه عملیات پیمان به جای مبلغ 460000 ریال، به مبلغ 625000 ریال افزایش یابد، از آنجا که هزینه‌های واقعی تحقق یافته تا پایان سال 2× معادل 900000 ریال، و برآورد هزینه برای تکمیل پیمان در سال 3× به مبلغ 625000 ریال پیش‌بینی شده است، مجموع هزینه‌های واقعی و برآوردی بالغ بر 1525000 ریال می‌شود، که با مقایسه با بهای قرارداد (1500000 ریال) انتظار می‌رود کل پیمان مبلغ 25000 ریال زیان داشته باشد.
در چنین شرایطی، در روش کار تکمیل شده، در پایان سال 2×، زیان شناسایی شده و به حساب «زیان ناشی از قرارداد بلند مدت پیمانکاری» بدهکار، و در مقابل، حساب «پروژه در جریان ساخت» معادل همین مبلغ بستانکار می‌شود. بدین ترتیب این حساب به ارزش خالص بازیافتنی گزارش می‌گردد. ثبت شناسایی زیان در دفاتر پیمانکار در پایان سال 2×13 در روش کار تکمیل شده به ترتیب زیر می‌باشد:

درآمد پیمانکاری

زیان ناشی از قرارداد بلندمدت پیمانکاری 25000
پروژه در جریان ساخت 25000
بجای ثبت شناسایی زیان برآوردی ناشی از قرارداد پیمانکاری فوق می‌توان ثبت زیر را در دفاتر عمل کرد:
زیان ناشی از قرارداد بلندمدت پیمانکاری 25000
ذخیره زیان برآوردی پیمان بلندمدت 25000
چگونگی محاسبه مربوط به زیان در روش درصد پیشرفت کار اندکی پیچیده‌تر می‌باشد،
از آنجا که سود ناخالص در روش در درصد پیشرفت کار به مبلغ 38890 ریال در سال 1×13 شناسایی و ثبت شده است. این مبلغ باید در سال 2×13، برگشت داده شده و مبلغ 25000 ریال به عنوان زیان در دفاتر شناسایی گردد. نحوه محاسبه درآمد سال 2×13 و تعدیل مربوط به آن بابت برگشت سود ناخالص به شرح زیر می‌باشد:
درصد تکمیل (1525000÷900000) 016/59٪
درآمد قابل شناسایی تا تاریخ 29/12/2× (59016/0×1500000) 885240
کسر می‌شود: درآمد شناسایی شده در سال قبل 388890
درآمد پیمان شناسایی شده در سال 2×13 496350

نحوه محاسبه مبلغ واقعی بهای تمام شده عملیات ساخت پیمان در سال 2×13 به ترتیب زیر محاسبه می‌شود:
برآورد زیان خالص (کل پیمان) 25000
برآورد باقی خالص (کل پیمان)
برآورد باقی مانده هزینه برای تکمیل 1500000
درصد پیشرفت کار در 29/12/2×13 59016/0×
نسبت هزینه‌هایی که تا 29/12/2×13 885240
جمع 910240
کسر می‌شود: هزینه‌های تحقق یافته سال قبل 350000
بهای تمام شده عملیات ساخت در سال 2× 13 560240

با توجه به محاسبات فوق، درآمد، هزینه و زیان در دفاتر پیمانکار به ترتیب زیر ثبت می‌شود:
بهای تمام شده بلندمدت 56240
درآمد پیمان بلندمدت 496350
پروژه در جریان ساخت 63890
ثبت شناسایی زیان (38890 ریال سود ناخالص دوره +25000 ریال برآورد زیان)
 شناسایی درآمد بر مبنای صفر
این روش زمان برای واحد تجاری کاربرد دارد، که میزان پیشرفت کار تکمیل شده قابل برآورد نبوده، و برای واحد تجاری این انتظار وجود دارد که هزینه‌های متحمل شده بازیافت گردد.
در این‌گونه موارد، زمانی که شواهد و مدارک کافی نسبت به برآورد میزان کار تکمیل شده در پیمان‌های بلندمدت ساخت بدست نیامده باشد، درآمد معادل آن بخش از هزینه‌های متحمل شده که انتظار بازیافت آن می‌رود شناسایی می‌گردد.
از آنجا که، درآمد پیمان بلندمدت معادل هزینه‌های متحمل شده می‌باشد، سود ناخالص صفر بوده و تا شواهد و مدارک کافی در برآورد قابل اتکا میزان پیشرفت کار بدست نیامده باشد، نشاسایی سود ناخالص به تعویق می‌افتد.
* استاندارد شماره 9 حسابداری پیمانکاری در این زمینه چنین بیان می‌دارد: «طی مراحل اولیه پیمان، غالباً وضعیت به صورتی است که ماحصل پیمان را نمی‌توان به گونه‌ای قابل اتکا برآورد کرد. با این حال، ممکن است این احتمال وجودد اشته باشد که واحد تجاری، هزینه‌های متحمله پیمان را بازیافت کند، بنابر این، درآمد پیمان تنها تا میزان متحمله که انتظار بازیافت آن می‌رود، شناسایی می‌گردد. از آنجا که ماحصل پیمان را نمی‌توان به گونه‌ای قابل اتکا برآورد کرد، هیچ‌گونه سودی شناسایی نمی‌شود. اگر ماحصل پیمان را نتوان به گونه‌ای قابل اتکا برآورد کرد، احتمال دارد که کل مخارج پیمان از کل درآمد تجاوز کند. در چنین مواردی، هرگونه مازاد کل مخارج برآورد پیمان بلادرنگ به عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.
مثال – شرکت (الف) در اول سال 1×13 قراردادی به مبلغ 5 میلیون ریال برای احداث یک مجتمع مسکونی به مدت سه سال با کارفرما امضاء کرد. عملیات اجرایی پیمان در سال 3×13 پایان یافت و به کارفرما تحویل گردید. اطلاعات مربوط به مخارج انجام شده، صورت وضعیت ارسالی (تأیید شده) و مبالغ دریافتی از کارفرما در طول اجرای پیمان به قرار زیر می‌باشد:

1×13 2×13 3×13 جمع
هزینه‌های واقعی پیمان در هر سال 500000 2500000 1400000 4400000
صورت وضعیت ارسالی در هر سال 400000 2000000 2600000 5000000
مبالغ دریافتی از کارفرما 275000 2100000 2625000 5000000

ثبت رویدادهای فوق در دفاتر پیمانکار بر اساس شناسایی درآمد بر مبنای صفر به شرح زیر خواهد بود:
سال 1×13:
1. پروژه در جریان ساخت
وجود نقد
ثبت پرداخت هزینه‌های انجام شده طی سال 1×13 500000
500000
2. حسابهای دریافتنی
صورت وضعیت ارسالی
ثبت ارسال صورت وضعیت موقت تأیید شده به کارفرما جهت وصول 400000 400000
3. وجوه نقد
حسابهای دریافتنی
ثبت مبالغ دریافتی از کارفرما بابت صورت وضعیت ارسالی موقت 275000 275000
4. بهای تمام شده درآمد تحصیل شده
درآمد پیمان
ثبت شناسایی درآمد معادل هزینه‌های تحقق یافته سال 1×13 500000 500000
سال 2×13:
5. پروژه در جریان ساخت
وجوه نقد
ثبت هزینه‌های انجام شده طی سال 2×13 2500000 2500000

6. حساب‌های دریافتنی
صورت وضعیت ارسالی
ثبت ارسال صورت وضعیت موقت تأیید شده به کارفرما جهت تصول 575000
575000
7. وجوه نقد
حسابهای دریافتنی
ثبت مبالغ دریافتی از کارفرما بابت صورت وضعیت ارسال (موقت) 2500000 2500000

در پایان سال 3×13 قرارداد تکمیل شده و تحویل کارفرما گردید، تمامی سود ناخالص همانند روش تکمیل شده در این دوره شناسایی می‌گردد:

9. پروژه در جریان ساخت
وجوه نقد
ثبت هزینه‌های انجام شده طی سال 3×13 1400000
1400000
10. حسابهای دریافتنی
صورت وضعیت ارسالی
ثبت ارسال ضوت وضعیت موقت تأیید شده پیمان به کارفرما جهت وصول 2600000
2600000
11. وجوه نقد
حسابهای دریافتنی
ثبت مبالغ دریافتی از کارفرما بابت صورت وضعیت‌های ارسالی (موقت) 2625000
2625000
12. بهای تمام شده درآمد تحصیل شده
پروژه در جریان ساخت
درآمد پیمان 1400000
600000

ثبت شناسایی درآمد معادل هزینه‌های تحقق یافته سال 3×13 و تفاوت بین دومانده پروژه در جریان ساخت (هزینه‌های تحقق یافته) و صورت وضعیت ارسالی (موقت)
13. صورت وضعیت ارسالی
پروژه در جریان ساخت
ثبت بستن حساب صورت وضعیت ارسالی و پروژه در جریان ساخت 5000000
5000000

