حسابرسی دارایی ترازنامه
حسابرسی دارایی ترازنامه خود به سه بخش تقسیم میشود:
الف) حسابرسی داراییهای ثابت و غیرمشهود
ب) حسابرسی داراییهای جاری
ج) حسابرسی سرمایه و بدهیها
الف) حسابرسی داراییهای ثابت و غیرمشهود
حسابرسی داراییهای ثابت و غیرمشهود برای منظورهای زیر انجام میشود:
۱. ممکن است دارایی که اصلاً‌خریداری نشده و وجود خارجی ندارد یا دارایی مستهلک شده در ترازنامه منعکس شود و برای آنها هزینه استهلاک و سایر هزینه های نگهداری،تعمیرات منظور شود که باعث کاهش درآمد مشمول مالیات میشود.
حسابرسی دارایی
۲- دارایی بیش از قیمت تمام شده در حسابها منعکس میشود.
الف) برای اینکه هزینه های استهلاک و سایر هزینهها بیشتر در حسابها منظور شود.
حسابرسی دارایی
ب) در موقع فروش دارایی سود کمتری نشان داده شود.
۳- داراییهای مستهلک شده از حسابها خارج شود.
الف) در موقع فروش دارایی سود فروش که عبارتست از کل مبلغ فروش در صورت حسابها نشان داده نشود.
ب) در موقع انحلال، دارایی مستهلک شده جزء داراییهای شرکت ارزیابی نگردد.
حسابرسی دارایی
تعریف دارائیهای ثابت
دارایی ثابت به آن قسمت از داراییهای یک مؤسسه اطلاق میشود که منظور از خرید آنها،فروش نبوده بلکه در نتیجه تملک یا کنترل این داراییها، مؤسسه قادر به ادامه فعالیت بوده و هدف اصلی خود را که به دست آوردن سود میباشد آسانتر سازد.
حسابرسی دارایی
در رسیدگی به اقلام داراییهای ثابت مندرج در ترازنامه اداره امور مالیاتی نباید فقط به اثبات انطباق ترازنامه با دفاتر اکتفاکننده بلکه بایستی وجود چنین داراییها را اثبات نمایند.
حسابرسی دارایی
یعنی دلیل وجود ثبتی در دفاتر از بابت داراییها، دلیل قاطع نسبت به وجود آن داراییها باشد، ولو اینکه حسابرس در حین انجام رسیدگیهای خود تمام مدارک مربوط به خرید و دریافت داراییها را مشاهده کرده باشد. ثبت دفاتر فقط نشاندهندۀ آن هستند که چنین درایای بایستی وجود داشته باشد و وظیفه حسابرس است که وجود این داراییها و تعلق آنها را به مؤسسه ثابت نماید.
رسیدگیهایی که در مورد داراییهای ثابت بایستی انجام گیرد به شرح زیر میباشد:
۱- اثبات مالکیت
از طریق رسیدگی به اسناد و مدارک دارایی و حصول اطمینان از مجوز خرید و هدف خرید و شماهده مدارک و شواهد موجود.
۲- اثبات وجود
از طریق مشاهده عینی یا مراجعه به محل دارایی و بازرسی و پرسش.
حسابرسی دارایی
۳- اثبات ارزش
رسیدگی به نحوه خرید دارایی و انطباق با روشهای مالی مربوط از نظر استعلام بهاء و غیره و اثبات صحت مبالغی که به عنوان قیمت تمام شده و یا قیمت ارزیابی شده دارایی در حسابها منعکس شده از طریق رسیدگی به اسناد و مدارک خرید.
تذکر:در صورتی که توسط شرکاء یا مؤسسین دارایی به عنوان سرمایه غیرنقدی معرفی شود؛ بایستی توجه نمود که مقررات قانون مجازات در مورد ارزیابی دارایی رعایت شده باشد.
حسابرسی دارایی
4- اثبات تصرف
اثبات اینکه دارایی در اختیار مؤسسه میبشاد. در غیر این صورت بایستی به موارد زیر توجه شود:
الف) درآمد حاصل از اجاره در حسابها منعکس میباشد یا خیر.
ب) هزینههای استهلاک و سایر هزینههای جاری دارایی در صورتی که در حسابها منظور شده باشد قابل قبول نبوده و در این مورد درآمد مشمول مالیات 75٪ اجاره دریافتی خواهد بود. (به استثنای زمین که مشمول استهلاک نبوده و سایر داراییها غیر از ملک و ملک یا ماشینآلات.)
حسابرسی دارایی
5- رسیدگی به میزان استهلاک داراییهای ثابت
الف) آن قسمت از دارایی ثابت که بر اثر استعمال با گذشت زمان با سایر عوامل بدون توجه به تغییر قیمتها ارزش آن تقلیل مییابد قابل استهلاک است.
ب) مأخذ استهلاک قیمت تمام شده دارایی میباشد و استهلاک از تاریخی محاسبه میشود که دارایی قابل استهلاک آماده برای بهرهبرداری در اختیار مؤسسه قرار گیرد. در صورتی که دارایی در خلال ماه در اختیار مؤسسه قرار گیرد، ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد. در مورد کارخانجات دوره بهرهبرداری آزمایشی جزء بهرهبرداری محسوب نمیگردد.
حسابرسی دارایی
پ) هزینۀ تأسیس و هزینه زائد درآمد دوره قبل از بهرهبرداری و دوره بهرهبرداری آزمایشی، از تاریخ بهرهبرداری به مدت ۱۰ سال به طور مساوی قابل استهلاک است.
ج) در صورتی که بر اثر فروش مال قابل اسهلاک یا مسلوبالمنفعه شدن ماشینآلات زیانی متوجه مؤسسه گردد، زیان حاصل معادل ارزش مستهلک نشده دارایی منهای حاصل فروش (در صورت فروش) یکجا قابل احتساب و حساب سود و زیان همان سال میباشد.