پروژه در جریان ساخت صورت‌ وضعیت ارسال
(1) 500000
(5) 2500000
(9) 1400000 (13) 5000000 400000 (2)
2000000 (6)
2600000 (10)
4400000 5000000 5000000

نحوه گزارش تغییر روش حسابداری قراردادهای بلندمدت پیمانکاری
در برخی موارد، ممکن است واحد پیمانکاری در شناسایی درآمد تغییر روش دهد. در این‌گونه موارد، طبق اصول پذیرفته شده حسابداری، صورت‌های مالی دوره‌های گذشته به منظور رعایت یکنواختی در بکارگیری روش جدید حسابداری مجدداً تنظیم و ارائه می‌شوند. برای تشریح روش «تسری اثرات تغییر به گذشته» و نحوه تنظیم و ارائه مجدد صورت‌های مالی در مؤسسات پیمانکاری، در مثال زیر تشریح می‌گردد:
شرکت خانه‌سازی ایران، روش حسابداری «کار تکمیل شده» را درمورد قراردادهای بلند مدت پیمانکاری مورد استفاده قرار داده است. در سال 9×13، مدیریت برای اندازه‌گیری درآمد تصمیم گرفت، روش «کار تکمیل شده» را به روش «درصد پیشرفت کار» تغییر دهد. اطلاعات مربوط به اثر تغییر در روش حسابداری قراردادهای بلندمدت پیمانکاری، با فرض این‌که نرخ مالیات بر درآمد 40٪ باشد، به شرح زیر تجزیه و تحلیل می‌گردد.
درآمد قبل از مالیات مغایرات
سال پیشرفت کار کار تکمیل شده تفاوت اثر مالیات (40٪) درآمد بعد از کسر مالیات
قبل از 8×13 600000 400000 200000 80000 120000
در سال 9×13 180000 160000 20000 8000 12000
جمع در اول سال 9× 780000 560000 220000 88000 132000
در سال 9×13 200000 190000 10000 4000 6000
ثبت تغییر روش حسابداری قرارداد بلند مدت پیمانکاری در سال 9×13 به ترتیب زیر می‌باشد:
پروژه در جریان ساخت 220000
مالیات پرداختنی 88000
سود انباشته 132000
در نتیجه این تغییر، حساب «پروژه در جریان ساخت» به مبلغ 220000 ریال افزایش یافته، سود سال‌های قبل و بدهی مالیاتی به ترتیب به مبلغ 132000 ریال و 88000 ریال تعدیل شده است. برای تشریح اثر تغییر در روش حسابداری بر نحوه صورت‌های مالی به صورت مقایسه‌ای در زیر ارائه می‌شود:
بخشی از صورت سود و زیان قبل از اثر تسری به گذشته:
بخشی از صورت سود و زیان بعد از اثر تسری به گذشته:
 صورت سود و زیان انباشته
فرض کنید که مانده سود انباشته اول سال 8×13 به مبلغ 1600000 ریال، مانده سود انباشته برای سال‌های 8×13 و 9×13 بابت اثرات تغییر روش، پس از کسر مالیات به شرح زیر تعدیل و ارائه می‌شود:
صورت‌های سود و زیان انباشته قبل اثر تسری به گذشته:
صورت سود (زیان) انباشته 9×13 8×13
مانده سود انباشته ابتدای دوره 1696000 1600000
سود خالص 114000 96000
مانده سود انباشته در پایان دوره 1810000 1696000
صورت سود (زیان) انباشته مقایسه‌ای بعد از اثر تسری به گذشته:
صورت سود (زیان) انباشته
9×13 8×13
مانده سود انباشته ابتدای دوره 1696000 1600000
اضافه می‌شود: اثرات انباشته ناشی
از تغییر روش قراردادهای بلندمدت
پیمانکاری (یادداشت شماره 1) 132000 120000
مانده سود انباشته اول دوره تعدیل شده 1828000 1720000
سود خالص 120000 108000
سود انباشته پایان دوره 1948000 1828000

یادداشت شماره 1 – تغییر روش حسابداری برای قراردادهای بلندمدت پیمانکاری، شرکت خانه‌سازی ایران در سال 9×13 از روش «درصد پیشرفت کار» برای درآمد و هزینه‌ها بر مبنای روش «کار تکمیل شده» شناسایی شده است. روش جدید حسابداری برای قراردادهای بلندمدت پیمانکاری برای ارائه بهتر نتایج عملیات انتاب شده است. صورت‌های مالی سال‌های قبل بر مبنای روش جدید مجدداً‌ارائه شده است. شرکت برای محاسبه مالیات همانند سال‌های قبل از روش «کار تکمیل شده» استفاده می‌نماید. اثرات انباشته ناشی از تغییر روش بر سود خالص، سود هر سهم، سود انباشته منعکس شده و بر مبنای روش جدید تعدیل شده است.
 حسابداری قراردادهای بلندمدت پیمانکاری در دفاتر کارفرما
طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تمام مخارج عادی و ضروری مورد نیاز برای تکمیل پیمان تا زمان تحویل به کارفرما جزو بهای تمام شده پیمان به حساب می‌آید. شناسایی دارایی در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری در دفاتر کارفرما با دو روش مجاز شمرده شده که شامل: الف) روش «درصد پیشرفت کار» و ب): روش «کار تکمیل شده» می‌باشد. استفاده از این دو روش در قراردادهای مشابه از لحاظ رعایت «همسانی رویه» که قابلیت مقایسه نتایج گزارش شده در یک مقطع زمانی یا مقاطع زمانی یکسان امکان‌پذیر می‌سازد، الزامی است.
 درصد پیشرفت کار: در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری، کارفرما به منزله خریدار تلقی شده، و با توجه به صورت وضعیت تأیید شده دریافتی از پیمانکار و متناسب با پیشرفت عملیات اجرایی پیمان در طی دوران ساخت، مبلغ قرارداد به حساب «دارایی در جریان ساخت» منظور و تا قبل از تکمیل تحت سرفصل سرمایه‌گذاری‌ها، یا سایر دارایی‌ها در ترازنامه گزارش می‌شود. این نوع دارایی که از طریق قراردادهای بلندمدت پیمانکاری ساخته می‌شود، پس از تکمیل و بهره‌برداری مشمول محاسبه استهلاک و تحت سرفصل اموال، ماشین‌آلات، تجهیزات، در ترازنامه طبقه‌بندی می‌شود.
 کار تکمیل شده: در این روش دارایی تکمیل شده در خاتمه قرارداد بعد از تحویل به کارفرما در دفاتر شناسایی می‌شود. هرگونه پرداختی طی دوران ساخت بایت صورت وضعیت به حساب پیمانکار مانده مبلغ بستانکار و دارایی تکمیل شده بدهکار می‌شود.
کارفرما برای اجرای طرح به کمک مهندسین مشاور مطالعات اولیه و تفصیلی (تهیه نقشه، مشخصات فنی، فهرست مقادیر بها، تهیه اسناد و مدارک مناقصه …) طرح انجام داده، هرگونه پرداختنی بابت اجرای طرح اولیه از طرف کارفرما به حساب «هزینه مقدماتی طرح» منظور می‌شود، کارفرما از طریق درج آگهی، نوع و مشخصات فنی طرح را در اختیار پیمانکاران قرار داده، از طریق مناقصه یا سایر روش‌‌های متداول، پیمانکار را انتخاب و قرارداد جهت ساخت منعقد می‌نماید. کلیه هزینه‌های چاپ آگهی و … به حساب «هزینه مقدماتی طرح» منظور می‌شود.
سیستم حسابداری اجرای طرح به روش «درصد پیشرفت کار» در دفاتر کارفرما به شرح زیر خواهد بود:
نام حساب بدهکار نام حساب بستانکار
هزینه مطالعات طرح، تهیه نقشه، و هزینه درج آگهی مناقصه …  مخارج مقدماتی طرح  وجوه نقد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط مهندسین مشاور انجام گیرد  ثبت ندارد  ثبت ندارد
فروش اسناد مناقصه در مواردی‌که توسط کارفرما انجام گیرد  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حساب انتظامی – اسناد تضمینی
دریافت ضمانت‌نامه از پیمانکار برای شرکت در مناقصه و سایر موارد  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حساب انتظامی – اسناد تضمینی
انتقال مخارج مقدماتی طرح به حساب دارایی  دارایی در جریان تکمیل  مخارج مقدماتی طرح
دریافت صورت وضعیت از پیمانکار دارایی در جریان تکمیل  حسابهای پرداختنی – پیمانکار
پرداخت صورت وضعیت به پیمانکار*  حسابهای پرداختنی  وجوه نقد
تحویل پیمان به کارفرما (خاتمه کار)
ابطال ضمانت نامه‌ها  دارایی تکمیل شده
 طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  دارایی در جریان تکمیل
 حساب های انتظامی – اسناد تضمینی
استرداد سپرده حسن انجام کار  حسابهای پرداختنی – سپرده حسن انجام کار  وجوه نقد

* کارفرما پس از رسیدگی به صورت وضعیت‌ها، در هر نوبت پرداخت بابت اجرای عملیات، طبق قانون یا قرارداد مکلف است پنج درصد بابت پیش پرداخت مالیات طبق ماده 104، قانون مالیات‌ها، 6 درصد (6/1 درصد سهم پیمانکار، 4/4 درصد سهم کارفرما)، بابت حق بیمه طرح‌های عمرانی، 10 درصد بابت سپرده حسن انجام کار، 2 در هزار بابت صندوق کارآموزی … کسر و بقیه را به پیمانکار پرداخت نماید. ثبت پرداخت وجه بابت صورت وضعیت، در مواردی که کسورات از مبالغ بدهی کسر شود به شرح زیر تعدیل می‌شود:
حساب‌های پرداختنی – پیمانکار ××××
حسابهای پرداختنی – سپرده انجام کار ××××
وزارت دارایی ××××
سازمان تأمین اجتماعی ××××
سایر موارد ××××
وجوه نقد ××××
ثبت پرداخت صورت وضعیت پیمان همراه با کسورات پیمان
سیستم حسابداری اجرای طرح به روش «کار تکمیل شده» در دفاتر کارفرما به شرح زیر می‌باشد.
نام حساب بدهکار نام حساب بستانکار
هزینه مطالعات اولیه و تفصیلی طرح، پرداخت درج آگهی مناقصه …  مخارج مقدماتی طرح  وجوه نقد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط مهندسین مشاور انجام گیرد  ثبت ندارد  ثبت ندارد
فروش اسناد مناقصه در مواردی که توسط کارفرما صورت گیرد  وجوه نقد  مخارج مقدماتی طرح
دریافت ضمانت‌نامه از پیمانکاری  حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی
انتقال مخارج مقدماتی
طرح به حساب دارایی  دارایی در جریان تکمیل  مخارج مقدماتی طرح
دریافت صورت وضعیت از پیمانکار  ثبت ندارد  ثبت ندارد
پرداخت صورت وضعیت به پیمانکاری  حساب پیمانکار  وجوه نقد
تحویل پیمان به کارفرما (خاتمه کار)  دارایی تکمیل شده  دارایی در جریان تکمیل حساب پیمانکار
ابطال ضمانت‌نامه‌ها  طرف حسابهای انتظامی – اسناد تضمینی  حساب‌های انتظامی – اسناد تضمینی
استرداد سپرده حسن انجام کار  حسابهای پرداختنی – سپرده حسن انجام کار  وجوه نقد
ضمیمه 3 – الف
شناخت درامد در زمان تکمیل تولید
برخی از تولیدات که دارای بازاری تحت کنترل بوده، و با یک قیمت تثبیت شده قابلیت تبدیل را دارا می‌باشند، اگر شواهد کافی و قابل اتکار برای اندازه‌گیری ارزش بازار آنها وجود داشته باشد، می‌توان در هنگام تکمیل تولید درآمد را شناسایی نمود. به طور مثال، چنان‌چه قیمت محصولات کشاوری دارای مظنه رسمی بازار باشد، و دولت حداقل قیمت خرید آن را تضمین نماید. واحد تجاری می‌تواند در زمان برداشت محصول کشاورزی، حداقل سود تحصیل شده را بر مبنای قیمت تعیین شده دولت به نحوی قابل اعتماد برآورد و در دفاتر ثبت نماید. خلاصه چگونگی توجیه شرایط شناسایی درآمد در مقطع تکمیل تولید به قرار زیر است:
1. وجود قیمت فروش مطمئن و قیمت تثبیت شده بازار.
2. عدم وجود هزینه‌های مهم بازاریابی، توزیع و فروش و یا برآورد هزینه‌های توزیع و فروش. (در مورادی که هزینه‌های فروش و توزیع قابل اهمیت باشد، موجودی محصول به بهای فروش به کسر هزینه‌های توزیع و فروش نشان داده می‌شود).
3. قابلیت مبادله تولیدات.
چنان‌چه تولید محصول بجای فروش به عنوان شرط کامل بودن مرحله فرایند کسب سود تلقی گردد، واحد تجاری، می‌تواند در این مرحله، درآمد را به گونه‌ای معقول و قابل اطمینان شناسایی نماید.
به طور کلی، طبق اصول پذیرفته شده حسابداری برخی از محصولات کشاورزی، طلا و نقره و سایر فلزات گرانبها … که دارای قابلیت مبادله تولیدات در بازار با قیمت تثبیت شده می‌باشند، ارزش موجودی محصول تولیدی در زمان تکمیل تولید را می‌توان به قیمت بازار پس از کسر هزینه‌های فروش آتی (هنوز واقع نشده) اندازه‌گیری و ثبت کرد. و بر اساس همین مبنا، درآمد را می‌توان قبل از فروش به قیمت‌هایی مطمئن که به طور عینی قابل تعیین می‌باشد، برآورد، و در گزارشگری مالی منعکس نمود.
بدیهی است کلیه اطلاعات مروط به بکارگیری چنین مبنایی باید به طور کامل در صورت‌های مالی توصیف و افشاء شود.
مثال – فرض کنید، شرکت کشت و صنعت کارون در اول سال 1×13 تأسیس و شروع به عملیات کشاورزی نمود. میزان برداشت محصول کشاورزی در طی سال 1×13 بالغ بر 10000 تن بوده است. مقدار 8000 تن در سال 1×13 و بقیه محصولات تولیدی در سال 2×13 به مشتریان فروخته است. سایر اطلاعات مربوط به رویدادهای واحد تجاری طی دو سال متوالی به قرار زیر می‌باشد:
بهای فروش هر تن غلات بالغ بر 3000 ریال، هزینه‌های متغیر هر تن غلات (پرداختی به طور عقد) بالغ بر 1000 ریال، استهلاک تجهیزات کشاورزی بالغ بر 6000000 ریال، هزینه فروش هر تن غلات (تحقق یافته و پرداختی در زمان فروش) بالغ بر 200 ریال،
وصولی بابت فروش محصولات کشاورزی: 180000000
در سال 1×13 100000000
در سال 2×13 2000000
در سال 3×13 30000000

وضعیت مالی شرکت کشت و صنعت کارون در اول سال 1×13 به شرح زیر است:
1. تجهیزات 60000000 ریال
2. سرمایه – سهام عادی 60000000 ریال
نحوه ثبت رویدادهای مربوط به تولید محصولات کشاورزی و شناسایی درآمد به روش تکمیل تولید با توجه به اطلاعات فوق به قرار زیر می‌باشد:
موجودی غلات 16000000
وجوه نقد (1000×10000) 10000000
استهلاک انباشته 60000000
ثبت هزینه‌های محصول برداشت شده در سال 1×13
موجود غلات* 14000000
بهای تمام شده محصولات تولیدی 160000000
درآمد (3000×10000) 30000000
ثبت شناسایی درآمد به بهای فروش موجودی غلات در سال 1×13
محاسبه موجودی غلات 1400000 = 16000000 – 30000000) 
فروش موجودی غلات در بدهکار حسابهای دریافتنی و بستانکار موجودی غلات ثبت می‌گردد:
حساب‌های دریافتنی 24000000
موجودی غلات 240000000
ثبت فروش موجودی محصولات کشاورزی (3000×8000)
وجوه نقد 18000000
حسابهای دریافتنی 18000000
ثبت وصول مطالبات در سال 1×13
هزینه‌های فروش 1600000
وجوه نقد 1600000
ثبت هزینه‌های فروش در سال 1×13 (200×8000)
در پایان سال 1×13، ثبت تعدیلات لازم بابت هزینه‌های فروش، مربوط به موجودی محصولات کشاورزی (در سال 2×13 فروخته خواهد شد) به قرار زیر می‌باشد:
هزینه‌های فروش 400000
موجودی غلات 400000
ثبت هزینه‌های فروش معوق بابت موجودی محصولات فروخته شده (200×2000)
لازم به یادآری است که هزینه‌های فروش تعهدی (آتی)، ارزش دفتری موجودی محصولات کشاورزی را به ارزش خالص بازیافتنی به مبلغ 5600000 ریال کاهش می‌دهد (400000 – 60000000).
چنان‌چه شرکت کشت و زرع کارون بقیه موجودی محصولات کشاورزی را در سال 2×13 به فروش برساند، ثبت آن به قرار زیر می‌باشد:
حسابهای دریافتنی (3000×2000× 6000000
موجودی غلات 5600000
وجوه نقد (200×2000) 400000
نحوه گزارش رویدادهای فوق در صورت‌های مالی در جدول شماره (4-3) نشان داده شده است. کلیه اقلام صورت سود و زیان در مقطع فروش معادل 80 درصد اقلام سود و زیان مربوط به مقطع تکمیل محصول در سال 1× بوده و بقیه 20 درصد در سال 2× محاسبه و در گزارشگری منظور شده است.
جدول (4-3) شناسایی درآمد همزمان با تکمیل محصول و فروش تولیدات و گزارشگری مالی در دو سال متوالی (واحد هزار ریال)