حسابرسی دارایی
ج) هزینه مربوط به تعمیر یا تغییر اساسی دارایی قابل استهلاک از زمان انجام هزینه حسب مورد براساس نرخ و کل مدت مقرر در این جدول برای آن دارایی قابل استهلاک خواهد بود. در صورتی که تغییرات اساسی مربوط به خط تولید باشد استهلاک با نصف مدت یا دو برابر ضریب جدول استهلاک محاسبه میشود.
ح) افزایش بهای داراییهای مؤسسه،ناشی از ارزیابی مجدد داراییها قابل استهلاک نخواهد بود (به استثنای شرکتهایی که 100٪ سرمایه آنها متعلق به دولت میباشد مطابق ماده 62 قانون برنامه سوم توسعه)
حسابرسی دارایی
د) داراییهای مؤسسه که به صورت دست دوم خریداری میشود طبق مقررات این جدول قابل استهلاک است.
ذ) داراییهایی که قیمت تمام شده آنها به طور کامل مستهلک گردد تا زمانی که در مالیکت مؤسسه میباشد بایستی بهای تمام شده و میزان استهلاک آن داراییها به طور کامل در دفاتر نشان داده شود.
ر) نرخ استهلاک کورههایی که در جدول پیشبینی نشده در هر مورد تابع حداقل نرخ استهلاک ماشینآلات در آن صنعت خواهد بود آجرها و مواد نسوز مورد مصرف در ساخت یا تعمیر کورههایی که در این جدول پیشبینی شده در سال استفاده در حساب هزینه بهرهبرداری پذیرفته میشود.
ز) هزینه تأسیس از بابت مطالعات فنی و تهیه پروژه صنایع موضوع بند ۲ ماده 149 قانون سال 46 بر اساس مقررات بند مزبور قابل استهلاک است. (تا مدت ۱۰ سال از تاریخ بهرهبرداری به طور مساوی)
حسابرسی دارایی
ژ) در صورتی که مال قابل استهلاک پس از آمادگی برای بهرهبرداری به علت تعطیلبودن یا هر علل دیگری مورد استفاده واقع نشود،میزان استهلاک آن در مدتی که مورد استفاده واقع نشده است. معادل سی درصد نرخ استهلاکی خواهد بود که در این جدول برای آن تعیین گردیده است. در صورتی که محاسبه استهلاک ب حسب مدت باشد 70٪ باقیمانده مدتی که دارایی در آن مدت مورد استفاده قرار نگرفته است به مدت تعیین شده برای استهلاک دارایی در این جدول اضافه خواهد شد.
حسابرسی دارایی
محاسبه استهلاک داراییهای ثابت
۱- برای محاسبه استهلاک داراییهای ثابت بایستی جدولی که در آن قیمت تمام شده داراییهای ثابت در اول دوره،خریداری شده طی دوره و تاریخ خرید (یا ساختهشدن)،فروش دارایی ظرف سال و تاریخ فروش، نرخ استهلاک میزان استهلاک سال مورد رسیدگی تهیه شود. در این جدول بایستی دقیقاً توسط حسابرس مورد رسیدگی قرار گیرد و در صورتی که استهلاک بیشتری در حسابها منظور شده باشد برگشت و به سود مشمول مالیات اضافه شود.
۲- داراییهای مستهلک شده نباید از حسابها خارج شود. مبلغ فروش داراییهای مستهلکشده کلاً‌سود بوده و بایستی به حساب سود و زیان بستانکار شد.
حسابرسی دارایی
3- هزینه های مربوط به خرید دارایی از قبیل: حملونقل، بیمه، گمرکی، ترخیص،حقالعمل کاری، تعمیرات اساسی و محضری تا آماده سازی بایستی به قیمت خرید دارایی اضافه و براساس قیم تتمام شده،استهلاک محاسبه شود. (در دوره قیمت تمام شده داراییهای ثابت خریداری شد از خارج در بحث مربوط به خریدهای خارجی مفصلاً‌توزیع داده خواهد شد.) هزینههای فوق نباید به حساب سود و زیان بدهکار شود.
حسابرسی دارایی
4- کلیه داراییهای ثابتی که طی سال مورد رسیدگی از خدمت خارج شدهاند (فروش رفته، اسقاط یا انتقال) رسیدگی شود.
5- روش حسابداری مؤسسه در مورد لوازم یدکی و ابزارآلات،مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد و صورت گردش لوازم یدکی مصرف شده از مؤدی اخذ و نحوه جذب آن توسط داراییها دقیقاً‌مورد رسیدگی قرار گیرد و در صورتی که لوازم یدکی اصلی باشد (تعمیرات اساسی) به قیمت تمام شده دارایی تعمیر شده اضافه شود. هزینههای مربوط به تعمیر یا تغییر اساسی نه فقط از حساب سود و زیان برگشت میشود بلکه ماهیت این هزینه و ارزش واقعی آنها نیز از طریق سندرسی معلوم گردد تا در سالهای آینده مشمول استهلاک نگردد.
6- در مورد داراییهای ساخته شده توسط مؤسسه باید به موارد زیر توجه شود:
حسابرسی دارایی
الف) برای پروژه ها یا داراییهای ساخته شده یا در هر حال ساخت توسط مؤسسه بایستی از سیستم حسابداری صنعتی و هزینهیابی استفاده کرد.
حسابرسی دارایی
ب) کلیه مواد اولیه،مصالح و کالای شرکت که برای ساخت دارایی مصرف شده بایستی از حسابهای مربوطه برگشت و به حساب دارایی ساخته شده منظور گردد.
ج) هزینه حقوق و مزایا و سایر هزینه کارکنان و کارگران شرکت که به صورت تمام یا نیمه وقت برای ساخت دارایی کارکردهاند،بایستی از حسابهای مربوط برگشت و به حساب قیمت تمام شده دارایی بدهکار شود.