در مقطع تکمیل محصول در مقطع فروش
صورت سود و زیان: 1×13 2×13 1×13 2×13
درآمد 30000 – 24000 6000
کسر می‌شود هزینه‌ها:
بهای تمام شده کالای تولید یا فروخته شده:
هزینه متغیر تولید (10000) – (8000) (2000)
استهلاک تجهیزات (6000) – (4800) (1200)
جمع بهای تمام شده تولید (16000) – (12800) (3200)
هزینه‌های فروش (2000) – (1600) (400)
جمع هزینه‌ها (18000) – (14400) (3600)
سود خالص 12000 – 9600 2400
ترازنامه:
وجوه نقد 6400 16000 6400 16000
حسابهای دریافتنی 6000 (2) 2000(3) 6000 (2) 2000 (3)
موجودی غلات (4)5600 – (5)3200 –
تجهیزات (خالص) 54000 54000 54000 54000
جمع 72000 72000 69600 72000
سرمایه – سهام عادی 60000 60000 60000 60000
سود انباشته 12000 12000 9600 12000
جمع 72000 72000 69600 72000

(1) استهلاک تجهیزات برابر است با:

(2) فروش طی سال 1×13 24000000 (3) مانده اول دوره ×2 6000000
وصول طی سال 1×13 18000000 فروش در سال 2×13 6000000
مانده مطالبات 6000000 وصول در سال 2×13 (10000000
20000000

(4) موجودی غلات: 5600000 = 400000 (هزینه‌های فروش آتی) – 6000000 (بهای فروش) 
(5) موجودی غلات: 80 درصد فروخته شده و 20 درصد باقی مانده است:
3200000 = 20٪× 16000000 ریال (هزینه‌های تولید) 
نحوه شناسایی درآمد در مقطع تکمیل تولید و فروش به طور مقایسه‌ای در جدول شماره (4-3) گزارش گردیده، که حاوی نکاتی چند به شرح زیر می‌باشد:
* هنگامی که درآمد و سود خالص در روش تکمیل تولید شناسایی می‌شودع موجودی محصولات کشاورزی به «ارزش خالص بازیافتنی» یا «ارزش خروجی مورد انتظار» گزارش می‌شود. ارزش دفتری موجودی محصولات کشاورزی در پایان سال 1×13 معادل 5600000 ریال بوده، که نشانگر بهای فروش آتی بالغ بر 6000000 ریال (3000×2000) به کسر مخارج فروش آتی به مبلغ 400000 ریال (200×2000) می‌باشد. مبلغ 5600000 ریال حاکی از خالص جریان‌های نقدی آتی در ارتباط با فروش محصولات کشاورزی می‌باشد.
* اگر قیمت فروش محصولات مشخص، و برآورد هزینه‌های آتی نیز امکان‌پذیر باشد، اندازه‌گیری درآمد و سود در مقطع تکمیل تولید، نسبت به شناسایی درآمد در مقطع فروش، برای تحصیل خالص جریان‌های نقدی آتی، مبنای دقیق‌تری می‌باشد.
 پرسش
1. قرارداد بلندمدت پیمانکاری را بیان کنید.
2. انواع قراردادهای پیمانکاری کدامند؟ هر کدام را به اختصار بیان کنید.
3. منظور از مناقصه عمومی، مناقصه محدود و ترک مناقصه چیست؟ بیان کنید.
4. هر یک از اصطلاحات زیر را توضیح دهید.
پیمانکار، کارفرما، دستگاه نظارت، ناظر مقیم، رئیس کارگاه، صورت وضعیت پیمان، تضمین قرارداد، تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی، تحویل قطعی.
5. مکانیزم شناسایی درآمد در قراردادهای بلندمدت ساخت کدامند؟ بیان کنید.
6. کاربرد روش «درصد پیشرفت کار، و «کار تکمیل شده» کدام است؟ بیان کنید.
7. مزایا و معایب شناسایی درآمد به روش درصد پیشرفت کار را بیان کنید.
8. دلایل مرجح بودن روش درصد پیشرفت کار نسبت به کار تکمیل شده را بیان کنید.
9. معیار تعیین اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار در قراردادهای بلندمدت ساخت کدامند؟
10. منظور از «هزینه بر هزینه» چیست؟ بیان کنید.
11. منظور از روش «کار انجام شده» برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار در قراردادهای بلندمدت ساخت چیست؟ بیان کنید.
12. اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار بر اساس «خروجی پیمان» کدام است؟ بیان کنید.
13. نحوه انتخاب پیمانکار در قراردادهای بلندمدت ساخت کدام است؟ بیان کنید.
14. حساب‌های انتظامی چه نوع حسابی به شمار می‌آیند؟ بیان کنید.
15. مخارج مصرف شده در پیمان‌های بلندمدت در کدام حساب ثبت می‌گردد؟
16. مانده حساب «پروژه در جریان ساخت» چه نوع حسابی است؟
17. مانده حساب «صورت وضعیت ارسالی» چه نوعی حسابی است؟
18. نحوه محاسبه درصد پیشرفت کار بر اساس «هزینه بر هزینه» کدام است؟
19. نحوه محاسبه پای کار در پایان هر دوره مالی بر اساس «روش درصد پیشرفت کار» به کدام حساب بستانکار می‌شود؟
20. برآورد مصالح پای کار در پایان هر دوره مالی بر اساس «روش درصد پیشرفت کار» به کدام حساب بستانکار می‌شود؟
21. ارسال صورت وضعیت پیمان به کارفرما در کدام حساب ثبت می‌گردد؟
22. به چه منظوری سپرده حسن انجام کار از پیمانکار کسر می‌گردد. و در دفاتر کارفرما به کدام حساب منظور می‌شود؟
23. تفاوت مانده حساب «پروژه در جریان ساخت» و حساب «صورت وضعیت ارسالی، در ترازنامه چه نامیده می‌شود؟
24. منظور از کار گواهی نشده چیست؟ بیان کنید.
25. نحوه برخورد برآورد زیان در قراردادهای بلندمدت ساخت با توجه به روش «درصد پیشرفت کار» و «کار تکمیل شده» کدام است؟
26. شناسایی درآمد در مواردی‌که میزان پیشرفت کار قابل برآورد نباشد کدام است؟
27. تغییر روش شناسایی درآمد از کار تکمیل شده به درصد پیشرفت کار را توضیح دهید؟
28. مخارج اولیه طرح در دفاتر کارفرما به کدام حساب منظور می‌گردد؟
29. فروش اسناد مناقصه توسط کارفرما در بستانکار کدام حساب منظور می‌شود؟
30. دریافت صورت وضعیت در بدهکار کدام حساب در دفاتر کارفرما منظور می‌شود؟
31. تفاوت روش درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده در دفاتر کارفرما کدام است؟
32. فرایند شناسایی درآمد در زمان تکمیل تولید (محصولات کشاورزی) کدام است؟
 پرسش‌های چندگزینه‌ای
برای هر یک از پرسش‌های زیر بهترین پاسخ را انتخاب کنید:
1. حساب پروژه در جریان ساخت تحت کدام سرفصل زیر طبقه‌بندی می‌شود؟
الف. دارایی جاری ب. بدهی جاری
ج. هزینه عملیاتی د. درآمد عملیاتی
2. حساب صورت وضعیت ارسالی تحت کدام سرفصل زیر طبقه‌بندی می‌شود؟
الف. دارایی ب. کاهنده دارایی
ج. بدهی د. کاهنده بدهی
3. مانده حساب پروژه در جریان ساخت در پایان دوره مالی در روش درصد پیشرفت کار نشانگر کدامیک از موارد زیر است:
الف. هزینه‌های (مخارج) ساخت تا پایان دوره مالی.
ب. هزینه‌های (مخارج) ساخت تا پایان دوره مالی به کسر مانده صورت وضعیت ارسالی.
ج. هزینه‌های (مخارج) ساخت تا پایان دوره مالی به کسر مبالغ دریافتی از کارفرما.
د. هزینه‌های (مخارج) ساخت بانضمام سود ناخالص شناسایی شده تا پایان دوره مالی.
هـ . هزینه‌های (مخارج) ساخت به کسر سود ناخالص شناسایی شده تا پایان دوره مالی.
4. شرکت پیمانکاری بتون آرمه برای حسابداری پیمان‌های خود از روش درصد پیشرفت کار پیروی می‌کند. سود ناخالص پیمان شناسایی شده در سال‌های 1×13 و 2×13 به ترتیب 25000 و ریال 5000 ریال می‌باشد. در سال 3×13، حسابداری شرکت زیانی بالغ بر 10000 ریال در زمان تکمیل پیمان برآورد نموده است. میزان کار تکمیل شده در پایان سال 3×13 معادل 80 درصد می‌باشد. مبلغ زیانی که در پایان سال 3×13 باید شناسایی شود کدام است؟
الف. 8000 ب. 10000 ج. 40000 د. 38000
5. شرکت پیمانکاری توحید در اول سال 1×13 قراردادی جهت ساخت یک واحد مسکونی با کارفرما را امضا کرد، این شرکت برای مقاصد گزارشگری مالی از روش درصد پیشرفت کار مورد استفاده قرار می‌دهد. سود ناخالص پیمان در هر سال بر مبنای مخارج انجام شده به کل برآورد مخارج جهت تکمیل (روش هزینه بر هزینه) محاسبه می‌شود.
بهای قرارداد 540000 ریال، برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان بالغ بر 450000 ریال، اطلاعات زیر از مدارک حسابداری شرکت طی سه سال متوالی استخراج شده است:
1×13 2×13 3×13
هزینه‌های تحقق یافته هر دوره مالی 90000 270000 130000
برآورد هزینه جهت تکمیل پیمان 360000 120000