د) استهلحسابرسی داراییاک و کلیه هزینه ماشینآلات و ابزار و تجهیزاتی که برای ساخت دارایی بکار گرفته شدهاند بایستی از حسابهای مربوطه برگشت و به حساب دارایی ساخته شده منظور گردد (هزینه استهلاک، تعمیرات هزینه سوخت، حقوق راننده و غیره)
هـ) کلیه ماشینآلات، وسایل و ابزاری که در اثر کار برای دارایی ساخته شده از کار افتاده و خراب و ضایع شدهاند در صورت غیرقابل استفادهبودن مانده دفتری آنها بایستی از حسابهای مربوط برگشت و به حساب دارایی بدهکار گردد.
و)کلیه مصالح خریداری شده از خارج و هزینه حقوق و دستمزد و سایر هزینه کسانی که از خارج برای ساخت دارایی استخدام شدهاند بایستی به حساب قیمت تمام شده دارایی ساخته شده منظور شود.
حسابرسی دارایی
ز) سهمی از هزینه ثابت شرکت که ارتباط مستقیم یا دارایی ساخته شده دارد به نسبت هزینههای متغیر بایستی از حسابهای مربوطه برگشت و به قیمت تمام شده دارایی اضافه شود.
ب) حسابرسی داراییهای جاری
موجودی جنسی (انبار):
الف) کالای خریداری یا ساخته شده و آماده برای فروش
ب) کار (کالای) در جریان ساخت.
ج) مواد خام و موادی که همراه مواد خام در تولید بکار میرود مثل مواد کمکی و وسایل بستهبندی.
د) مواد قابل مصرف مانند (بنزین،نفت، گازوئیل،ملزومات و نظایر‌آن).
به طور کلی هدف حسابرس از رسیدگی به موجودیهای جنسی به شرح زیر میباشد:
۱- اثباتحسابرسی دارایی صحت مقدار موجودیهای جنسی و اثبات مالکیت آنها.
۲- اطمینان از صحت ارزیابی موجودیهای جنسی یعنی بکاربردن نرخهای صحیح و بعد انجام محاسبات ریاضی صورتهای موجودیها.
3- محاسبات اقلام مختلف کالا را آزمایش کرده و جمع انجام صفحات خلاصه شمارش کالا را کنتل نمایید.
حسابرسی دارایی
4- چند قلم از صورت ریز موجودیهای شمارش شده را با کارت انبار و کارت حسابداری انبار به تاریخ شمارش آزمایش نمایید.
5- توجه کنید که عملیات خرید (رسد کالا به انبار) در تاریخ روز آخر سال از عملیات سال آینده تفکیک شده باشد.
6- رسیدگیهای آزمایشی در مورد ثبتهای مربوط به خرید و فروش و کارتهای انبار،به وسیله این رسیدگیها معلوم میشود که تمام اقلامی که جزو خرید در دفاتر ثبت شدهاند در طی سال جزو موجودیها محسوب و در کارت انبار ثبت گردیدهاند و تمام اقلامی که جزو فروش در حسابها منظور شدهاند از کارتهای انبار خارج شدهاند.
7- رسیدگی به وضع کنترلهای داخلی در مورد انبارداری و انبارگردانی موجودیها و همچنین نحوه قیمتگذاریهای موجودیها با توجه به روشهای متداول به شرح زیر:
حسابرسی دارایی
الف) روش قیمت تمام شده واحدهای مشخص
ب) روش میانگین
ج) روش اولین صادره از اولین وارده (FFO)
د) روش اصلی صادره از آخرین وارده (LIFO)
هـ) روش قیمت تمام شده با بازار هر کدام کمتر است.
و) روش شناسایی ویژه
8- رسیدگی به مدارک کالاهایی که برای ارسال به مشتری بستهبندی شده و یا قبلاً ارسال شدهاند. دقت کنید که این نوع اجناس واقعاً متعلق به اشخاص ثالث میباشند و به خصوص جزء موجودی مؤسسه به حساب نیامده باشند.
9- از وجود کالاهایی که نزد اشخاص دیگر بوده و متعلق به مؤسسه میباشند اطمینان حاصل کنید.
حسابرسی دارایی
10- سیستم حسابداری صنعتی (هزینهیابی) را بررسی کرده و از اساس قیمتگذاری کالاهای ساخته شده و کالاهای در جراین ساخت اطلاع حاصل کنید و روشهای سرشکنکردن هزینههای تولید و هزینههای سربار را به شرح زیر بررسی نمایید.
الف)روش هزینهیابی برای کالای ساخته شده و در جریان ساخت.
ب) تا چه حدی این روش در شرایط موجود قابل قبول بوده.
ج) در صورتی که مؤ،سسهای دو نوع کالا تولید میکند که یکی معاف از مالیات و دیگری غیرمعاف از مالیات میباشد،بایستی توجه شود که هزینه تولید کالای معاف به کالای غیرمعاف سرشکن نشده باشد که در نتیجه سود کالای معاف بیشتر و سود کالای غیرمعاف کم میشود.
حسابرسی دارایی
د) در مؤسساتی که فعالیت مقاطعهکاری و فعالیت تولیدی با هم دارند و یا دارایی در حال تکمیل دارند،بایستی توجه شود که هزینه فعالیت مقاطعهکاری و یا دارایی در حال تکمیل به کالای تولیدی غیرمعاف از مالیات سرشکن نشود.
حسابرسی دارایی
موجودیهای نقدی و بانک
برای رسیدگی به صحت موجودیهای نقدی و بانک که در ترازنامه نشان داده میشود بایستی برنامهای جهت رسیدگی به عملیات دریافت و پرداختهای نقدی و بانکی انجام داد و پس از رسیدگی به این عملیات نسبت به صحت و سقم موجودیهای نقدی و بانکی اظهارنظر نمود.
برنامه رسیدگی به عملیات پرداختهای نقدی و بانکی
۱- پرداختهای بانکی کلیه اقلام ثبت شده در دوره انتخابی دفتر روزنامه را که مربوط به پرداخت از حسابهای بانکی شرکت یا پرداختهای نقدی میباشد به ترتیب زیر رسیدگی نمایید.
2- کلیه اسناد املاک ثبت اقلام پرداخت شده از حساب بانک را دریافت کنید و عیناً اقلام آنها را با صورتحساب بانک تطبیق کنید.
۳- در مورد اسناد هزینه یا هر نوع سند دیگری که ملاک صدور چک قرار گرفتهاند و (در ردیف ۲ به بالا) دیده شدهاند ترتیب رسیدگی به شرح زیر است:
الف) اسناد مربوط به خریدها را با برگ رسید کالا و سایر اسناد و مدارک تطبیق دهید.
ب) توجه کنید که تمام اسناد خرید به نام مؤسسه باشد.
ج) توجه کنید که حسابداری شرکت محاسبات تمام فاکتور و اسناد ضمیمه آنها را قبل از پرداخت انجام داده است و به وسیله مهر یا امضاء مشخص شده است.
د) در مواقعی که سند مربوط به هزینه انجام شده با تحویل کالا مستقیماً به یکی از ادارات شرکت غیر از انبار میباشد توجه کنید که امضاء دریافتکننده کالا با تأیید اینکه خدمتی انجام شده است در سند درج شده است.
حسابرسی دارایی
۴- در حدود چند سند برای هر یک از دورههای انتخاب شده برای سندرسی دفترروزنامه و موضوع رسیدگی به پرداختها از حساب بانک را که به شرح فوق سندرسی شدهاند به شرح زیر بررسی نمایید.
الف) محاسبات هر سند کنترل شود.
ب) بررسی شود که ضمائم سند کامل است یا نه.
ج) در مورد خرید اجناس سفارش کالا مشاهده شود.
د) در مورد خرید کالا برگ رسید کالا مشاهده شود.
هـ) ثبت رسید کالا در کارت حسابداری انبار مشاهده شود.
و) ثبت رسید کالا در کاردکس انبار مشاهده شود.
5- در مورد پرداختهایی که به طلبکاران شرکت به عمل آمده است به ترتیب زیر اقدام گردد:
الف) ثبت این پرداخت در بدهکار حساب هر یک از طلبکاران دیده شود.
ب) در مورد هر پرداخت (در صورت تعدد در مورد تعدادی از آنها) صورت حسابهای رسیده از طلبکاران یا فاکتورهایی که در مورد این پرداخت به عمل آمده است بررسی شود.
6- در مورد پرداختهایی که بابت حقوق یا دستمزد کارگران به عمل آمده است کافی است که در این مرحله از رسیدگی مبلغ درج شده در حساب صندوق با ستون خالص لیستهای حقوق و دستمزد کنترل کنید.
حسابرسی دارایی
7- در مورد پرداخت بابت مالیات یا بیمههای اجتماعی رسیدهای دریافت شده ملاحظه گردد.
8- در مورد پرداختهایی که بابت هزینههای عمومی به عمل آمده لازم است مجوز پرداخت هزینه که به امضاء مجاز شرکت باید باشد دیده شود.
9- در مورد پرداختهایی که بابت تسویه اسناد پرداختی به عمل آمده است ثبت اقلام در صورتحساب بانک دیده شود و لاشه سفته پرداخت شده بازدید شود.
10- در موقعی که علاوه بر پرداختهای فوق از حسابهای بانک از صندوق شرکت نیز پرداختهایی بابت هزینهها، بستانکاران و خرید لوازم یا داراییهای ثابت و غیره به عمل میآید به شرح فوق عمل نمایید.
حسابرسی دارایی
11- در مورد تنخواه گردانهای شرکت که هزینههای جزئی از آن پرداخت میشود دقت شود که اولاً فقط پرداختهایی را که نمیتوان از صندوق یا به وسیله چک انجام داد از آن به عمل میآید ثانیاً اسناد و مدارک تنخواه گردان (صندوق دستی) دقیقاً سندرسی شود.
دریافتهای نقدی
دریافتهای نقدی به ترتیب زیر رسیدگی میشود:
1- کلیه دریافتهایی که از حسابهای بانکی شرکت به حساب صندوق به عمل آمدهاند با صورتحساب بانک تطبیق دهید، و رسیدهای بانک را ملاحظه نمایید.
2- کلیه وجوهی که شرکت از اشخاص ثالث دریافت مینماید باید دارای رسیدهای رسمی شرکت باشد که در مقابل اخذ وجوه تحویل میدهد این رسیدها بایستی دقیقاً رسیدگی و با دفتر صندوق (اگر وجود داشته باشد) تطبیق دهید.
3- دریافت بابت فروش نقدی لازم است با رونوشت فاکتورهای فروش نقدی کنترل شود. توجه شود که فاکتورهای فروش نقدی دارای شماره مسلسل باشد.
4- در مورد شرکتهایی که مبلغ فروشهای نقدی آنها در ماشینهای صندوق نواردار ثبت میشود لازم است که جمع این نواربا مبلغ فروش نقدی که در یک روز ثبت دفتر شده کنترل گردد.
5- در مورد شرکتهایی که دارای شعبه میباشند در رسیدگی به عملیات شعبه توجه شود که شعب در پایان هر روز جمع وجوه دریافتی را به بانک واریز میکند. در رسیدگیهای خود برای دوره انتخابی ارقام صورتحساب بانک شعبه را با ارقام دفتر روزنامه مقابله کنید، و در صورتی که گزارشی به مرکز ارسال میشود ارقام دریافتی را در صورت مزبور کنترل کنید.