با توجه به اطلاعات پرسش شماره 5 به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1. 5: ناخالص پیمان در سال 1×13 کدامیک از مبالغ زیر است؟
الف. 18000 ب. 22500 ج. 45000 د. 90000
2. 5: سود ناخالص پیمان در سال 2×13 کدامیک از مبالغ زیر است؟
الف. 270000 ب. 45000 ج. 33750 د. 103846
3. 5: کل سود ناخالص پیمان (شناسایی شده) کدامیک از مبالغ زیر است؟
الف. 30000 ب. 50000 ج. 60000 د. 90000
6. شرکت پیمانکاری الفبا در اول سال 2×13 قراردادی به مبلغ 5000000 ریال برای احداث مجتمع مسکونی با کارفرما، منعقد نمود. عملیات اجرایی این پیمان در سال 4×13 خاتمه یافت. اطلاعات زیر در دست است.
1×13 2×13 3×13
مخارج انجام شده در هر دوره مالی 1125000 2250000 1725000
برآورد باقی مانده مخارج برای تکمیل پیمان 3375000 1725000

با توجه به اطلاعات پرسش شماره 6، به سؤالات زیر پاسخ دهید:
(1-6): میزان پیشرفت کار با توجه به هزینه‌های تحقق یافته در پایان هر سال به ترتیب کدام است؟
الف. 25 درصد 18/66 درصد 100 درصد
ب. 20 درصد 70 درصد 100 درصد
ج. 30 درصد 60 درصد 100 درصد
د. 27 درصد 70 درصد 100 درصد
(2-6): زیان ناخالص پیمان در پایان سال 3×13 با فرض این‌که شرکت از روش کار تکمیل شده استفاده نماید کدام است؟
الف. 100000 ب. 5000000 ج. 450000 د. صفر
7. شرکت پیمانکاری الف در اول سال 7×13 قراردادی به مبلغ 20 میلیون ریال با کارفرما، منعقد نمود. پیمان پس از سه سال تکمیل و به کارفرما تحویل شد. سایر اطلاعات مربوط به پیمان به شرح زیر است: (واحد هزار ریال9
(آزمون حسابداران رسمی ایران سال 1381)
7×13 8×13 9×13
مخارج واقعی پیمان در هر سال 6000 5040 9760
مخارج واقعی پیمان در سال قبل
9360

پیش‌بینی باقیمانده مخارج برای تکمیل پیمان 9000 9360

شرکت الف برای حسابداری این قرارداد از روش درصد پیشرفته کار پیروی می‌کند و میزان پیشرفت کار را بر مبنای مخارج واقعی به کل مخارج برآوردی پیمان اندازه‌گیری می‌کند. شرکت الف در سال 9×13 بابت این قرارداد چقدر زیان ناخالص در صورت سود و زیان گزارش می‌کند.
الف. 400000 ب. 800000 ج. 1400000 د. 16000000
8. شرکت پیمانکاری مانا به احداث سدهای انحرافی و سدهای کوچک اشتغال دارد. این شرکت در اواخر سال 1×13 قراردادی امضا کرد که عملیات اجرایی آن از اوایل سال 2×13 آغاز گردید. مبلغ پیمان 600 میلیون ریال بود که در شرایط خصوصی این پیمان برای هر هفته تأخیر در تکمیل کار مبلغ 10 میلیون ریال جریمه پیش‌بینی شده بود. با وجود این‌که پیمان مزبور در سال 3×13 با 4 هفته تأخیر به اتمام رسید و جریمه تأخیر از مبلغ پیمان کسر شد. سایر اطلاعات مربوط به این پیمان به شرح زیر است (واحد میلیون ریال) و
2×13 3×13
مخارج انجام شده (انباشته) 360 450
پیش‌بینی باقیمانده مخارج برای تکمیل 40 0
صورت وضعیت تایید شده (انباشته) 315 560
مبالغ دریافتی از کار فرما (انباشته) 275 560

در صورتی که شرکت مانا برای حسابداری این پیمان از روش درصد پیشرفت کار پیروی کند و میزان پیشرفت کار را بر مبنای مخارج واقعی به کل مخارج برآوردی پیمان شناسایی کرده باشد. سود و زیان این پیمان در صورت سود و زیان سال 2×13 به چه مبلغی گزارش خواهد شد؟
الف. 110 میلیون ریال سود.
ب. 70 میلیون ریال زیان
ج. 110 میلیون ریال زیان
د. 70 میلیون ریال سود
9. طی سال 3×13 شرکت پیمانکاری قراردادی به مبلغ 3 میلیون ریال با شرکت کارفرما منعقد نمود. در بررسی اسناد و مدارک مالی برای سال مالی منتهی به 29 اسفند 3×13 مربوط به این پیمان اطلاعات زیر استخراج شد:
1. هزینه‌های متحمل شده 930000 ریال
2. هزینه‌های برآوردی برای تکمیل پیمان 2170000 ریال
3. صورت وضعیت ارسالی تأیید شده 1100000 ریال
4. مبالغ وصولی از کارفرما بابت صورت وضعیت 700000 ریال.
زیان قابل شناسایی برای سال 3×13 کدام است؟ (آزمون حسابداری رسمی ایران):
الف – 30000 ریال ب. 100000 ریال
ج. 170000 د. 230000 ریال
 شرکت پیمانکاری امیر که در رشته مخازن بتونی فعالیت می‌کند، قراردادی در اول سال 5× با کارفرما امضا کرد اطلاعات مربوط به پیمان به قرار زیر می‌باشد:

5×13 6×13 7×13
هزینه‌های (مخارج) واقعی هر سال 80000 120000 50000
برآورد هزینه برای تکمیل پیمان 158000 39000

صورت وضعیت ارسالی طی سال 65000 130000 105000
وصولی طی سال 60000 128000 100000
مبلغ قرارداد 300000 ریال.
مطلوبست:
جدول زیر را با توجه به اطلاعات فوق تکمیل نمائید.
سال روش سود (زیان) پیمان مانده حساب‌های دریافتنی مانده پروژه در جریان ساخت در پایان سال مانده مازاد هزینه بر صورت وضعیت در پایان سال
5×13 کار تکمیل شده
درصد پیشرفت کار
6×13 کار تکمیل شده
درصد پیشرفت کار
7×13 کار تکمیل شده
درصد پیشرفت کار

2. شرکت پیمانکار «بتون آرمه» به کار احداث ساختمان بتونی فعالیت می‌نماید.
اطلاعات زیر در دست است:
2×13 3×13 4×13
مخارج واقعی پیمان در هر سال 200000 250000 ؟
برآورد مخارج برای تکمیل پیمان 450000 190000

شناخت درآمد 220000 ؟ ؟
سود ناخالص بالغ بر 700000 می‌باشد.