6- هر گونه دریافت دیگری را که در ضمن رسیدگی به آن برخورد میکنند با اسناد و مدارک مربوطه تطبیق دهید.
حسابرسی دارایی
7- اگر شرکت دارای دفتر صندوق جداگانه میباشد اقلام ذکر شده در فوق لازم است در دفتر مزبور کنترل گردد و دقت شود که تمام اقلام ثبت شده (با جمع روزانه) در دفتر صندوق در دفتر روزنامه ثبت شده باشد.
دریافتهای بانکی
در مورد دریافتهایی که در دفتر روزنامه به حساب بانکهای مختلف طرف حساب شرکت بدهکار شدهاند به ترتیب زیر اقدام نمایید:
1- کلیه اقلامی که در دوره انتخاب شده در طرف بدهکار حساب بانکهای طرف حساب ثبت شدهاند با اقلام مندرج در صورتحساب بانک مقابله کنید و اعلامیههای بانک را در مورد آنها ملاحظه نمایید.
2- توجه کنید که تاریخ ثبت اقلام فوق در صورت حساب بانک با ثبت در دفتر روزنامه شرکت اختلافات زیادی نداشته باشد.
3- دریافت از بابت چکهای وصولی از مشتریان را با صورتحساب ارسال شده برای آنان مقابله نمایید و رقم دریافت شده از مشتریان را به طرف بستانکار حساب او کنترل نمایید.
4- در مورد دریافتهایی که از بابت اسناد دریافتی تنزیل شده میباشد لازم است مجوز تنزیل این اسناد دیده شود مبلغ این اسناد با صورتحساب و اعلامیه بانک کنترل و به خصوص به مسئله هزینه تنزیل توجه کرد که محاسبه صحیح باشد.
حسابرسی دارایی
5- در مورد اسناد دریافتی که در سررسید مبلغ آنها وصول و به حساب بانک بدهکار شدهاند اعلامیه بانک و صورتحساب بانک در این مورد بررسی گردید.
6- هر گونه دریافت دیگری که جنبه استثنایی داشته و در قسمتهای فوق ذکری از آنها به عمل نیامده با مدارک مربوط سندرسی کنید.
اسناد دریافتی
در مورد اقلامی که بابت دریافت سفته و برات به حساب اسناد دریافتی در روزنامه قانونی در دوره انتخاب شده بدهکار شده است به شرح زیر لازم است رسیدگی شود:
۱- اسناد حسابداری مربوط به ثبت اسناد دریافتی با ارقام ثبت روزنامه کنترل شود.
حسابرسی دارایی
2- طبق سند حسابداری ملاحظه شده لازم است معلوم گردد که اسناد دریافتی از چه بابت دریافت شدهاند و مدارک لازم بررسی گردد.
3- اگر سفته از بدهکاران تجاری بابت تسویه طلب شرکت اخذ شده لازم است مبلغ این سفته با طلب شرکت در حساب مشتری مزبور تطبیق داده شود و به خصوص توجه شود که هر گونه کارمزد مورد توافق صحیحاً محاسبه و به حساب منظور شده و یا نقداً در روز دریافت سفته دریافت شده است.
حسابرسی دارایی
4- توجه شود که اگر اسناد مزبور هنوز در محل شرکت موجود است خود اسناد بازدید شوند و چنانچه تنزیل شده یا دریافت شدهاند در صورتحساب بانک مبلغ دریافت شده دیده شود.
5- چنانچه اسناد مزبور نزد بانک در دست وصول میباشد اعلامیه بانک دایر بر وصول اسناد ملاحظه میشود.
6- در مورد اسناد دریافتنی که از بابت فروش دریافت شدهاند مسئله کارمزد در آنها منظور شده است یا نه باید معلوم شود.
7- چنانچه اسناد ردیافتی قبل از سررسید تمدید یا تجدید شدهاند لازم ثبت حسابداری در مورد آنها در دفتر روزنامه به عمل آمده باشد.
اوراق و اسناد بهادار (حسابرسی اوراق و اسناد بهادار)
1- ارقام مندرج در ترازنامه بابت اسناد فوق بایستی اسناد و مدارک مربوطه تطبیق داده شود و اطمینان حاصل شود که ارزش آنها صحیح میباشد.
2- آیا چنین اوراقی واقعاً وجود دارند.
3- آیا چنین اوراق و اسناد متعلق به شرکت میباشند.
4- کلیه درآمدهای حاصله از اسناد و اوراق بهادار به موقع خود دریافت گردیده و در دفاتر ثبت شدهاند.
5- دریافت تأییدیه مستقیم از مؤسساتی که به صورت امانت اوراق و اسناد بهادار نزد آنها نگهداری میشود.
6- تغییرات حاصله از خرید و فروش یا تغییر ارزشهای اوراق و اسناد بهادار بایستی رسیدگی شود تا بتوان مانده این حسابها را در آخر سال و همچنین درآمد حاصل از خرید و فروش آنها را تعیین نمود.
7- رسیدگی به سود و زیان حاصله از معاملات اوراق و اسناد بهادار و پرداخت مالیات آنها و همچنین درآمد حاصله از سرمایهگذاریها مانند سود سهام شرکتهای تابعه و سهام عادی شرکتهای سهامی.
حسابرسی دارایی
بدهکاران
1- وظیفه حسابرس در مورد بدهکاران جزء حسابرسی دفتر کل فروش میباشند. زیرا کلیه فروشهایی که در ازاء آن چک، سفته و برات، دریافت نمیشود بایست به حساب بدهکاران تجاری منظور شود و وظیفه حسابرس است که با بررسیهای خود معلوم نماید که کلیه فروشهای نسیه به حساب بدهکاران برده شده و چیزی از قلم نیفتاده باشد.