به علت عدم تکمیل اطلاعات فوق، از شما درخواست می‌شودع به سؤالات زیر پاسخ دهید.
فرض کنید شرکت بتون آرمه روش درصد پیشرفت کار (بر اساس خروجی‌های پیمان) را بر مبنای مخارج انجام شده به کل مخارج برآوردی پیمان به کار می‌گیرد.
1. سود ناخالص پیمان گزارش ده در سال 2×13 کدام است؟
2. درآمد پیمان گزارش شده در سال 3×13 کدام است؟
3. درآمد پیمان گزارش شده در سال 4×13 کدام است؟
4. مخارج انجام شده در سال 4×13 کدام است؟
5. کل مخارج پیمان کدام است؟
6. سود ناخالص پیمان در سال 3×13 با استفاده از روش «هزینه بر هزینه» بجای روش خروجی پیمان کدام است (روش درصد پیشرفت کار)؟
3. شرکت پیمانکاری آزادگستر قراردادی به مبلغ 70000000 ریال برای احداث ساختمان اداری با کارفرما امضاء نمود. برآورد مخارج برای تکمیل پیمان 60000000 ریال، عملیات اجرایی پیمان در اول سال 2×13 شروع و در سال 4×13 به پایان رسید. به علت تغییرات درخواستی توسط کارفرما مبلغ به مبلغ 6500000 ریال در اول سال 3×13 تعدیل گردید. اطلاعات پیمان مربوط به قرارداد بلندمدت به شرح زیر می‌باشد.
سال مخارج واقعی در سال جاری صورت وضعیت ارسالی وصولی برآورد مخارج برای تکمیل پیمان در پایان هر سال
2×13 3500000 2100000 1800000 3500000
3×13 3300000 3100000 3000000 400000
4×13 410000 1300000 1000000

5×13 – – 7000000 –

مطلوبست:
محاسبه سود ناخالص برای سال‌های 2×13 و 4×13 با استفاده از روش درصد پیشرفت کار (از طریق روش هزینه بر هزینه)
4. شرکت پیمانکاری امید قراردادی جهت احداث ساختمان اداری به مبلغ 3980000 ریال در اول سال 1×13 امضاء نمود. پیمان از سال 1×13 شروع و در سال 2×13 به اتمام رسید. اطلاعات زیر در دست است:
سال مخارج انجام شده برآورد مخارج جهت تکمیل صورت وضعیت ارسالی وصول
1×13 1720000 2060000 1350000 1150000
2×13 2020000
2630000 2830000

مطلوبست:
ثبت حسابداری رویدادهای مربوط به قرارداد پیمانکاری به روش:
الف. کار تکمیل شده
ب. درصد پیشرفت کار
5. شرکت ساختمانی (الف) برای شناسایی درآمد از روش درصد پیشرفت کار (روش هزینه بر هزینه) استفاده می‌نماید، مبلغ قرارداد 2000000 ریال می‌باشد، اطلاعات زیر از مدارک حسابداری شرکت (الف) استخراج شده است:
2×13 3×13 4×13
سود (زیان) ناخالص 40000 140000 (20000)
مخارج انجام شده 360000 ؟ 820000
با توجه به اطلاعات فوق به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1. هزینه‌های (مخارج) انجام شده سال 3×13 کدام است؟
2. درصد پیشرفت کار پیمان در پایان سال 3×13 کدام است؟
3. برآورد سود ناخالص پیمان در پایان سال 3×13 کدام است؟
4. برآورد هزینه (مخارج) جهت تکمیل پیمان در پایان سال 3×13 کدام است؟
6. شرکت پیمانکاری قراردادی جهت ساخت یک بنا به مبلغ 500000 ریال در اول سال 1×13 امضا کرد. پیمان در پایان سال 2×13 تکمیل و تحویل گردید. خلاصه اطلاعات مربوط به پیمان به شرح زیر است:
1×13 2×13
مخارج واقعی پیمان در هر سال 290000 120000
برآورد باقیمانده مخارج جهت تکمیل آتی 125000 –
صورت وضعیت ارسالی 270000 230000
وصولی هر سال 250000 250000

مطلوبست:
1. ثبت رویدادهای مربوط به قرارداد بلندمدت پیمانکاری به روش:
الف. درصد پیشرفت کار (روش هزینه بر هزینه)
ب. کار تکمیل شده
2. بر اساس اطلاعات فوق جدول زیر را تکمیل کنید:
صورت سود و زیان درصد پیشرفت کار کار تکمیل شده
درآمد:
1×13
2×13
درصد پیشرفت کار کار تکمیل شده
ترازنامه:
حسابداری دریافتنی:
1×13
2×13
پروژه در جریان ساخت
1×13
2×13
صورت وضعیت ارسالی
1×13
2×13

7. شرکت ساختمانی پندیس که به سدهای انحرافی کوچک و بزرگ مخزنی اشتغال دارد، در اول سال 5×13 چند پروژه در حال احداث دارد. اطلاعات زیر از مدارک حسابداری شرکت پیمانکاری استخراج شده است:
بهای قرارداد مخارج انجام شده در اول سال برآورد مخارج برای تکمیل پیمان در اول سال
پروژه شماره یک 4000000 20700000 1380000
پروژه شماره دو 9000000 6318000 1782000
پروژه شماره سه 13150000 3000000 90000000

مخارج انجام شده طی سال 5×13 به قرار زیر می‌باشد:
* پروژه شماره یک معادل 930000 ریال (برآورد مخارج برای تکمیل پیمان در 29/12/5×13 به مبلغ 750000)
* پروژه شماه دو معادل 1800000 ریال (این پیمان تکمیل شده است)
* پروژه شماره سه معادل 7400000 ریال (برآورد مخارج برای تکمیل پیمان در 29/12/5×13 به مبلغ 2800000 ریال)
* پروژه شماره چهار معادل 800000 (این پیمان در طی سال جاری امضاء شده، بهای قرارداد 2500000 ریال. برآورد مخارج برای تکمیل پیمان در 29/12/5×13 به مبلغ 1200000 ریال می‌باشد).
مطلوبست:
1. محاسبه درآمد قرارداد بلندمدت، سود ناخالص پیمان به تفکیک، با فرض این‌که شرکت از روش درصد پیشرفت کار (هزینه بر هزینه) برای مقاصد گزارشگری خود استفاده نماید.
2. محاسبه درآمد قرارداد بلندمدت و سود ناخالص پیمان به تفکیک با فرض اینکه شرکت از روش کار تکمیل شده برای گزارشگری استفاده نماید.
8. در صورتی‌که قرارداد پیمانکاری مربوط به طرحهای عمرانی یا غیرعمرانی باشد نحوه کسور حق بیمه طبق مصوبه 24/1/1370 بر اساس نوع قراداد پیمانکاری گزارشی تهیه و ارائه گردد.
 مسائل

1. شرکت پیمانکاری پاکسان جهت پروژه ساختمانی قراردادی در اول سال 2× به مبلغ 10000000 ریال امضاء کرد. مدت عملیات اجرایی پیمان سه سال می‌باشد. شناسایی درآمد در هر سال از طریق روش درصد پیشرفت کار به نسبت مخارج انجام شده به برآورد مخارج برای تکمیل پیمان انجام می‌گیرد. برآورد درصد پیشرفت کار در سال 2×، 25٪ در سال 3×، 75٪ و و در آخرین سال 100٪ می‌باشد. خلاصه عملیات اجرایی پیمان و اطلاعات مربوط به آن در سال‌های مختلف به شرح زیر است:
سال مخارج انجام شده برآورد مخارج برای تکمیل صورت وضعیت ارسالی وصول پیمان
2×13 3200000 6000000 3300000 3100000
3×13 4300000 1600000 4500000 40000000
4×13 1550000
2200000 2900000

مطلوبست:
ثبت عملیات پیمانکاری در سال‌های مختلف به روش درصد پیشرفت کار
2. شرکت پیمانکاری ایران قراردادی جهت ساخت بنا با کارفرما در اول سال 1× منعقد نمود، مبلغ پیمان 4000000 ریال، کارفرما از مبلغ صورت وضعیت پیمان ده درصد بابت سپرده انجام کار و پنج درصد به عنوان مالیات کسر و بقیه به پیمانکار پرداخت می‌نماید. اطلاعات زیر زیر دست است:
1×13 2×13 3×13
مخارج انجام شده هر سال 600000 12000000 950000
برآورده باقیمانده مخارج برای تکمیل پیمان 2200000 900000 –
صورت وضعیت ارسالی (کار گواهی شده) 800000 1800000 1400000

مطلوبست:
1. ثبت عملیات مربوط به پیمان در دفاتر به روش درصد پیشرفت کار (هزینه بر هزینه)
2. ثبت عملیات مربوط به پیمان در دفاتر به روش کار تکمیل شده (پیمان در سال 3×13) تکمیل شده، و 50 درصد سپرده همزمان با تحویل به کارفرما آزاد گردید).
3. اطلاعات زیر مربوط به قرارداد بلندمدت پیمانکاری از دفاتر پیمانکار استخراج شده است: (واحد میلیون ریال)
1×13 2×13 3×13
مخارج واقعی انجام شده هر سال 40 25 37
برآورد باقیمانده مخارج برای تکمیل پیمان 60 40 –
صورت وضعیت ارسالی 50 30 40

سایر اطلاعات:
* بهای قرارداد 120 میلیون ریال
* کارفرما از صورت وضعیت گواهی شده 10 درصد بابت حسن انجام کار و 5 درصد به عنوان مالیات، 7 درصد حق بیمه به اضافه آن به عنوان حق بیمه بیکاری کسر و بقیه به پیمانکار پرداخت می‌نماید.
مطلوبست:
1. ثبت عملیات پیمان در دفاتر پیمانکار به روش درصد پیشرفت کار
2. ثبت عملیات پیمان در دفاتر پیمانکار به روش کار تکمیل شده
4. شرکت خانه‌سازی ایران قراردادی جهت ساخت یک مجتمع اداری با کارفرما به مبلغ 390 میلیون ریال منعقد نمود. مدت اجرای پیمان سه سال.
اطلاعات زیر مربوط به عملیات اجرایی ساخت به قرارداد زیر می‌باشد: (واحد هزار ریال)
3×13 4×13 5×13
مخارج انجام شده تا 29/12 75000 255000 327000
برآورد باقیمانده مخارج پیمان در 29/12 225000 52500 –
صورت وضعیت ارسالی به کارفرما 90000 180000 120000
وصولی از کارفرما 80000 175000 135000