حسابرسی دارایی
2- در هنگام حسابرسی به بدهکاران تجاری اثبات صحت ماندههای دفترکل فروش به تنهایی کافی نیست بلکه حسابرس وظیفه دارد که اطمینان حاصل کند که نسبت به آن عده از بدهکاران که به استناد شواهد و مدارک موجود مشکوکالوصول و یا به طور کلی غیرقابل وصول بودهاند، ذخیره در نظر گرفته شده و یا هزینه مطالبات سوخت شده مطابق قانون بوده است یا نه.
3- روش اعطاء امتیاز و مدت اعتباری که به مشتریان داده میشود و تخفیفات پرداختی به آنها دقیقاً کنترل شود.
4- در صورتی که قراردادی بین مؤسسه و مشتریان در مورد نحوه فروش نسیه کالا، تخفیفات مدت تحویل،کالا و پرداخت وجه وجود دارد به دقت بررسی شود.
5- بدهکاران تجاری از غیرتجاری در صورتی که تفکیک نیست جدا و بدهکاران غیرتجاری در مورد چگونگی به وجود آمدنش بررسی شود.
6- علت تبدیل قسمتی یا تمام بدهکاران به اسناد دریافتی مورد بررسی قرار گیرد.
7- کلیه معاملات نسیه با کارمندان و مدیران و سهامداران و شرکتهای تابعه را بررسی کنید.
8- هنگام تجزیه و تحلیل حساب بدهکاران توجه شود که کالای امانی در حساب بدهکاران گنجانیده نشده باشد.
حسابرسی دارایی
9- تخفیفات نقدی فروش و محاسبات آن را کنترل نمایید.
10- یکی از بهترین روشهای اثبات شده بدهکاران ارسال فرم درخواست تأییدیه از بدهکاران میباشد و در نتیجه ارسال این فرم و دریافت تأییدیههای مزبور حسابرس میتواند نسبت به مانده این حساب اطمینان حاصل نماید.
حسابرسی پیش پرداخت هزینه
۱- کلیه حسابهای هزینه شرکت مخصوصاً حساب پیشپرداخت هزینه بایستی رسیدگی شود تا به ماهیت آنها آشنا شوید.
۲- پروندهها و مدارک دیگری از قبیل پروندههای بیمهنامه، پروندههای مالیاتی قراردادها، فاکتورها و رسیدهای دریافت شده صندوق را بررسی کنید تا از صحت مبالغ پیش پرداختشده اطمینان حاصل کنید.
۳- سیستم حسابداری مؤسسه را در مرود پیشپرداختهای هزینه بررسی کنید و توجه کنید که این سیستم از نظر تفکیک هزینهها سیستم قابل قبولی باشد.
4- مبالغی را که به نظر شما دارایی بوده و بیجهت به حساب پیشپرداخت هزینه رفتهاند از حساب هزینه برگشت نمایید.
5- سیستم کنترل داخلی مؤسسه را در مرود پیشپرداخت هزینه بررسی نمایید و در صورت ضعف کنترل داخلی تعداد بیشتری اسناد و مدارک بررسی نمایید.
حسابرسی سرمایه گذاریهای کوتاه و بلندمدت (سهام و اوراق قرضه یا اوراق مشارکت)
معمولاً‌تعدادی از شرکتها بخشی از وجوه و منابعی را که در اختیار دارند به منظور جلوگیری از کاهش ارزش پول و یا سایر مقاصد در سهام یا اوراق قرضه شرکتهای دیگر سرمایهگذاری مینمایند این سرمایهگذاریها به منظورهای زیر انجام میپذیرد.
حسابرسی دارایی
1- سرمایه گذاریهای کوتاه مدت
خرید سهام و اوراق قرضه به منظور فروش آنها و استفاده از سود فروش (اوراق معاملاتی).
2- سرمایه گذاریهای بلندمدت
خرید اوراق قرضه و سهام به منظور استفاده از سود سالیانه و کنترل مدیریت شرکت سرمایهپذیر در رسیدگی به حسابهای سرمایهگذاری (سهام، سهمالشرکه، اوراق قرضه) به موارد زیر توجه شود:
حسابرسی ترازنامه
الف) در صورتی که از محل سود سالیانه به جای وجه نقد سهام در اختیار سرمایهگذار قرار گیرد با توجه به اینکه سرمایهپذیر بابت افزایش سرمایه وجهی دریافت نکرده است، ارزش سرمایهگذاری سرمایهگذار کاهش مییابد. بنابراین سود سهمی، درآمد حاصل از سود سهام تلقی نشده فقط تعداد سهام سرمایهگذار افزایش مییابد.
ب) در صورتی که سرمایهگذار سهام یا اوراق بهاداری را با سود خریداری نماید. (معمولاً پس از پایان سال مالی تخصیص سود) یعنی بابت سودی که به سهام و یا اوراق قرضه تعلق میگیرد وجهی پرداخت کرده باشد تا میزان بازیافت وجه پرداختی،سود سهام یا اوراق قرضه دریافتی، درآمد حاصل از سرمایهگذاری تلقی نشده و مشمول مالیات نیست.
ج) سود حاصل از خرید و فروش سهام و اوراق بهادار
۱) در صورتی که سهام خارج از بورس اوراق بهادار خرید و فروش شود،فروش سهام خارج از بورس مشمول مالیات مقطوع بوده و سود حاصل از آن مشمول مالیات نبوده و زیان و هزینههای آن نیز جزء هزینههای قابل قبول نمیباشد.
حسابرسی دارایی
۲) در صورتی که سهام در بورس اوراق بهادار معامله شود به استناد تبصرههای ۱ و ۲ ماده 143 قانون مالیاتهای مستقیم چون سهام و حق تقدم سهام نسبت به مبلغ فروش مشمول مالیات مقطوع است بنابراین سود حاصله از نقل انتقال سهام و حق تقدم سهام در بورس مشمول مالیات دیگری نبوده و زیان و هزینههای فروش نیز جزء هزینههای قابل قبول منظور نمیشود.
۳)صرف سهام در بورس مشمول مالیات مقطوع نرخ نیم درصد و مشمول مالیات دیگری نیست و خارج از بورس مشمول مالیات به نرخ 25٪ است (با سایر درآمدهای شرکت جمع میشود)
4) نقل و انتقال اوراق بهادار در بورس و خارج از بورس مشمول مالیات مقطوع نبوده و سود حاصل از آن با سایر درآمدهای شرکت جمع میشود.
ج) حسابرسی سرمایه
مقررات قانون تجارت در خصوص سرمایه شرکتها (تغییرات در سرمایه شرکت)
ماده 157، سرمایه شرکت را میتوان از طریق صدور سهام جدید و یا از طریق بالابردن مبلغ اسمی سهام موجود افزایش داد.
ماده 158، تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید به یکی از طریق زیر امکانپذیر است:
1- پرداخت مبلغ اسمی سهام به نقد.
۲- تبدیل مطالبات نقدی حاصل شده اشخاص از شرکت به سهام جدید.
3- انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید (صرف سهام) به سرمایه شرکت.
حسابرسی دارایی
4- تبدیل اوراق قرضه به سهام.
طبق ماده 159، قانون تجارت افزایش سرمایه از طریق بالابردن مبلغ اسمی سهام موجود در صورتی که برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آنکه کلیه صاحبان سهام با آن موافق باشند.
ماده 165 مادام که سرمایه قبلی تماماً تأدیه نشده، افزایش سرمایه شرکت تحت هیچ عنوانی مجاز نخواهد بود.
ماده 166- در خرید سهام جدید صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق نقدم دارند.
ماده 188، در موردی که افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود صورت میگیرد کلیه افزایش سرمایه باید نقداً پرداخت شود.
ماده 189، علاوه بر کاهش اجباری سرمایه و مجمع عمومی فوقالعاده شرکت میتواند در مورد کاهش اختیاری سرمایه اتخاذ تصمیم نماید مشروط بر آنکه کاهش سرمایه به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمهای وارد نشود.
مقررات مالیاتی
در کاهش و افزایش سرمایه در صورتی که به تساوی حقوق صاحبان سرمایه و سهمالشرکه لطمهای وارد نشود یعنی نسبت سهام و سهمالشرکه تغییر پیدا نکند، در صورت تغییر سهامدارانی که سهام با سهمالشرکه آنها کاهش یافته است مثل اینست که بخشی از سمرایه و سهام خود را به دیگران فروخته است و یا با واردشدن یا خارجشدن شرکاء در شرکتهای غیرسهامی چون نسبت سرمایه تغییر مییابد، شرکایی که نسبت سرمایه آنها کاهش یافته بخشی از سهمالشرکه خود را به دیگران فروختهاند، در این مورد اداره امور مالیاتی با تحقیق و بررسی باید نسبت به فروش سهام و سهمالشرکه مطالب مالیات نمایند.
حسابرسی دارایی
علاوه بر موارد فوق حسابرس باید نسبت به موارد زیر بررسی و تحقیق نماید.
1- حسابرس باید مطمئن شود که مبالغ ثبت شده در ترازنامه به عنوان سرمایه اولاً با مبالغ مندرج در حسابهای دفتر کل مطابقت دارد. ثانیاً نسبت آنها را طبق مقررات قانون تجارت کنترل نماید. ثالثاُ در مواردی که شرکاء‌و سهامداران بابت سرمایه پرداخت نشده (تعهد شرکاء و صاحبان سهام) به شرکت بدهکارند، هزینههای مالی (بهره) پرداختی بابت دریافت وام شرکت جزء هزینههای قابل قبول تلقی نمیشود.
حسابرسی دارایی
2- حسابرس همچنین لازم است روش کنترل داخلی در مورد انتشار اوراق سهام فروش اوراق سهام و پرداخت سود سهام را ارزیابی کند.
3- حسابرس باید در مورد اقلام ثبت شده در حساب سرمایه در طی سال مورد رسیدگی توجه نماید اسناد مربوطه به تصویب هیئت مدیره رسیده است.
4- حسابرس لازم است توجه کند که تمام مقررات قانونی کشور در مورد انتشار سهام و سایر مقررات رعایت شده باشد.
5- کلیه اوراق سهام بازخرید شده توسط شرکت و همچنین کلیه مدارک مربوط به سهام باطل شده را بررسی کند.
6- توجه نمایید که تعهدات مربوط به فروش سهام در آینده به قیمت ثابتی توسط شرکت رعایت شده باشد.
حسابرسی دارایی
7- توجه شود که آورده غیرنقدی به عنوان سرمایه بیش از میزان واقع ارزیابی نشده باشد و مدارک مربوط به ارزیابی توسط مقامات ذیصلاح مورد بررسی قرار گیرد.
حسابرسی سودهای تقسیم نشده، اندوخته و کارمزد سهام
1- با بررسی اسناد و مدارک از ماهیت هر گونه نفع یا ضرر غیرعادی که مستقیماً به حسابهای سود تقسیم نشده و اندوختهها بستانکار یا بدهکار شده است مطلع شوید.
2- بررسی نمایید که در چه مواردی و طبق چه مجوزی سود تقسیم نشده سالهای قبل تقسیم شده است و اسناد و مدارک مربوطه را رسیدگی نمایید.
3- روش ثبت و محاسبه کارمزد سهام اعم از کارمزد سهامی که نقداً پرداخت میشود و کارمزد سهامی که به صورت سهام پرداخت میگردد مورد بررسی قرار گیرد.
4- حسابرس باید توجه کند اندوختههای سرمایهای که از محل داراییهای اهدایی یا در اثر افزایش دادن قیمت داراییها به بیش از قیمت دفتری پیش میآید به ترتیب زیر در مورد آنها عمل شده است.