مطلوبست:
1. ثبت رویدادهای فوق در دفاتر پیمانکار به روش درصد پیشرفت کار
2. ثبت رویدادهای فوق در دفاتر پیمانکار به روش کار تکمیل شده
5. شرکت پیمانکاری آشیانه قراردادی به مبلغ 1950000 ریال جهت اجرای یک پروژه ساختمانی با کارفرما در اول سال 4×13 منعقد نمود. اطلاعات مربوط به هزینه‌های انجام شده به صورت وضعیت ارسالی و سایر موارد پیمان به قرار زیر می‌باشد: (قرارداد در سال 6×13 تکمیل و تحویل گردیده است).
4×13 5×13 6×13
مخارج انجام شده تا 29/12 150000 1200000 2100000
برآورد مخارج باقیمانده آتی پیمان در 29/12 1350000 800000

صورت وضعیت ارسالی 300000 1100000 1850000
مطلوبست:
1. ثبت عملیات پیمان مربوط به سال‌های 4×13، 5×13، 6×13 در دفاتر پیمانکار به روش درصد پیشرفت کار.
2. ثبت عملیات پیمانکاری در سال‌های مختلف به روش کار تکمیل شده.
6. شرکت پیمانکاری (م) در اول سال 7×13 قراردادی جهت ساخت یک پروژه ساختمانی با کارفرما منعقد نمود. بهای قرارداد به مبلغ 8400000 ریال می‌باشد، مدت عملیات اجرایی پیمان 3 سال، سایر اطلاعات مربوط به قرارداد بلندمدت پیمانکاری که از دفاتر حسابداری پیمانکار استخراج شده است، به قرار زیر می‌باشد:
7×13 8×13 9×13
هزینه‌های (مخارج) انجام شده هر سال 3200000 2600000 1450000
برآورد هزینه برای تکمیل پیمان در 29/12 3200000 1450000

صورت وضعیت ارسالی طی سال 3200000 3500000 1700000

مطلوبست:
محاسبه سود ناخالص پیمان با استفاده از روش درصد پیشرفت و کار تکمیل شده در سه سال متوالی و ثبت رویدادهای فوق در دفاتر پیمانکار
7. شرکت پیمانکاری رعد جهت پروژه ساختمانی قراردادی به مبلغ 250000 ریال با کارفرما امضاء نمود. اطلاعات زیر در دست است:

1×13 2×13 3×13 4×13
مخارج انجام شده تا 29/12 40000 85000 180000 220000
صورت وضعیت ارسالی 30000 60000 800000 80000
برآورد هزینه‌های آتی جهت تکمیل 160000 145000 30000 –
موجودی مصالح پای کار 10000 2000 15000 –
وصولی از کارفرما 25000 50000 65000 110000

 مخارج مقدماتی طرح (طرح، نقشه، مشاوره، درج آگهی …) برای کارفرما 40000 ریال می‌باشد.
مطلوبست:
1. ثبت رویدادهای مربوط به قرارداد بلندمدت پیمانکاری در دفاتر پیمانکار:
الف – روش درصد پیشرفت کار
ب – روش کار تکمیل شده
2. ثبت رویدادهای مربوط به قرارداد بلندمدت در دفاتر کارفرما:
الف – روش درصد پیشرفت کار
ب – روش کار تکمیل شده
3. تهیه صورت‌های مالی پیمانکار
8. اطلاعات زیر مربوط به پروژه‌های مختلف قرارداد بلندمدت پیمانکاری شرکت نمونه می‌باشد:

3×13 4×13
پروژه مخارج انجام شده برآورد مخارج جهت تکمیل مخارج
انجام شده
برآورد مخارج جهت تکمیل
الف 840000 560000 480000

ب 720000 880000 340000 650000
ج 160000 480000 431000 58500
د – – 280000 520000

سایر اطلاعات:
– هزینه‌های اداری و عمومی پیمان برای هر سال 60000 ریال می‌باشد.
– بهای قرارداد پروژه (الف) 1450000 ریال، پروژه (ب) 1700000 ریال، پروژه (ج) 850000 ریال و پروژه (د) 1000000 ریال می‌باشد.
مطلوبست:
1. ثبت رویدادهای مربوط به قرارداد پیمان:
الف – درصد پیشرفت کار
ب – کار تکمیل شده
2. تهیه صورت‌های مالی پیمانکاری
9. شرکت پیمانکاری نوین، جهت پروژه راه‌سازی قراردادی در اول سال 5× به مبلغ 15000000 ریال با بنک ملت جهت ایجاد شعبه امضاء نمود. مدت عملیات اجرایی پیمان سه سال می‌باشد. اطلاعات زیر از مدارک حسابداری شرکت پیمانکاری نوزین استخراج شده است: )واحد هزار ریال)
5×13 6×13 7×13
مخارج واقعی هر دوره 1500 7875 3825
مخارج انجام شده تا 29/12 1500 9375 13200
برآورد باقیمانده مخارج آتی پیمان 10500 3125

برآورد جمع هزینه‌های پیمان 12000 12500 13200
صورت وضعیت ارسالی هر دوره 1200 6000 7800
وصولی از کارفرما 825 6300 7875

مطلوبست:
1. ثبت عملیات حسابداری پیمان – روش شناسایی درآمد کامل تکمیل شده
2. ثبت عملیات حسابداری پیمان – روش شناسایی درآمد درصد پیشرفت کار
3. تهیه صورت‌های مالی در سال‌های مختلف (5×، 6×، 7×13)، با استفاده از بکارگیری روش کار تکمیل شده و درصد پیشرفت کار
10. شرکت تولیدی سراگستر (سهامی خاص) در ابتدای سال 1×13 قراردادی جهت ایجاد بنا برای شرکت سهامی مینو به مبلغ اولیه 500 میلیون ریال منعقد نمود.
اطلاعات زیر مربوط به پیمان 1×13 الی 5× 13 به شر زیر می‌باشد: (ارقام میلیون ریال

1×13 2×13 3×13 4×13 5×13
مبلغ پیمان 500 500 500 500 500
تغییرات مبلغ پیمان – – – 35 –
هزینه‌های واقعی تا 29/12 125 260 320 390 470
برآورد باقیمانده مخارج آتی 350 230 240 80 –
موجودی مصالح پای‌کار 25 35 4 – –
صورت وضعیت ارسالی 90 220 350 450 535
وصولی از کارفرما 80 120 80 120 135

مطلوبست:
1. ثبت عملیات پیمان در دفاتر پیمانکار به روش درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده
2. ثبت عملیات پیمان در دفاتر کارفرما با فرض اینکه هزینه‌های مقدماتی طرح (تهیه نقشه‌های فنی و نظارت) بالغ بر 7500000 ریال باشد.
11. شرکت ایران خودرو برای ایجاد کارخانه مونتاژ پژو 206 قراردادی در اول سال 1×13 با شرکت (الف) به مبلغ 302868 میلیون ریال به مدت 3 سال منعقد نمود. سایر اطلاعات مربوط به پیمان به شرح زیر است: (واحد میلیون ریال)

1×13 2×13 3×13
مخارج واقعی انجام شده 125000 80000 40000
پیش‌بینی باقی مانده مخارج برای تکمیل پیمان 100000 90000 0
صورت وضعیت‌های تایید شده 95000 110000 97868

از مبالغ صورت وضعیت تایید شده کلیه کسورات قانونی پیمان کسر و بقیه وصول گردید. مخارج مقدماتی طرح برای شرکت ایران خودرو و معادل 20000 ریال می‌باشد.
مطلوبست:
ثبت در دفاتر پیمانکار و کارفرما (روش درصد پیشرفت کار)
12. شرکت پیمانکاری قطعه ساز در اول سال 5×13 قراردادی با شرکت ایران خودرو منعقد کرد. اطلاعات زیر از مدارک حسابداری شرکت پیمانکاری استخراج شده (پروژه‌ها همزمان مورد مذاکره قرار گرفته است) (واحد میلیون ریال).
پروژه بهای قرارداد مخارج تحقق یافته در اول سال برآورد مخارج برای تکمیل در اول سال
ایجاد خط تولید بدنه پژو 405 336746 154345 125845
ایجاد خط تولید مونتاژ بدنه پژو 206 453715 225715 185715
ساخت قالب‌های قطعات بدنه 206 342553 142553 122552

هزینه‌های (مخارج) انجام شده طی سال 5× به قرار زیر می‌باشد:
– پروژه‌های پژو 405 معادل 80000 ریال، برآورد باقی مانده مخارج برای تکمیل پیمان 42845
– پروژه خط تولید مونتاژ بدنه پژو 206 معادل 185000 ریال این پیمان تکمیل گردید.
– پروژه ساخت قالبهای قطعات بدنه 206 معادل 42550 ریال، باقیمانده مخارج برای تکمیل پیمان 155000 ریال
* پروژه تکمیل کاری گلیر جلو 206 در سال جاری امضا شد بهای قرارداد 822 میلیون ریال، هزینه انجام شده طی سال جاری 22 میلیون ریال، باقیمانده مخارج برای تکمیل پیمان 780 میلیون ریال است.
مطلوبست:
ثبت رویدادهای مربوط به پیمانکاری به روش درصد پیشرفت کار
13. با توجه به اطلاعات مثال (2) با فرض اینکه پروژه‌ها به طور همزمان مورد مذاکره قرار نگرفته و مخارج مقدماتی طرح برای ایران خودرو پروژه پژو 405 معادل 245 ریال، ایجاد خط مونتاژ بدنه پژو 206 معادل 450 ریال و ساخت قالبهای قطعات بدته 206 معادل 340 ریال، پروژه تکمیل کاری گلیر جلو 206 معادل 22 ریال باشد. (واحد میلیون ریال)
مطلوبست:
ثبت رویدادهای فوق در دفاتر پیمانکار و کارفرما (روش درصد پیشرفت کار)
14. واحد اطلاعات زیر مربوط به قرارداد بلندمدت پیمانکاری از دفاتر استخراج شده است (واحد میلیون ریال) نوع فعالیت ایجاد خطوط پرس و Blanking مبلغ قرارداد 401281 (میلیون ریال)

1×13 2×13 3×13
مخارج تحقق یافته پیمان 29/12 101281 202508 382500
پیش‌بینی مخارج باقیمانده پیمان جهت تکمیل 280000 192400 0
صورت وضعیت تایید شده تجمعی پیمان 81280 192508 208773
شرکت ایران خودرو از صورت وضعیت‌های گواهی شده 10٪ حسن انجام کار 5 ٪ مالیات و طبق قانون بیمه و سایر کسورات کسر و بقیه به پیمانکار می‌پردازد. مخارج مقدماتی طرح برای ایران خودرو 280 میلیون ریال.
مطلوبست:
ثبت رویدادهای فوق در دفاتر کارفرما و پیمانکار در صورتی‌که حق بیمه طرح‌های غیرعمرانی و تهیه مصالح مصرفی کلا به عهده پیمانکار باشد.
15. شرکت ایران خودرو برای ایجاد خط تولید تزئینات و مکانیکی خودرو سمند قراردادی به مبلغ 248794 (میلیون) ریال منعقد نمود. اطلاعات زیر مربوط به پیمان از سال 1×13 تا 3×13 به شرح زیر است: (ارقام میلیون ریال)
1×13 2×13 3×13
مبلغ پیمان 248794 248794 258794
تغییرات مبلغ پیمان 10000 0
مخارج انجام شده تا 29/12 48794 190000 230000
برآورد باقیمانده مخارج باری تکمیل پیمان 208000 52000 0
صورت وضعیت ارسال تجمعی 48000 175000 بقیه مبلغ قرارداد

وصولی بابت صورت وضعیت:
بعد از کسر کسورات طبق طبق شرایط پیمان مبلغ صورت وضعیت وصول گردید.
شرکت ایران خودرو برای تضمین سفته‌ای معادل 20٪ مبلغ قرارداد دریافت نمود مخارج مقدماتی طرح برای ایران خودرو 8000 ریال.
مطلوبست:
1. ثبت رویدادهای فوق در دفاتر کارفرما و پیمانکار روش درصد پیشرفت کار هزینه‌های اداری و عمومی پیمانکار هر سال 25000 ریال
2. تهیه صورت‌های مالی پیمانکار در سال‌های مختلف
16. اطلاعات زیر مربوط به شرکت و صنعت مغان در اولین سال فعالیت به قرار زیر می‌باشد.
بهای فروش هر پیمانه
تولید 9000 پیمانه برنج 2400 ریال
تولید 6000 پیمانه غلات 2400 ریال

طی سال جاری تولیدات فوق به مشتریان فروخته شده و بهای فروش وصول گردید مانده تولیدات در سال بعد فروخته شد.
سایر اطلاعات:
استهلاک تجهیزات تولیدی بالغ بر 300000 ریال، سایر هزینه‌ها تولیدی (نقد) بالغ بر 810000 ریال، هزینه‌های توزیع و فروش پرداختی در زمان فروش هر پیمانه‌10 ریال.
مطلوبست:
ثبت رویدادهای فوق در دفاتر کشت و صنعت مغان به روش تکمیل تولید.
17. شرکت الفبا در اول 2×13 جهت استخراج فلزات گرانبها (نقره) تأسیس گردید. سرمایه اولیه شرکت بالغ بر 180 میلیون ریال، تجهیزات مربوط به استخراج به مبلغ 150 میلیون ریال خریداری شد.
میزان استخراج 300 واحد که 240 واحد آن در سال 2×13 به مبلغ 72 میلیون ریال به مشتریان فروخته شد. اطلاعات زیر در سال 2×13 به قرار زیر می‌باشد:
مخارج متغیر تولید هر واحد بالغ بر 80000، استهلاک تجهیزات تولیدی (ریال) بالغ بر 36000000 ریال، مخارج بیمه و حمل هر واحد تولید، 30000 ریال.
مطلوبست:
1. ثبت لازم مربوط به رویدادهای فوق به روش:
الف. تکمیل تولید (در مقطع تکمیل)
ب. مقطع فروش
2. محاسبه ارزشیابی موجودی محصول در پایان سال 2×13 با فرض این‌که شناسایی درآمد بر مبنای:
الف – در مقطع تکمیل تولید
ب – در مقطع فروش
3. تهیه صورت‌های مالی مقایسه‌ای به روش تکمیل تولید و فروش
 طرح قضیه برای بحث و تصمیم‌گیری
1. شرکت پیمانکاری کوهدشت برای احداث قسمتی از آزاد راه، پل‌سازی و سدسازی چندین قرارداد بلندمدت در اختیار دارد. حسابداری شرکت برای شناسایی درآمد، بکارگیری روش درصد پیشرفت کار را پیشنهاد کرده است.
مدیریت شرکت بر این باور است که استفاده از این روش برای مقاصد گزارشگری نیاز مدیریت را تأمین ننموده و این امکان دارد، که استفاده از این روش، در پرداخت مالیات بر درآمد مشکلات را ایجاد نماید.
علاوه بر این، مایل است بداند، در طول مدت قرارداد بلندمدت، در صورتی که یک پیمان دارای زیان باشد، نحوه برخورد در گزارشگری چگونه عمل می شود.
حسابدار شرکت در مورد رفع نگرانی مدیریت چنین بیان نمود: زمانی که پیمان در یک دوره مالی، بار اول زیان تشخیص داده شد، ثبت نمی‌گردد.
مدیریت با نگرانی اظهار داشت که: همان طوری‌که سود ناخاص را در طول مدت قرارداد شناسایی و گزارش می‌نمائیم، چرا، این عمل در مورد زیان صورت نگیرد.
 شما به عنوان حسابدار، چه پاسخی برای رفع نگرانی مدیریت دارید؟ دلایل خود را در ارتباط با دو موضوع بیان نمائید.
2. طبق اصول پذیرفته شده حسابداری، برای مقاصد گزارشگری مالی روش «درصد پیشرفت کار» و «کار تکمیل شده» پیش‌بینی شده است.
سوال اول: نحوه انتخاب یکی از دو روش حسابداری قرراداد بلندمدت پیمانکاری (روش درصد پیشرفت کار، کار تکمیل شده) چگونه است؟ دلایل را بیان کنید.
سوال دوم: بکارگیری هر یک از دو روش در چه شرایطی بر دیگری اولویت دارد؟ دلایل را تشریح کنید.
سوال سوم: چرا، مانده حساب‌های مربوط پیمان در دو روش (درصد پیشرفت کار و کار تکمیل شده) با هم یکسان نمی‌باشند؟
سوال چهارم: آیا مواد و مصالح مصرف نشده در شناسایی سود ناخالص پیمان در هر دو روش یکسان برخورد می شود؟
سوال پنجم: در مواردی که مانده صورت وضعیت ارسالی نسبت به مانده پروژه ساخت در پایان دوره مالی، در طول عملیات اجرایی پیمان فزونی داشته باشد، اطلاعات مربوط به پیمان چگونه در ترازنامه پایان دوره مالی گزارش می‌شود؟
سوال ششم: در مواردی که مانده «پروژه در جریان ساخت» نسبت به «صورت وضعیت ارسالی» در پایان دوره مالی فزونی داشته باشد، اطلاعات مربوط به پیمان، چگونه در ترازنامه گزارش می‌گردد؟