حسابرسی دارایی
الف) از ثبت صحیح در وهله اول اطمینان حاصل کنید.
ب) از ماهیت اقلامی که بعداً به این حساب بدهکار شدهاند مطلع شوید.
ج) نباید زیان سال مورد رسیدگی به حساب اندوختهها بدهکار شود. میتوان استهلاک داراییهای اهدایی را به حساب اندوخته بدهکار کرد.
حسابرسی دارایی
بدهیها
حسابرسی اوراق مشارکت
1- اساسنامه و آییننامههای شرکت را برسری نمایید و مفاد مواردی که طبق آن شرکت اجازه صدور اوراق مشارکت را دارد مطالعه نمایید.
2- حساب اوراق مشارکت در دفتر کل و همچنین اگر دفتر معین برای ثبت اسامی دارندگان اوراق مشارکت نگهداری میشود آن را بررسی و تجزیه و تحلیل نمایید.
3- مبالغی که از بابت صدور اوراق مشارکت در سال مورد رسیدگی دریافت شده است را در دفاتر رسیدگی کنید و خرجهایی که از محل این وجوه شده است نیز بررسی نمایید.
4- دقت کنید داراییهایی که برای دریافت وام به گرو گذاشته شدهاند اسناد آنها به درستی به نام گروگیرندگان تهیه شده باشد.
5- حساب اوراق مشارکتی که خود شرکت قبل از سررسید آنها را بازخرید کرده است بررسی نمایید.
6- حسابهای مربوط به کارمزد اوراق مشارکت و اگر شرکت به اقساط اوراق مشارکت را بازخرید میکند و آنها را با صرف بازخرید میکند حساب صرف مربوط را بررسی کنید.
7- عملیات مربوط به وجوه استهلاکی اوراق مشارکت را بررسی نمایید.
حسابرسی دارایی
8- دقت کنید که تمام شرایط مربوط به آییننامه صدور اوراق مشارکت رعایت شده باشد.
9- توجه نمایید،چون سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است هزینه متعلق مربوط قابل قبول نمیباشد.
حسابرسی بستانکاران
1- صورتی از مانده حسابهای بستانکاران (فاکتورهای خرید پرداخت نشده) در پایان سال مالی بایستی تهیه شود و جمع آن با رقم داده شده در ترازنامه باید مطابقت داشته باشد.
2- جمع صورت تهیه شده در بالا بایستی با حساب کنترل بستانکاران (خریدهای نسیه) مطابقت داشته باشد.
3- ثبت تعدادی از اقلام را به طور نموه در حسابهای دفتر معین بستانکاران بررسی نمایید.
4- ماندههای بزرگ حساب بستانکاران را به دقت سندرسی نمایند و توجه داشته باشید مکمن است مقداری از فروشهای شرکت به حساب بستانکاران نقل شده باشد.
5- حساب بستانکاران را با صورتحسابهای ماهانهای که از آنها دریافت میشود مقایسه کنید.
6- موضوع درخواست تأییدیه از بستانکاران را مورد مطالعه قرار دهید.
7- ماندههای بستانکار مربوط به شرکتهای فرعی و وابسته را عیناً‌با دفاتر آنها مقابله نمایید.
حسابرسی دارایی
8- تحقیقات نقدی خرید و محاسبات آن را کنترل نمایید.
9- توجه کنید که بدهی در مورد کالای امانی که صاحبکار فروخته است به درستی در حساب مربوطه ثبت شده باشد.
10- نحوه نشان دادن بستانکاران را در ترازنامه بررسی و صحت آن را تأیید نمایید. ضمناً در خصوص بستانکاری شرکاء دقت شود فروش یا درآمد نباشد.
حسابرسی دارایی
11- بستانکاران تجاری و غیرتجاری بایستی از یکدیگر تفکیک شود و علت به وجودآمدن بستانکاران غیرتجاری روشن شود. و جدول سنی بستانکاران از طریق مقایسه صورتهای مالی گذشته تهیه و علت و ماهیت بستانکاران تسویه نشده معلوم گردد.
حسابرسی اسناد پرداختنی
1- صورتی از اسناد پرداختنی بایستی تهیه شود و ارقام مندرج در این صورت با دفتر معین اسناد پرداختنی مقابله شود.
2- در مورد اسنادی که به بانکها برای دریافت وام واگذار شدهاند، یا مکاتبه مستقیم بانک تأییدیه دریافت مایید.
3- حساب کنترل اسناد پرداختنی را در دفتر کل برای دوره رسیدگی بررسی و تجزیه و تحلیل نمایید.
4- هزینه کارمزد اسناد پرداختنی را که در حساب هزینه ثبت شده است بررسی نمایید و توجه داشته باشید که تفکیک کارمزد بین ادوار مختلف صحیح باشد.
5- پرونده مربوط به لاشههای اسناد پرداختنی را دریافت و بررسی کنید.
6- محاسبات کارمزد پرداختنی را کنترل کنید.
7- کلیه اسنادی که دوباره تمدید و یا تجدید شدهاند به دقت مورد رسیدگی قرار دهید.
8- نحوه نشاندادن اسناد پرداختنی را در ترازنامه رسیدگی نمایید.
حسابرسی وام دریافتی
۱- بایستی بررسی شود که هدف از دریافت وام چه بوده است.
۲- محور دریافت وام بایستی بررسی گردد.
محل و مصرف وام دریافتی بایستی مشخص گردد و توجه شود که وام دریافت شده به منظور پیشبرد اهداف مؤسسه بوده و هیچ گونه ارتباطی به فعالیت شخصی شرکاء نداشته است.
4- قرارداد وام از نظر شرایط وام، مدت وام،کارمزد وام بایستی بررسی شود.
حسابرسی دارایی
